– Біздің бригада оқиға орнына жедел жетіп, коллектор құбыры өтіп жатқан аумақтың жері төмен шөккенін анықтады. Бірден канализациялық сорғы стансасының жұмысын тоқтаттық, әйтпесе лас су көшеге жайылар еді, – дейді «Батыс су арнасы» ЖШС-нің техникалық директоры Асылбек Әміров.
Апат салдарынан Орал қаласының 4,5,6,7,9 шағын аудандары, Солтүстік-Шығыс, Құрылысшы аудандары сусыз қалды. Мамырдың мейрам күндері сусыз қалған халыққа ауыз су көлікпен тасып жеткізілді. 2 мамырдан бастап көп қабатты пәтерлерге су уақытпен, тәулігіне үш рет беріле бастады.
– Коллектордағы апат көлемі өте ауқымды болып шықты. Құбырды табу үшін 7,5 метр тереңдікке дейін қазуға тура келді, бұл үш қабатты үйдің биіктігімен тең. Бұдан он жыл бұрын шыныпластиктен салынып, 2009 жылы қабылданған құбыр үгітіліп, шіріп кеткен. Бұл құбыр жалғауға, жамауға жарамайды, сондықтан екі құдықтың арасындағы 60 метрден аса құбырды түгелімен жаңалауға тура келеді. 1 мамыр күні түнде нөсер жауын болды, оның үстіне кәріз суы да қайта-қайта жиналып қалады. Екі бригада күні-түні жұмыс істеп жатыр. Қалпына келтіру жұмыстарының қашан бітетінін әзірге айта алмаймыз», дейді «Батыс су арнасы» ЖШС директорының бірінші орынбасары Салауат Айбатов.
Апат себебін анықтау үшін Орал қалалық әкімдігінде арнайы комиссия құрылған. Орал қаласы әкімінің орынбасары Рүстем Закариннің айтуынша, апаттың зардабы мен оны жоюға кететін қаражат мөлшері ең соңынан, қалпына келтіру жұмысы аяқталған соң ғана белгілі болады. Сусыз қалған шағынаудан тұрғындарына «бір апта шыдаңыздар, бәрін қалпына келтіреміз» деген хабар таратылған.
Жаңа құбыр неге сапасыз?
Оралда кәріз құбырлары бірінші рет жарылып тұрған жоқ. 2007 жылы коллекторлар бойында 20 апат болыпты. Ал 2008 жылы 21-22 наурыз күндері жер астында 4-7 метрлік тереңдікте жатқан темір-бетон коллекторлар бір сәтте он жерден опырылып, жалпы ұзындығы 160 метр жүйе істен шыққан еді. Орал қаласындағы кәріздік жүйенің апатты халі, 60 мың адамның бір сәтте сусыз қалған хабары кезінде Үкіметке дейін жеткен.
Сол жолы Орал қаласында 1970-1973 жылдары салынған коллекторлардың тозығы әбден жетіп, 100% жарамсыз болғаны айтылған болатын. «Орал су арнасы» мекемесінің құзырындағы 352 шақырымдық су тарату жүйесінің 70 шақырымының «жасы» 20 жылдан асқан еді. Ал 310 шақырымдық кәріздік жүйенің 34 шақырымы жедел ауыстыруды қажет еткен.
«Оралдың қазіргі коллектор жүйесі әрі ескірген әрі 150 мың тұрғынға ғана қызмет көрсетуге арналған. Халық бүгінде екі есе көбейді. Сондықтан біз бұл мәселеге жете көңіл бөліп отырмыз. Апатқа ұшыраған құбырды жөндеуге қаржы міндетті түрде беріледі», деген еді сол кездегі вице-премьер Өмірзақ Шөкеев.
– Қаланың қалдық суларын аулаққа әкетіп жатқан коллектор жүйесінің апатқа ұшыраған қазіргі бөлігін (5450 метр) ғана жөндеуге республика бюджетінен шұғыл түрде 680,7 млн теңге бөлуді сұраймыз. Ал тығырықтан шығудың бірден-бір жолы – тапсырылуы келер жылға жоспарланған кәріздік коллектор құрылысын биыл бітіру. Бұл үшін 1,5 млрд теңге керек. Жаңа жүйені бітірмей, тозығы жеткен құбырларды жамап-жасқағанмен, ондағы қысым азаймайды, – деп түсіндірген еді сол кездегі облыс әкімі Бақтықожа Ізмұхамбетов Үкімет басшысының орынбасарына.
Мұның бәрін тәптіштеп отырғанымыз, бүгінде апат болған құбыр дәл сол 2008-2009 жылдары жаңадан салынған кәріздік коллектор болатын. Орал шаһарының коммуналдық қызметін тығырықтан шығарып, бұрынғы шойын-темір құбырлардан да гөрі ұзақ қызмет етуі тиіс шыныпластик құбырдың ғұмыры неге қысқа болды? Сол кезде «темір құбырлардың қызмет ету мерзімі 25 жыл, ал пластик құбыр кемінде 50 жылға шыдайды» деген әңгімені мамандардың аузынан естіген едік.
Апат себебін анықтайтын комиссияның шешімі де шығар. Әзірге мамандар апат болған аумақта сапасыз құбыр салынған деген пікірді алға тартып отыр. Өйткені апат болған жерді қазған кезде шыныпластик құбырлардың ыдырап, жаншылып қалғаны байқалған. «Шыныпластик кәріздік жүйенің улы қоспаларына шыдамай, реакцияға түсіп, іріп кеткен екен» деушілер де бар. Қалай болғанда да 2008 жылы жаңа құбыр салынған кезде ескерілмей қалған жайттар бар сияқты. Егер бұл жобалау кезінде жіберілген немесе техникалық қателік болса, кінәлі адамдар жауапқа тартыла ма, әзірге белгісіз.
Оралда ор көп
Биылғы жылу маусымы аяқталысымен өңір басшысы Алтай Көлгінов Орал қаласының әкімі Мұрат Мұқаевқа облыс орталығында тозығы жеткен жылу құбырларын жөндеуге тапсырма берген болатын. Әрине бұл – дұрыс шешім. «Қыстың қамын жаз ойла» дегендей, жаздың жылы күндерін пайдаланып, құбырларды ауыстырып алмаса болмайды. Оралда жылу жүйесінің 50 пайызы ескірген.
Осылайша Оралда жылыту маусымы аяқталған 15 сәуірдің ертесінен бастап қаланың орталығында жөндеу жұмыстары басталып кетті. Көп қабатты 119 үй, 50 шақты әлеуметтік нысанға ыстық су беру уақытша тоқтатылды. «Нұрлы жол» бағдарламасы бойынша 1,8 млрд теңге бөлініп, 100% ескірген ТМ-7 және ТМ-2 магистральдары жаңартыла бастады.
Әрине жөндеу кезінде бірқатар көше уақытша жабылып, қазба жұмыстарымен қатар жүреді. Төрт айға созылатын жөндеу жұмыстары тұрғындарға қолайсыздық тудыратыны да рас. Оралдың орталығында Достық даңғылы, Әбубәкір Кердері, Темір Масин, Сарайшық, Ғұмар Қараш, Жұбан Молдағалиев, Фрунзе көшелерінде тұратын халық жаз бойы жылы су көрмейді. Құрманғазы көшесі жартылай жабылған, көлік қозғалысына да қиындық туды. Бүгінгі Орал айнала ор қазылған, қоршаудағы қамал сияқты.
Бірақ бұл – жоспарлы, алдын ала халыққа ескертіліп жасалып жатқан жөндеу жұмыстары ғой. Аз күнгі қиындық қытымыр қыста жайлы да жылы пәтерде жейдешең жүрген бір сәтімізде ұмытылар-ау. Аяқ астынан жарылып кететін «соқыр ішектерден» сақтасын!
Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ,
«Егемен Қазақстан»
ОРАЛ
