РБК агенттігінің хабарлауынша, жаңа шектеулер Ресейге мемлекеттік қарыз бойынша қиындықтар туғызып, SWIFT жүйесінен ажыратуға дейін жетуі мүмкін. Оның біріншісі Ресейдің мемлекеттік қарызының үштен бірін иеленіп отырған шетелдік инвесторларға соққы болса, екіншісі – банктерді халықаралық төлем байланысынан айыру. Бірақ Никки Хейли суыртпақтап жеткізген жаңа санкциялар әзірге енгізілген жоқ.
Жаңа замандағы саяси және экономикалық санкциялар – тарихтағы бір елдің екіншісіне қысым көрсетуде қолданылатын ескі әдісі. Халықаралық қарым-қатынастардағы қайшылық, мүдделер қақтығысы кезінде мемлекеттер санкцияға жүгінетін болды.
Санкцияны енгізушілер шығынды асырып, құрсауда қалғандар кемітіп айтады. Тіпті өздеріне пайдалы тұстарын іріктеп алады. Алайда кез-келген шектеулердің жаһандық экономикаға кіріккен қай тарапқа болмасын есепсіз шығындар әкелетіні белгілі. Біз жуырдағы бір жағдаятты ғана мысалға алып, бергі зардаптарын ғана шолып өтейік.
Бұдан бұрын «қаралы дүйсенбіден» кем болмаған 9 сәуірде Ресейдің алпауыт кәсіпкерлері бір сәтте 14,3 млрд долларға кедейленіп, сең соққан балықтай болды. Ал рубль күрт құлдырап, 2017-2018 жылдардағы төмендеудің шегіне жетті. Lenta.ru агенттігінің хабарлауынша сарапшылар жағдайдың бұлай ушығуын алдын ала ескертті де, бірақ 2014 жылдан бергі қыспақтың қамытына еті үйрене бастаған кәсіпкерлер оңды пікірлердің өзін елеусіздеу қалдырып отырды. Бұл – 6 сәуір күні АҚШ Қаржы министрлігінің Ресейге бағыттаған жаңа санкцияларының екпіні болатын.
Сол күнгі қара тізімге енген бизнесмендер Олег Дерипаска, Игорь Ротенберг, Виктор Вексельберг пен Ресей Федерациясы кеңесінің мүшесі Сулейман Керимовтердің қай-қайсысы да осал емес еді. Сонымен қатар Ресейдің шикізатын игеріп отырған «Газпром», «Сургутнефтегаз», «Газпромбанк» басқа да алпауыт компаниялардың басшылары санкцияға ілікті.
Бір ғана мысал. Орыс алюминиінің қожасы Олег Дерипасканың иелігіндегі «Русал» компаниясының акциясы күндіз 27-30 пайызға арзандай келе, сауда басталар алдында 46,9 пайызға дейін құлдырай жөнелген. Алпауыттың өзге компаниялары да төбеден жай түскендей жайтты бастан кешкендіктен, Лондон биржасы олардың бірқатарының саудасын тоқтата тұруға мәжбүр болды.
Қатаң реттеулер күштік құрылымдарға тиесілі компанияларды да қамтыды. Осы шаралар аясында тізімдегі қожалықтарға визалық шектеулер белгіленді, олармен қандай да бір байланыс орнатуға, қаржыландыруға тыйым салынып, Америка аумағындағы активтерін бұғаттауға тап болды. «Ведомости» басылымында жарияланған Ресей жоғарғы экономикалық мектебі Даму орталығының директорының орынбасары Валерий Мироновтың пікірінше, АҚШ-тың келесі қадамы жеке капиталдың Ресейден бұрынғы болжамнан да артық көлемде сыртқа шығуына ықпал етіп, 49 млрд долларға жетуі мүмкін.
Биылғы қаңтар айының соңында АҚШ қаржы министрлігі конгресске Ресейдің жоғары шенділері мен алпауыттарының 210 адамнан тұратын тізімі – «Кремль есебін» берген болатын. Ол санақтағылардың көбі үкімет мүшелері мен өзге де мемлекеттік құрылымдардың басшылары еді.
Бұл саяси-экономикалық қыспақтың басы да, соңы да еместігі белгілі. Ендігі шектеулерді Ресей президентінің баспасөз хатшысы Дмитрий Песков ресейлік компанияларды халықаралық нарықтан ығыстырып тастау деп бағалады. Сондай-ақ ол РБК телеарнасына берген сұхбатында бұл әрекет Дүниежүзілік сауда ұйымының халықаралық құқықтары мен талаптарына сай келмейтіндігін атап өтті.
Ал Ресей тарапы отандық экономиканы тұрақтандыруға бағытталған шараларды жалғастыра бермек. Әрине соңғы 4 жылда қыспаққа алынған Ресей басшылығы да қарап қалған жоқ. Америкаға және оның санкцияларын қолдағандарға бағыттай отырып қарымта құжаттар әзірлеп жатыр.
«Россия сегодня» агенттігінің хабарлауынша, ресейлік заң шығарушылар АҚШ тарапының әрекеттеріне байланысты екі елдің авиация, аэроғарыш және атом саласындағы байланыстарына шектеулер енгізетін заң жобасын дайындап қойған. Оның мемлекеттік Думада талқыға салынатын уақыты әзірге белгісіз болса да, президент әкімшілігі қолданылатын шараларды талдап жатқанға ұқсайды.
Атап айтқанда, заңгерлер америкалық ұшақ жасаушы компанияларға титан жеткізуді тоқтатуды ұсынған. Ситибанк сарапшыларының пікірінше, «Боинг» компаниясы өз өндірісіне қажетті титанның 35 пайызын Ресейден алдырады екен. Ал Американың әскерилері ғарышқа барлау және коммерциялық жер серіктерін ұшырып отырған «Атлас V» зымыран тасығышының қозғалтқыштары ресейлік «Энергомаш» компаниясының өнімі. Бұл тәуелділік те қарсы тарапқа оңайға соқпасы анық. Сонымен қатар ресейліктер алкоголь және темекі, бағдарламалық қамтамасыз ету мен фармацевтикалық өнімдерге қосымша шектеу енгізуі мүмкін.
Серік ӘБДІБЕК,
«Егемен Қазақстан»
