Әдебиет • 27 Сәуір, 2018

Алматыда ұйғыр жазушысы Исмаилжан Иминовтың жаңа кітабының тұсаукесері өтті

759 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Алматы қаласындағы Ұлттық кітапханада Қазақстан халқының бірлігі күніне орай ұйымдастырылатын мерекелік шаралардың тізбегі белгілі ұйғыр жазушысы әрі саяхатшы Исмаилжан Иминовтың «Қарт қашқарлықтың әңгімелері» атты жаңа кітабының тұсаукесерінен басталды.

Алматыда ұйғыр жазушысы Исмаилжан Иминовтың жаңа кітабының тұсаукесері өтті

Қашқар тақырыбы – Исмаил­жан­ның әдебиеттегі төл мұраты, азаматтық парыздан туған қалам­герлік тағдыры. Жетісу өлкесіндегі ең алғашқы мешіт, бірінші фабрика, тұңғыш мектеп салынған тарихы бай Қарғалы ауылында дүниеге келген жазушы жырақта қалған Қашқардан өзін ешқашан бөліп-жарған емес. Жаңа кітап 1933-34 жылдары Қашқардағы ұлт-азаттық көтерілісіне қатысып, қуғыннан бас сауғалап жүріп қазақ топырағына келіп аман қалған  әке рухына арнал­ғандықтан, көпшіліктің алдындағы кіріспе сөзін де көңіл толқытатын естелік айтудан бастады.

Тағдыры бұралаң жолмен бас­тал­ған жазушының әкесі Әбдіқа­дыр Отанын тастап шығуға мәжбүр болып, Қашқардан Қарғалыға 1934 жылы 17 жасында келеді. Алға­шында Ферғана даласында, сосын Кавказ аймағында, одан Баку асып, ақыры кеңқолтық қазақ жеріне келіп табан тірейді. Сүйегіне ілініп, арып-ашып әрең жетіп, Қар­ғалыға келіп тұрақ тапқан ұй­ғыр­дың жас баласын жыр алыбы Жамбыл «тамыр» деп еркелетіп бауы­рына тартып, өзіне өкіл бала етеді. Бірақ «Әркімге өз туған жері – Мысыр шаһары», түгін тарт­са, майы шығатын Жетісудың төрін­дегі тамылжыған ауылда үйлі-баранды болып, алаңсыз мамыражай тірлік кешсе де, әкесі өмір бойы шекараның арғы жағында қалған туған жерін аңсаумен өтіпті. Бұл аралықта әке көзіндегі мұңды, көкірегін кернеген сағынышын көріп, балалық шағы туралы елжі­реп айтатын естеліктерін кішкен­тайы­нан тыңдап өсіп, есінде мәңгі сақ­тап қалған Исмаилжанның кеу­де­сінде бейтаныс Қашқардың бей­несі мұнартып жүріп, біржола бекі­ген еді. Әке аманаты мен өсиеті құ­лағында қалған ол, 1982 жы­лы бірін­ші рет Қашқар қаласын іздеп келеді. Тұрфан, Қағалық, Хотан, Қашқар, Құлжа секілді ескі шаһар­ларды тегіс аралап шыққаннан кейін Қашқар туралы әсері мен сезімі қаламынан ағыл-тегіл төгіліп сала береді...

«1886 жылы жас кезінен билікке араласқан болыс, кейін ұлт-азат­тық көтерілісіне қатысқан қоғам қайраткері Сәт Ниязбекұлы ашқан Қарғалыдағы ең алғашқы мешітті большевиктер талқандап тастайды. Құдайдың үкімінсіз жеңістің жақындамайтынын білген Сталин өздері жүргізіп отырған идеология мен елдегі қатаң әскери тәртіпке қарамастан, сәл-пәл жібіп, әр жерден ішінара мешіт, шіркеу ашуға рұқсат берген бір сәтті қалт жібермеген  Әбдіқадыр қари Сәт салған мешітті 1943 жылы қайта ашады. Әрине бүкіл Одақтың алдында  беделі зор Жамбылдың тікелей жәрдемі мен қолдауы болмағанда, әкем бұл мешітті аша алмас еді. Қарғалыдағы мешітті қоса есептегенде, бұл кезде бүкіл Қазақстанда 6 мешіт қана жұмыс істеп тұрды. Тар жылдарда тауқымет кешіп жүрсе де, жүрегіндегі ізгілік отын өшіріп алмай, керісінше, бойындағы бар жылуын, адамгершілігін, жақсылығын Қарғалыдағы қазақтармен, орыстармен, неміс, түрік, шешен ұлтының өкілдерімен бірге бөліскен әкем өмірден озғанша оларға рахмет айтумен өтті. Мен олардың орта­сындағы керемет достықты көріп өстім. Бүгінгі тұсаукесер кешіме де Қарғалы ауылындағы ет жақыныма айналып кеткен ұйғыр, қазақ, орыс, неміс достарымды, ағаларым мен апаларымды арнайы шақырып отырмын. Әкеме арнап көркем дүниемен соққан ескерткішімнің куәсі болсыншы дедім» дейді Исмаилжан Иминов толқып тұрып. 

Исмаилжан шығармаларын орыс тілінде жазады. «Менің Қаш­қариям» атты кітабынан кейін «Ұлы Шоқанның керуен жолымен» (2015 ж.), «Алтышарға саяхат» (2016 ж.), «В Туве, где предков древний род…» (2016 ж.) атты бір-бірімен са­бақ­тас жазылған кітаптарынан ке­йін, міне, мереке қарсаңында «Қарт қаш­қар­лықтың әңгімелері» жарық­қа шығып отыр. Аталған кітап­тар­дың барлығын кезінде қазақ және орыс зиялылары жылы қабылдаған еді. 

Айгүл АХАНБАЙҚЫЗЫ,
«Егемен Қазақстан»
 
АЛМАТЫ