Құрылыспен айналысатын бір танысыма «осы сен неге Бурабай курортты аймағынан демалыс орнын салып алмайсың», деп сауалды төтесінен қойдым. Сонда ол маған таңырқай қарап, былай деді: «Менің досым осыдан 5-6 жыл бұрын сондай құрылыс тұрғызған. Алайда әлі күнге сол ғимаратты сата алмай келеді. Өйткені әлгі бизнесі өзін-өзі ақтай қойған жоқ. Ал пайда әкелмейтін ғимарат шығынды саналады. Енді не істерін білмей, басы қатып жүр». Шынында да, жеке инвесторлар тұрғызды делінетін, сол демалыс аймағында салынған кейбір шипажайлар мен қонақүйлердің сыртқы келбеті ұсқынсыз немесе әйтеуір қолындағы бар материалдармен тұрғыза салғандай әсер қалдырады. Қалың қарағайлардың бедерінде бірден көзге түсетін ақшаңқан ғимарат салынбаса, не оның ішінде қымбат жиһаздары адам жанын баурамаса, сонымен қатар құнарлы тамағы тағы жоқ болса, көңіл көтеретін және саяхаттайтын орындары болмаса, онда туристерді тарту туралы айтудың өзі артық сөз емес пе?
Қалай десек те, қазіргі кезде туризм саласында бизнес жасау өте қымбат әрі машақаты көп жұмыс екені белгілі. Басқасын айтпағанда, Ақмола облысында аязбен қатарласып электр энергиясы тістеп-ақ тұр, ал көгілдір отын тек 2022 жылдары ғана тартылады деп күтілуде. Оның үстіне кәріз жүйесінің жоқтығы өзінше бір проблема. Жолдың тарлығы, көлдің тазаланбауы, сауда орындарының жүйеленбеуі, қауіпсіздік үшін бейне камералардың орнатылмауы сияқты көптеген шешімін күткен мәселелер толып жатыр. Елбасы облысқа жаңа әкімді тағайындар кезде Щучье-Бурабай курортты аймағын дамытуды қолға алуға ерекше пәрмен беруі осындай кемшіліктермен тікелей байланысты екендігінде дау жоқ. Содан бері біраз шаруа істелді. 2012 мен 2016 жылдарды қамтыған уақыт аралығында құны 12 миллиард теңгелік 43 іс-шара атқарылғандығын айта кету керек. Бұдан басқа, былтыр инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асыру мақсатында қосымша тағы 5,4 миллиард теңге бөлінді. Осындай қолдаулардың арқасында ма, жоқ әлде өзге де факторлар әсер етті ме, соңғы алты жылда Ақмола өңіріне табан тіреген туристердің жалпы саны 2 есеге, ал туристік қызмет көрсету 5 есеге дейін өскен. Дей тұрғанмен, сол демалушылардың басым көпшілігі, яғни 500 мыңға жуығы тек жазда келуді ұнатса, қалған жыл мезгілдерінде тағы осыншама турист облысымызға аяқ басады.
Реті келгенде айта кеткен де орынды. Мысалы, осы Бурабай аймағындағы бесжұлдызды шипажайлардың біріне адам басына шаққанда 400 мың теңге қалтаңыздан шығару керек екен. Ал сол қаржымен алыс та жақын шетелдерге барып, күнге қақталып қайта аласыз. Соның өзінде сауда орындарын аралауға немесе өзге де көрнекті жерлерге баруға қалтаңызда біраз ақша қалуы да ғажап емес. Сән-салтанатымен өзіне тартып тұратын шетелдердегі көрнекті жерлер мен сөресі майысқан тауарға толы сауда орындарын көргенде немесе теңіз жағасында еркіндікті сезінгенде еріксіз жан рахатына бөленеріңіз хақ.
Қазірдің өзінде көптеген шетелдік компаниялар келіп, еліміздегі туризмнің дамуына өзіндік үлес қоспақ ниеттерін байқатып қояды. Әзірге құлшына кірісіп жатқан шетелдіктерді көрмедік. Халықаралық туристік жиындарға барып, мыңдаған долларларымызды шашып, роуд-шоуларды ұйымдастырып жатамыз. Алайда оның әсерінен гөрі Қазақстанда мынадай халықаралық жиын немесе шара өтіп жатыр, деген ақпарат қайта сенімді насихаттай ма деп қалдық. Ойымызды осылайша қорытуымызға негіз де жоқ емес. Мысалы, Trip Advisor компаниясының Еуропа, Таяу Шығыс, Африка және Орталық Азия елдері бойынша маркетинг менеджері Чад Шивер Қазақстанды сыртқы нарыққа танымды етудің себебін ашып көрсетуге тырысқан. «Қазақстанда саяхат іздеу және брондау 2017 жылы 56% пайызға өскен. Қазақстандық контентті TripAdvisor сайтында қараудың өсуі Астана қаласы мен басқа қалаларда ЭКСПО көрмесі кезіндегі оң әсерге байланысты болды», дейді менеджер өз сөзінде.
Ч.Шивердің мәлім еткеніндей, Қазақстанды әлемге танымал еткен халықаралық шараны өткізу екендігінде ешкімнің дауы болмаса керек. Бұл ретте аталған халықаралық шараларды өткізу барысында көптеген инфрақұрылымдық жобалар жедел әрі тиімді жүзеге асырылып жататындығы өз алдына жетістік саналады. Алайда мұндай халықаралық іс-шараларды өткізу қымбатқа түсетіндігін көріп отырмыз. Жарнамадан бұрын ең алдымен өзіміздің туристік инфрақұрылымымызды ретке келтіріп алу уақыт талабы. Реті келгенде «McKinsey & Company» компаниясы Қазақстандағы кеңсесінің басқарушы серіктесі Йохен Бербнер бір сөзінде туризм дүниежүзілік ішкі жалпы өнімнің 10 пайызын беретінін айта келіп, ол дамушы елдердің экономикасына жақсы әсер ететіндігін ерекше атаған болатын. Қазақстанда туризмнің ішкі өнімге деген жалпы әсері 6,2 пайызды, ал тікелей әсері 4,2 пайызды құрайды екен. Бұл орайда жалпы әсерді есептеуде инвестициялар, ілеспе тауарлар мен қызметтерді тұтыну және салада жұмыспен қамтылғандардың табыстары ескерілетіндігі белгілі. Дүниежүзілік туризм және саяхат кеңесінің (WTTC) мәліметтеріне қарағанда, туризм және оның салаларына қатысты әлемдегі жұмыс орындарының 8,3 пайызы, халықаралық инвестицияның 9,3 пайызы, экспорттың 12 пайызы және әлемдік ішкі өнімнің 3,6 пайызы сәйкес келетіндігін де қаперге сала кеткенді жөн көрдік.
Қазіргі таңда өңірде Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі тарапынан бекітілген Бурабай курортты аймағын жүйелі дамытудың 2020 жылға дейінгі жоспары бойынша көптеген іс-шаралар жүзеге асырылуда. Оған нақты мысал да жоқ емес. Атап көрсеткенде, 2017-2019 жылдары жалпы көлемі 13 миллиард теңгелік 23 туристік инфрақұрылым нысанын салу жүргізіліп жатыр. Бұдан өзге, жыл бойы Бурабай курортты аймағын барынша тартымды ету үшін көптеген іс-шаралар да ұйымдастырылып келеді. Ақмола облыстық туризм басқармасының басшысы Шынарбек Батырханов «Four Seasons» жобасы Ақмола облысына туристерді тартуда өзінің нәтижесін бере бастағандығын ерекше атап кеткен-ді. Әрбір жаз мезгілінде қазақстандық және ресейлік спортшылардың қатысуымен дәстүрлі халықаралық «Бурабай – 2017» желкенді регаты өткізіледі. Оған жыл сайын Қазақстанның ғана емес, сонымен қатар Ресейдің Екатеринбург, Омбы сияқты қалалары мен өзге де өңірлерінің спортшылары келіп қатысып жүр. Сол сияқты Олимпиада чемпионы, атақты велошабандоз А.Винокуровтың қатысуымен жыл сайын қайырымдылық веложарысы ұйымдастырылуда. Велосипедпен қатар қазіргі таңда туристердің арасында көшпенділердің өмір салтын сезіну үшін атқа мініп серуендеушілердің қатары көбейе түскен. Әсіресе оған Ресей, Түркия, Бразилия және өзге де экстремалды туризмді ұнататын елдердің азаматтары құмарлық танытатын көрінеді. Қыста шаңғы тебушілердің орталығына айналатын «Elikti Park» тау шаңғысы базасы жазда Қазақстаннан өзге Ресей, Украина, Беларусь және Балтық жағалауы елдерінен де келіп қатысатын байкерлердің слетін өткізетін орынға айналып шыға келеді.
Сонымен қатар жыл сайын қазан айында күзгі «Octoberfest Burabay» фестивалі өткізілуде. Қыста «Қансонар», «Қысқы ертегі», «Санта Клаус-
та қонақта болғанда» сияқты жобалар, сондай-ақ спорттық балық аулау, көл бетінде автокөлікпен жарыс ұйымдастыру және өзге де көптеген іс-шаралар туристерді тартуға таптырмайтын тетік. Бұл ретте Ақмола облысы әкімінің туризм мәселелері бойынша кеңесшісі Марат Иғалиев қосымша рейстердің ашылуымен Ақмола облысына көршілес елдерден туристердің көптеп келуіне жағдай жасалатынын мәлім еткен болатын.
Қорыта айтқанда, Ақмола облысында туризм саласын дамыту мақсатында көптеген шаруалар атқарылды. Ел аузында жүрген киелі жерлер мен атаулар анықталып, тізімделді. Орайластырылып туристік бағдарлар да жасалды. Бірақ осы салаға жеке инвесторларды тарту мәселесі күн тәртібінде өткір тұр. Мемлекет-жекеменшік әріптестігі негізінде нақты жобаларды жүзеге асыру шешімін күтуде. Отандық инвесторлардың қаржылық мүмкіндіктері шектеулі екендігін назарға алсақ, бұл өте маңызды мәселе. Бюджетінің 60 пайыздайын дотация ретінде алып келе жатқан өңірдің туризм индустриясын тартуға шамасы жеткіліксіз. Сондықтан бұған қосымша қомақты қаржы қажет екендігі байқалып отыр.
Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
Ақмола облысы
