Әңгіме қызған тұста жеңгемізге «ана бір дүниені жалғап жіберші» деп көнетоз қоңыр папканы алдырды. Ашты. Ішінен ақ жамылған әйелдің фотосын алып шықты. – Мынау, – деді: «Атақты Балуан Шолаққа «Айым да сен, Ғалия, күнім де сен...» деп ән салдырған Ғалияның суреті. Осы дүниені өзіңе берейін деп шақырып едім. Кәдеге жаратарсың».
Бұл жәдігерді Өкеңе 1995 жылы белгілі кәсіпкер Марат Нәбиев әкеліп берген екен. Суретті алғаш рет 1996 жылы ағамыз өзі басқарған облыстық газетте жариялапты. Жоғарыдағы Марат Әскенұлы 1987 жылы Ақмола облысы Бұланды ауданы (бұрынғы Макинка), Тастыөзектегі Балуан Шолақтың зиратын тауып, басын көтерген абзал азамат.
Қазір Өкең жоқ. 2010 жылы дүниеден өтті. Абзал ағаның аманаты ретінде суреттің көшірмесі бізде қалды. Кейінгі кезде бұл фотоны анда-мында жариялаушылар көбейді. Көрген сайын Октябрь Қайырұлы ақсақалдың аманаты еске оралады.
Өкең шын мәнінде Арқа өңіріне қатысты тарихи оқиғаларға жіті назар аударатын адам еді. Соның бір дәлелі – осы сурет. Октябрь аға бұл жәдігерді маған аманаттай отырып, Ғалияға қатысты өзі білетін оқиғаларды айтып еді. Содан есімде қалғаны, тоғыз жолдың торабы Ақмолада қыр қазақтарының саудасын ортақтастыратын Сұлтанай Қамза деген ноғай болыпты. Оның саудасын жүргізетін түбі жаңаарқалық Тілеу атты дәулетті қазақ екен. Оның үлкен әйелінен Ғалия, Мәрзия атты екі қыз туған. Мына фотодағы Ғалия осы.
Одан кейін академик-зерттеуші Ахмет Жұбанов «Замана бұлбұлдары» атты монографиясында ертеректе алматылық Мәкура Есілбаевадан жазып алған мәліметті келтіреді. Онда: «Ғалия қара сұрлау келген, ат жақты, бетінде аздаған шешек дағы бар, жанары өткір, сөзге шешен, оң қолынан өнер тамған шебер адам болған. Бір кемшілігі алқымында шешектен қалған дақ көп болғандықтан, тамағын орамалымен қымтап байлайтын әдеті бар» делінген екен. Осы деректі мына суреттен де байқауға болатын сияқты.
Сөйтіп Балуан Шолақ атамыздың әні арқылы Ғалия апамыз да тарихта қалды. 1998 жылы С.Оспанов құрастырып бастырған «Балуан Шолақ» атты кітаптан «Ғалия» әнінің алты түрлі нұсқасын көруге болады. Негізі бұл ән туралы академик Ахмет Жұбанов: ««Ғалия» әні – әннің төресі. Үлкен жүректен, шын сезімнен туған дүние... Бірақ бабына келтіріп орындау көрінгеннің қолынан келе бермейді», депті. (А.Жұбанов «Замана бұлбұлдары» Алматы, 2001 ж, 134-б).
Расында осы бір үлкен сезімнен туған әннің авторы мен кейіпкерінің кейінгі тағдыры жайлы жоғарыдағы Октябрь ағамыздан естіп, қағазға түсірген дерекке үңілсек, дәл осы тұста Балуан Шолақ атамызға орыстар жоғалтқан сексен өгіздің жаласы жабылып, қамауға алынды. Ал Ғалияға «Шолақ пәлен жылға сотталып, жер аударыпты» деген жаңсақ хабар жетеді. Сөйтіп апамыз ата-анасының нұсқауымен Есенжолдың Қанапиясына тоқалдыққа барады. Бұл адаммен де дәм-тұзы жараспай семейлік Қали деген жігітке шығады. Сөйтіп жүргенде туберкулез дертіне шалдығып, 1922 жылы қайтыс болып, мүрдесі қазіргі елорданың «Жастар» шағын ауданы аумағында орналасқан ескі зиратқа жерленеді. Екі жылдың алдында бір топ қазақ жастары марқұм апамыздың жамбасы тиген нүктені тауып, басына жаңадан белгі орнатты.
Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
