Дәл осы көріністі көрші Ресей елінің де монополияға қарсы федералдық қызметінің ірі фармацевтикалық компанияларын тексеру барысынан көруге болады. Бұл мәселеге түскен көлеңкенің себебі дәрі-дәрмек саудасының денсаулық сақтау саласының емес, қаржы нарығының «алтын кілтіне» айналуы дер едік.
Әрине, ведомствалық есептерде қазақстандықтардың денсаулығындағы көрсеткіштер жағымды сипатта көрсетілгенімен, ел тұрғындары болаттай берік дей алмаймыз. Өйткені ішкі нарықтағы дәрі-дәрмек көлемі соңғы 9 айда 36 мың тоннаға артқан екен. Яғни, республикамыз күнделікті 2 вагон медикамент тұтынады немесе жыл басынан бергі 9 айда әр тұрғын 2 килодан дәрі ішкен болып шығады. Бұл азаматтардың уақыт өткен сайын дәрі-дәрмекті күнделікті «тағамына» айналдыра бастағанын көрсетпей ме деген қауіп те жоқ емес. Оның үстіне бізге 64 елден келетін дәрі-дәрмектің басым бөлігі Еуропа, Азия және Америка мемлекеттерінен тасымалданады. Сондықтан шын мәнінде үлкен нарық, ірі қаржы айналымына ие саланың қауіпсіздігін мемлекеттің тікелей бақылауға алуы құптарлық.
Бұған дейін сан мәрте жазғанымыздай, дәрі-дәрмектің бағасы шарықтап тұрғаны анық. Осы орайда мемлекеттік деңгейдегі баға саясатын бекіту және бақылаудың қатаң және жан-жақты шаралары болуы тиіс. Мәселен, Қытай билігі өндірушілермен арадағы көптеген келісімдердің нәтижесінде былтырғы бағамен салыстырғанда дәрі-дәрмек бағасын 44 пайызға дейін төмендетуге қол жеткізді. Барлығы 36 емдеу препаратының ішінде шетелдік өнімдер 31 болса, өз өнімі – 5. Яғни, денсаулық саласына жұмсалатын бюджеттік шығындарды азайтуға, тұрғындардың қалтасын қағатын делдалдарға тосқауыл қоюға және импорттық тауарлардың шектен тыс қымбаттамауына қол жеткізді.
Қазір әлемде дәрі-дәрмекке бөлінетін мемлекеттік қаржы көлемін азайтудың инновация мен жаңа технологияларға сүйенген бағыттары қызу қарастырылуда. Мәселен, Science журналының жазуынша, Массачусетс технология институтының ғалымдары түрлі екпелерді қанға белгілі мерзімде қосылатын микроскопиялық биожіктелуге бейім капсулалар арқылы бір екпемен ауыстыру жобасын ойлап тапты. Әрине, бұл вакциналауға бөлінетін бюджеттік шығындарды азайтуда да тиімді.
Ал елімізде назарға іліккен «СК-Фармация» бірыңғай дистрибьютерінің қызметі қазір ашық алаңға шығарылып отыр. Яғни, келер жылға арналған дәрілерді сатып алу бойынша тендерлік рәсімдерді онлайн-жүйе арқылы кез келген азаматтың көруіне мүмкіндік жасалды. Бірыңғай дистрибьютердің Facebook ресми аккаунтында тендерлік және сараптамалық комиссия отырыстарының күн сайынғы фотоесебі жариялануда. Тұрақты түрде тендер өткізіліп жатқан залда бейнежазба түсіріліп, мұрағатта сақталады. Аталған компанияның басқарма төрағасының міндетін атқарушы Әсемгүл Ержанованың айтуынша, қызығушылық танытқан барлық тараптар тендерлік рәсімдерді онлайн тәртіпте қарап, шешімдердің қалай және қандай себеппен қабылданып жатқанын қадағалау арқылы бейтараптығына және әділдігіне көз жеткізе алады. Айта кетелік, тендерде жалпы сомасы 82,4 млрд теңгенің 484 атауы жарияланған. Мұның бір жақсы қыры, 4 желтоқсанға дейін тендерлік комиссия мүшелері мен сарапшылар өтінімге қатысты түскен толықтыруларды қарайды. Қазір сирек кездесетін науқас түрлеріне арналған орфанды препараттардың 45 түрін бірінші кезекте сатып алу мәселесі қаралып отыр. Бұл жүйе ашықтықты қамтамасыз ете алса, медикаменттер құнында қаншалықты өзгеріс болмақ? Сәтін салса, жаңа жүйенің нақты нәтижесі келер жылы белгілі болады.
Думан АНАШ,
«Егемен Қазақстан»
