Медицина • 09 Қараша, 2017

Кіндік шешеңіздің кім екенін білесіз бе?

922 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Балаға қаратып «Әкесінде, не шешесінде жоқ мінез осыған қайдан жұққан?» деген таңданысқа толы сөзді сәт сайын сіз де еститін боларсыз. 

Кіндік шешеңіздің кім екенін білесіз бе?

Бәлкім, айтқан да шығарсыз. Содан соң «ақырзаманның баласы ғой» деп өз-өзіңізді алдаусыратқан да шығарсыз. Бірақ осы күнгі балалардың бойынан жеті атасында жоқ түрлі әдет-дағдының шығып жатқанын байқамауыңыз мүмкін емес. Бір сәт осының сырына үңіліп көрдіңіз бе?  

Бүгіндері баланы құрсаққа біткеннен бастап тәрбиелеу керек дейтін тәмсіл жиі айтыла­ды. Бойына бала біткен әйел ішін­дегі тіршілік иесімен сөйлесіп, оған мейірім мен махаббат­қа толы сөздерін арнап, сырласып, жақсылыққа үндеуі керек екен. Қым-қуыт тірлікте олай бола ма, жоқ па, ол арасын айы­рып айта алмаймыз. Дегенмен біздің жұрт бала дүниеге келгеннен оның өмір жолының даңғыл болуына, жақсыларға ұқсап өсуіне, жамандықтан бойын аулақ ұстауына бағыт-бағдар берген. Сондай дәстүрдің бірі «кіндік шеше» ұғымы еді. Ауыл­дағы беделді, өскен, өнген, бір әулеттің шырағын жағып, мәуе­лі бәйтерекке айналдырып отыр­ған аналарымызға жаңа туған шақалақтың кіндігін кес­ті­ріп, сол кісінің жақсылығы жұ­ғыс­ты болсын деп ырымдап жататын. 

Кіндік шеше – баланың екін­ші анасы іспеттес болады. Нәрес­те дүниеге келгенде ең алды­­мен осы кіндік шешесін көреді. Анасына ұл не қыз босан­ғанын сүйіншілеп айтатын да осы кісі. Жаңа босанған келіншек­­тің есін жиып, өз-өзіне келгені­не дейін шақалақты кіндік шеше­сі бағуға көмектеседі. Содан бас­тап баланы бесікке са­лып, тұ­сауын кестіріп, сүндетке отыр­ғызып, мектепке барып, оны бітіріп, азамат болып, отбасын құрған секілді барлық қызық­шы­лығын­да кіндік шеше осы от­ба­сының, баласының қасы­­нан табылып, құрақ ұшып қыз­­мет қылады. Баланың өмірде жо­лын тауып, қалыптасуына қал-қа­дірі жеткенше қолғабыс етеді. 

Қазақы ырымда баланың мінезі кіндік шешесіне тартады дейтін де ұғым бар. Сондықтан бұл рөлді атқаратын адамға біз­дің жұрт аса ыждағаттылықпен, ұқыптылықпен қарап, таңдау жасаған. Қараша үйде бақан ұстап босану тоқтағаннан бері кіндік шеше ұғымы да үзіле бас­тады деген ойдамыз. Өйт­кені бұрын перзентханаға бөгде адамды кіргізбейтін. Бала­ның кіндігін босандырып алған дәрі­гер немесе акушер кеседі. Ал сіз ол адамның мінезі қандай еке­нін қайдан білесіз?

Ойымыз осылай өрілгенде, баланың бойындағы түрлі мінез бен әдеттің қайдан бастау ала­тынын аңғаратын сияқтымыз. Яғни кіндік шеше дәстүрі тоқтап, баланың кіндігін бейтаныс адам кескен соң, оның мінезі де соған ұқсап кетеді деуге толық негіз бар. Оның бойында жеті атасында жоқ дағдылар пайда болады. Ғасырлар бойына жалғас­қан ғұрыптың жоғалуымен, біз бала тәрбиесінің тұнық бастауынан айырылып қалғандаймыз. Әйтпесе кіндік шеше ұғымына аса үлкен құрметпен қарап, осы жолды қастерлеп ұстанған ата-бабаларымыз ақымақ емес қой. «Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар» дегенімізбен, бұл – заман өзгерсе де тозбайтын, ғасыр­лар аунап түссе де ескірмейтін есті ұғым деп білеміз. Себебі бала тәрбиесіне қатысты қаншама уа­қыттан бері қалыптасқан дү­ние­нің өзгеруі екіталай.

Кіндік шеше ұғымын әр қазақ­қа тәптіштеп түсіндіріп отыру­дың өзі ұят шығар. Енді не істе­мек керек? Осы күні бұрын­ғыдай перзентхананың есігі жабық емес. Ана босанарында енесін, әпкесін, құрбысын кір­гізіп, оның өміріндегі ең ма­ңызды сәтінде қасында болып көмектесуіне, толғағының жеңіл өтіп, дүниеге ұрпақ әкелуіне қолғабыс ететін көмекші адам­ды алып кіруіне рұқсат. Кейде мұндай көмекшілікке жұбай­лары да барып жатады. Қазақы ұғым­да өте ерсі, біздің санамызға сый­май­тын нәрсе болса да, ондай жағ­дайлардың барын жасы­рып қайтеміз? Міне, жаңа босанатын ана мұндай кезде баланың кін­дік шешесін көмекке шақырып, өзімен бірге алып кіруі керек. Баланың кіндігін әркім кес­­­пей, өзі білетін, танитын, сене­­тін, сондай болсын дейтін кісі кесуі қажет. Біз бұл арада дәрі­гер­лер­­дің жұмысына, ол кісілердің мі­нез-құлқына күмән келтірейік, сенбестік танытайық деген ниетте емеспіз. Бабалардан қалған дәстүрді жалғап, бала тәрбиесінің бастауындағы салт қазақ ортасына қайта оралса деген ниетпен ғана айтып отырмыз. Әйтпесе, өзіміз де кіндік шешеміздің нақты кім екенін білмейтін ұрпақтың санатындағы адамбыз ғой...

Ержан БАЙТІЛЕС,
«Егемен Қазақстан»

ҚЫЗЫЛОРДА