Төрағалық қызметінің алғашқы күні Қауіпсіздік Кеңесінің қаңтар айындағы қызметінің бағдарламасы ұсынылды. Жиында жұмыс жоспарының басты тармақтары талқыланды. Іс-шараға қатысқан дипломаттар Қазақстан бағдарламасының сапалы дайындалғанына назар аударды. Ресейдің Тұрақты өкілі Василий Небензя тарихи фактор мен дәстүрлі қазақстандық-ресейлік өзара тығыз қатынастарды ескере отырып, қазақстандық делегацияның Кеңес төрағасы ретіндегі жұмысы сәтті өтетініне сенім білдірді. В.Небензя 18 қаңтарда Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен өтетін «Жаппай қырып-жою қаруын таратпау: сенім шаралары» тақырыбындағы жоғары деңгейлі брифингке Ресей Сыртқы істер министрі Сергей Лавров қатысатынын хабарлады. АҚШ-тың Тұрақты өкілі Никки Хейли мен Кеңеске мүше басқа елдердің елшілері еліміз әзірлеген бағдарламаның мазмұндылығын атап өтті.
Одан кейін қаңтардағы бағдарлама ресми түрде ҚК мүшелерінің отырысында бекітілді. Еліміздің БҰҰ-дағы Тұрақты өкілі Қайрат Омаров төрағалық мерзімінің басталуына орай арнайы брифинг өткізіп, Қазақстанның бастамалары мен жұмыс жоспарын таныстырды. Кіріспе сөзін Кеңеске жаңа тағайындалған елдерді құттықтаудан бастаған Қ.Омаров Қазақстанның үш мәселеге баса назар аударатынын атап өтті. Еліміз ұстанған алғашқы басымдық – қырып-жою қаруларын таратпау. Кездесуге қатысқан БҰҰ-ға мүше елдердің делегациялары Қазақстанды ҚК төрағасы қызметіне кірісуімен құттықтап, еліміз ұсынған бағдарламаның өзектілігін сөз етті. Қ.Омаров мүше елдердің көптеген сұрақтарына нақты жауап берді.
Қаңтардағы ең ауқымды іс-шара Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен өтетін жиын болмақ. Нью-Йоркте Елбасының төрағалығымен «Жаппай қырып-жоятын қаруды таратпау: сенім шаралары» тақырыбында жоғары деңгейдегі пікірталас ұйымдастырылады. Брифингте Мемлекет басшысы сөз сөйлейді. Қ.Омаровтың айтуынша, іс-шараға бірқатар елдің басшылары, министрлері және халықаралық ұйым төрағалары қатысады деп жоспарланған.
«Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың алдағы жиынға қатысуы оның жоғары деңгейін көрсетіп, еліміздің Қауіпсіздік Кеңесіне деген құрметін білдіреді. Тақырыптық брифингте жаппай қырып-жою қаруларын таратпау жөніндегі маңызды мәселелерге назар аударылып, сенім шараларының орнауына көңіл бөлінеді. Бұл жайтты қозғауға неліктен шешім қабылдадық? Қазіргі таңда саяси көшбасшылар мен елдер арасында сенімді қарым-қатынас құруға мән беру керек деп есептейміз. Онсыз түйткілдерді шешу мүмкін емес», деді Қ.Омаров.
Қазақстан жаппай қырып-жою қаруын сынау салдарынан ең көп зардап шеккен мемлекет ретінде атом бомбасын қолдануға түбегейлі қарсы. Елбасы Н.Назарбаев «Әлем. XXI ғасыр» манифесінде БҰҰ-ның 100 жылдық мерейтойына орай ядролық қарудан азат әлем құру туралы халықаралық қоғамдастыққа үндеу тастағаны белгілі. Бұл мәселе ‒ еліміздің Қауіпсіздік Кеңесіндегі жұмысының басты басымдықтарының бірі. Осы орайда сенім шарасының маңызы зор. Ядролық қаруға заңды және заңсыз ие болған тараптар өздеріне қойылған міндеттемелерді қатаң ұстанса, қауіпсіздікті күшейтуге, өзара сенім орнатуға елеулі үлес қосады.
2015 жылғы желтоқсанда БҰҰ Бас Ассамблеясы Ядролық қарудан азат әлемге қол жеткізу туралы жалпыға бірдей декларация қабылдағаны мәлім. Соның жалғасы іспетті былтыр Ядролық қаруға тыйым салу шарты мақұлданды. Бұл халықаралық келісімге қол жеткізуге Қазақстан тарапының сіңірген еңбегі зор. Еліміз құжаттың әзірленуіне белсенді түрде қатысып, БҰҰ декларациясын әрдайым қолдап отырды. Біздің мемлекет аталған шартқа Елбасының Нью-Йорк қаласына сапары кезінде қол қоюға ниетті.
Төрағалық кезінде Орталық Азиядағы түйткілдерге баса назар аударылады. Сыртқы істер министрі Қ.Әбдірахмановтың төрағалығымен «Қауіпсіздік пен дамудың өзара тәуелділігінің үлгісі ретінде Ауғанстан мен Орталық Азиядағы аймақтық серіктестікті құру» тақырыбында Қауіпсіздік Кеңесінің жарыссөзі өтпек. Шараға Орталық Азия елдерінің және Ауғанстанның сыртқы істер министрлері қатысады. Сондай-ақ БҰҰ Бас хатшысы Антонио Гутерриш те жиында сөз сөйлемек. Жарыссөздің нәтижесі бойынша қорытынды құжат әзірленеді. Аталған іс-шара 19 қаңтарға жоспарланып отыр.
Қ.Омаров Ауғанстанға көңіл бөлудің басты себебі ретінде шиеленіс аймақтарына өзгеше қырынан қарауды атап өтті. Оның айтуынша, елдегі жағдайды тұрақтандыру үшін қауіпсіздік пен даму қатар жүруі керек. Кикілжің елдің тұтастығына іштей сызат түсіріп қана қоймай, көрші мемлекеттерге де әсер ететіні сөз болды. Сондықтан Тұрақты өкіл Ауғанстандағы ахуалды жақсарту үшін аймақтағы елдер бірлесе күш жұмылдыруы қажет деп есептейді.
Орталық Азия мен Ауғанстанда бейбітшілік, ынтымақтастық және қауіпсіздікті нығайту ‒ Қазақстанның Қауіпсіздік Кеңесіндегі басты мақсаттарының бірі. Еліміз аталған жұмысты тиімді жүргізу үшін ұйымның әлеуетін барынша пайдалануға тырысады. Мысалы, 2017 жылғы 17 наурызда Кеңес Ауғанстанға жәрдем көрсету миссиясының мандатын ұзарту туралы қарар қабылдады. Қазақстанның Тұрақты өкілдігі аталған құжатқа бірқатар өзгертулер енгізген болатын.
Сондай-ақ Орталық Азиядағы алдын алу дипломатиясы жөніндегі БҰҰ өңірлік орталығының жарты жыл сайынғы брифингі өтеді. БҰҰ ҚК мәліметіне сай, орталықтың арнайы өкілі Наталья Герман Кеңес мүшелеріне терроризм, экстремизм, Ауғанстандағы жағдайдың әсері, есірткі тасымалы, шекаралық суды басқару және шекараға қатысты кикілжіңдер секілді бірқатар мәселелер жөнінде консультация жасайды. Айта кету керек, бұл ‒ Н.Германның Орталықтың арнайы өкілі ретінде өткізетін алғашқы жиыны. Ол 2017 жылғы қыркүйекте өз қызметіне кіріскен болатын.
Қауіпсіздік Кеңесінің қаңтардағы күн тәртібінде тұрған үшінші маңызды тақырып Таяу Шығысқа, соның ішінде Палестинаға арналады. Қ.Омаровтың сөзіне сүйенсек, Сириядағы ахуал кеңінен талқыланады. 2017 жылғы желтоқсанда Қауіпсіздік Кеңесі Сирияға гуманитарлық көмек беруді жалғастыру жөнінде қарар қабылдағаны белгілі. Осыған сәйкес, Кеңес мінберінде елдегі саяси және әлеуметтік жағдай, химиялық қару туралы ай сайынғы мәлімдеме жасалады. Тұрақты өкіл Сириядағы шиеленісті шешу мақсатында Астана келіссөздері өтіп жатқанын еске салып өтті. БҰҰ тарапы аталған жиынның жұмысын жоғары бағалаған болатын. Бұдан бөлек, кейінгі кезде халықаралық қоғамдастық назарын өзіне қайта аударған Израиль-Палестина шиеленісіне қатысты тоқсандық ашық жарыссөз өтеді.
БҰҰ ҚК жұмысының басым бөлігі Африка елдеріне және ондағы жағдайға бағытталған. Сондықтан Қазақстан төрағалық ететін мерзім ішінде құрлықтағы бірқатар мәселелер талқыланады. Мысалы, Конгодағы қалпына келу бағытын Кеңес мүшелері назарында ұстамақ. БҰҰ Бас хатшысының орынбасары Жан-Пьер Лакруа бітімгерлік миссиясының жұмысы жөнінде баяндама жасап, арнайы консультация өткізеді. Сонымен қатар Сомали, Оңтүстік Судан, Мали, Ливиядағы және Батыс Африка мен Сахельдегі ахуалға арналған түрлі деңгейдегі консультациялар ұйымдастырылады.
Айта кету керек, Қазақстан Африкада бейбітшілік пен қауіпсіздікке қол жеткізуді Қауіпсіздік Кеңесіндегі қызметінің басты басымдықтарының бірі ретінде ұстанады. Қазіргі таңда Қазақстан Африка одағына байқаушы мемлекет ретінде қатысып, ҚК-нің Сомали/Эритрея бойынша комитетінің төрағасы ретінде құрлықтағы татулық пен бейбітшілікті қалпына келтіру мақсатында халықаралық іс-қимылдарға үлес қосып отыр. Өткен жылы қазақстандық делегация Африка мәселелері бойынша Кеңестің қосалқы органдарының, Сомали/Эритрея комитетінің шеңберінде белсенді жұмыс атқарды. Аталған тақырып бойынша бірқатар қарарларды әзірлеу мен келісу жұмысына қатысып, барлық кездесулер мен консультацияларда сөз сөйледі.
Қазақстан тарапы Африкадағы дау-жанжалдардың оң шешімін табуы үшін белсенді әрекет етіп келеді. Еліміз «қара құрлықтағы» түрлі террористік және экстремистік ұйымдардың тамырына балта шабу үшін Африка одағының бастамаларын қолдайды. Еліміз жұмыссыздық пен сауатсыздықты жою, инфрақұрылымды дамыту жобаларына белсене атсалысып отыр. Қазақстандық әскери бақылаушылар БҰҰ-ның «Батыс Сахарадағы референдумды бақылау арқылы бейбітшілікті қолдау» жөніндегі (MINURSO) миссиясында қызмет етеді.
Қаңтарда Колумбиядағы БҰҰ миссиясының жұмысы жөнінде, Кипрдегі бітімгерлік шаралары төңірегінде баяндама тыңдалады. Былтыр шартарапты дүр сілкіндірген Мьянмадағы, Йемендегі жағдай, Солтүстік Кореяның әрекеті және Украина мәселелеріне арналған іс-шаралар өтеді деп жоспарланып отыр.
Жиын соңында Al-Arabiya, The Huffington Post, The Associated Press, Agence France Presse, CBS, FOX News, Nikkei, Mainichi, Fiji TV, Tokyo Shimbun, NHK және басқа да әлемнің жетекші бұқаралық ақпарат құралдарының тілшілері өздерін толғандырған сауалдарын қойды. Олардың сұрақтарында Солтүстік Кореядағы, Ирандағы, Палестинадағы ахуал, Иерусалим мәртебесі, Мьянмадағы жағдай, Сирияға, Йеменге гуманитарлық көмек көрсету, климаттың өзгеруі, Қазақстанның «жасыл технологиялар» саласындағы бастамалары және басқа да өзекті мәселелер қамтылды. Тұрақты өкіл Қ.Омаров жаһандық күн тәртібіндегі басты мәселелер жөнінде, Елбасының бастамалары аясындағы Қазақстанның ұстанымы бойынша нақты
жауап берді.
Абай АСАНКЕЛДІҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»