Қолданыстағы заңнамаға сәйкес, банктер банктік қарыз шартында көзделген қарыздарды өтеу бойынша кез келген шараларды қолдануға, соның ішінде соттан тыс немесе сот тәртібімен кепілге салынған мүлік арқылы өндіріп алуға құқылы.
Үндеуде мемлекет тарапынан қолға алынған ипотекалық несиені қайта қаржыландыру бағдарламасы шеңберінде азаматтарға қолдау көрсету үшін қажетті шаралар қабылданып жатқаны атап өтілді. Осы құжатқа сәйкес, халықтың әлеуметтік осал топтарына жататын қарыз алушыларға, сондай-ақ 2004 жылдан 2009 жылға дейінгі кезеңде ипотекалық несие алғандарға көмек көрсету көзделген.
Осы жылдың ақпан айында Ұлттық банкі екінші деңгейдегі банктерге жоғарыда аталған бағдарлама өлшеміне сәйкес келетін қарыз алушыларды баспанасынан шығару тәртібін тоқтата тұру жөнінде ұсынымдар жіберді.
Омбудсмен, сондай-ақ аталған бағдарлама шеңберінде заңды күшіне енген сот актілері бар ипотекалық тұрғын үй/ипотекалық қарыздар қайта қаржыландыруға жататынына назар аударды.
Азаматтардың келіп түскен өтініштерін талдау және тиісті сот тәжірибесі соттардың кепіл мүлкін сату жолымен берешекті өндіріп алу туралы банктердің талаптарын қарастырған кезде, әдетте олардың пайдасына шешім қабылданатынын куәландырады.
Өз үндеуінде Адам құқықтары жөніндегі уәкіл қабылданған сот шешімдеріне және борыштық міндеттемелерді орындау қажеттілігі туралы банктердің талап арыздарының негізділігіне наразылық білдірмей, сонымен қатар соттардың мұндай істерді жеке тәртіппен, барлық мән-жайларды ескере отырып, сондай-ақ банктік қарызы бойынша міндеттемелерінің мерзімін кейінге қалдыру немесе тәртібін өзгерту мүмкіндігін қарастырудың маңыздылығын атап өтті. Бұл жағдайда әңгіме тек халықтың әлеуметтік әлсіз топтарына жататын, кепілдік қамтамасыз ету үшін жалғыз тұрғын үйін ұсынған және қиын қаржылық жағдайды бастан кешіріп жүрген, қолдауға мұқтаж қарыз алушылар туралы айтылып отыр.
Бұрын бұл мәселе Омбудсменнің тиісті органдарға, оның ішінде Ұлттық банкке жіберілген үндеулердің нысаны болды. Алайда азаматтардың ұлттық құқық қорғау мекемесіне келіп түскен шағымдары мәселенің шешімін таппай отырғанын куәландырады.
Жоғарғы сот төрағасымен ынтымақтастық туралы қолданыстағы меморандумға сәйкес, Омбудсмен банк қарыздарын өндіріп алудың сот тәжірибесі қорытындыланған кезде, мемлекет тарапынан қолға алынып жатқан ипотекалық қарыз алушыларға қолдау шараларын, атап айтқанда халықтың әлеуметтік осал топтарына жататын азаматтардың жалғыз тұрғын үйін сақтап қалуын ескеру өтінішін білдірді.
Халықаралық стандарттарға сәйкес, көшіру үйсіз адамдардың немесе басқа да құқықтардың бұзылуына ұшыраған адамдардың пайда болуына алып келмеуі керек. Осы орайда Үндеуде БҰҰ Арнайы баяндамашысы Р.Рольниктің Қазақстанға жеткілікті тұрғын үй мәселесі бойынша сапары қорытындысы негізінде, аз қамтылған отбасылардың несие және ипотекалық қарыздарды өтеу қабілетсіздігіне орай азаматтарды мәжбүрлеп үйден шығару мәселесіне ерекше көңілі бөлінген.
«Егемен-ақпарат»
