«Кемедегінің жаны бір». Күнделікті тірлікте сыпайы сәлемдесіп қана жүретін кейбір әріптестерімізбен анда-санда іссапарға бірге шыққан кезде ғана жақын араласып, кімнің кім екендігін анық аңғарып жүрміз. Әбдіманап Елікбайұлы екеуміздің достығымызға дәнекер болған да сондай жол үсті. Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы Парламентаралық Ассамблеясының кезекті сессиясына қатысу үшін Ресейдің Санкт-Петербург қаласына бірге барған сапарымызда алуан тақырыпта кеңінен пікір алысып, түсінісіп кеттік. «Адам – сөйлескенше» деген осы.
Әбекеңді бұрын да Парламентте қаралып жатқан заң жобаларын талқылау барысында білікті заңгер, білім саласында жинақтаған тәжірибесі мол басшы ретінде танып, сырттай құрмет тұтып жүретінмін. Енді оның жан дүниесіне көз жіберіп, өмірлік ұстанымына қаныққан соң, Әбдіманап Елікбайұлының кісілік келбеті, азаматтық тұлғасы көз алдымда асқақтап сала берді.
Орыс ағайындардың «Онымен бірге барлауға баруға болады» деген қанатты сөзі осындай аузын ашса, жүрегі көрінетін ақкөңіл, пайымы кең, парасаты биік азаматтарға арнап айтылса керек деп түйдім. Содан бері бір-бірімізді селкеусіз сенім артар дос тұтып, сын сәтте сыр бөлісер сенімді серік көріп, әзіл-қалжыңымыз да жарасып, жұп жазбай, қатар келеміз.
Әбдіманаптың өзім ерекше қадірлейтін бір қасиеті – «Бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ» демекші, бетің бар, жүзің бар демей, кімге болсын турасын айтып салатын турашылдығы һәм әділетшілдігі. Сондайда оның біреуге ұнап, біреуге ұнамай қалған бірбеткей қалпын көргенде ойымда: «Әділетшіл Әбекем-ай! Біздің бүгінгі Парламентіміз өзің сынды өршіл тұлғалармен мықты ғой...» деген сөз тұрады.
Ол ұзақ жылдар әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің заң факультетінің деканы, М.Х.Дулати атындағы Тараз және І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеттерінің ректоры қызметтерін абыроймен атқарып, еліміздің білім саласының өзекті мәселелерін бес саусағындай білетін маман әрі «Нұр Отан» партиясының сайлауалды бағдарламасының білім беру бағыты бойынша тәлімгері болғандықтан, әсіресе, Білім және ғылым министрлігінің тарапынан орын алған кейбір кемшіліктерге төзбестік танытып, өткір сыни пікірлерін ашық айтып, дүркін-дүркін депутаттық сауалдар да жолдап, қатаң талап қойып жүр.
Онысы – әділеттілікті жақтау, заңдылықты сақтау, ел ертеңі – жас ұрпаққа саналы тәрбие, сапалы білім беру ісіне деген шынайы жанашырлық, ұстаздық парызына адалдық. Әйтпесе, оған: «Қайтып ашатын есігіңді қатты жаппа, түбінде өкінуің мүмкін...» – деп жандары ашығансып кеңес берушілер де табылып жатады. Бірақ, Әбекең ондай «ақылгөйлерді» тыңдаған емес. Себебі оған жалтақтық пен жағымпаздық жат. Ол үшін ел мүддесі, өскелең ұрпақ тағдыры – бәрінен биік. «Айтарымызды айтпай, сөздің атасын өлтіріп жатсақ, елдің бетіне қалай қараймыз?» дейді халық қалаулысы.
Қаймағы бұзылмаған қазақ ордасы – қазіргі Түркістан облысының Сарыағаш ауданында дүниеге келген Әбдіманаптың осындай мемлекетшіл мінез-бітімінің, айбынды азаматтық тұлғасының түп-тамыры тереңде екен, сұрастырып білсем. Бұл ретте, әуелі халқымыздың «Балаға қандай ат қойылса, оның болашақ тағдыры соған байланысты болады» деген нанымына сенген ата-анасы Әбдіманап деген есімнің «өмір-бақи бекзат» деген мағына беретіндігін ескеріп, жақсы ырым еткендігін айта кеткен жөн шығар.
Ал «Әке көрген оқ жонар» десек, әкесі Елікбай да өмірде алға қойған мақсатына жетпей тынбайтын, бірбеткей, бірсөзді адам болған екен. Мақташылар бригадасының бригадирі болып көп жыл жемісті еңбек еткен ол «Сарыағаш ауданының құрметті азаматы» атанып, дүниеден озған соң есімі Дихан баба ауылының орталық көшесіне берілген.
Ал бүгінде жасы сексеннен асқан анасы Хадиша құтты қоныс етіп отырған үйдегі аспалы шамның түбіне жылда көктемде қарлығаш ұя салады екен. Киелі құс иман нұрына бөленген қасиетті қарашаңырақты таңдағаны талассыз-ау... Осындай отбасыда өскен перзенттің бойына адами асыл қасиеттердің дарымауы мүмкін емес болар, сірә да.
«Әбекең бізге басшы болып келген кез – жағдайымыз нашарлау, айлық айлыққа жетпей қиналып, жұрттың қас-қабағына қарап сөйлейтін кез еді ғой. Жаңа ректорымыз университет оқытушыларын еш бөлмей, алаламай, оларды еш нәрседен кенде еткен жоқ. Ол, сонымен қатар, нарықтың экономикаға көшкен кезде талан-таражға түскен университет мүлкін қайтарып алуға барын салды.
Спорттық лагеріміз бар еді, бұрынғы ректор мүлдем құрып кетпесін деп, оны бір кәсіпкерге берген көрінеді. Ол кәсіпкер лагерьді жөндемек түгіл, жүнше түтіп жіберді. Студенттердің қолымен салынған лагерь құрып кетудің аз-ақ алдында тұрды. Осыны естіген Әбекең әлгі кәсіпкермен соттасып жүріп, ақыры лагерімізді қайтарып алды. Кезінде бізде профилакторий да болған еді. Ол да қиыншылық кезінде небәрі бір жүз мың теңгеге сатылып, кейін қолдан-қолға өтіп, тозып кеткен-ді.
Оны да қайтарып алып, жөндетіп, сол жерге студенттердің жатақханасын да салдырды. Қазіргі студенттер тамақтанатын «Айша сұлу» кафесін де әлдебір кәсіпкерден қайтарып алып, университет меншігіне өткізген де Әбекең еді. Сол тұста мұндай іс-әрекетке кімнің батылы жетіп бара алушы еді?! Талайлар мемлекет мүлкін емес, жеке басының қамын күйттеп жүрген уақытта осындай азаматтыққа барған Әбекеңді қаншалықты мақтан етсек те, лайықты», – деп еске алған екен М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінің профессоры, педагогика ғылымдарының докторы Лесхан Байсерке («Парасат жолы» 93-бет, Алматы, 2013 жыл).
«2006 жылы жұбайым жол апатына түсіп, аяғын кесетіндей жағдайға душар болды. Әлбетте, ағайындық танытып, жанашырлық білдірген, көмек қолын созған туған-туыс, дос-жолдастар көп болды. Десе де, Әбдіманап Елікбайұлы күнде телефон шалып, жағдайын біліп тұрды. Бірде: «Мына дәрігерлерің дұрыс болмай тұр-ау. Сызғанов атындағы институттың бас дәрігерімен сөйлестім, сол жерде білгір хирургтер бар екен, соларға барып қаралыңдар», деп жол көрсетті.
Құдайға шүкір, жолымыз болып, жұбайым осы күні шауып жүр. Аяғы да орнында, денсаулығы да жақсы. Әрине, біріншіден, Алланың көмегі болған шығар, екіншіден, Әбдіманап Елікбайұлының биік адамгершілік қасиетінің шапағаты тигені анық. Осындай жылы көзқарас, адамның жағдайына қарау кез-келген басшының қолынан келе бермейді десем, артық айтқандық болмас», – деп еске алады І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университетінің бірінші проректоры, заң ғылымдарының докторы Ләззат Еркінбаева.
Жуырда Астана қаласындағы республикалық деңгейдегі беделді мекемелердің бірін басқаратын белгілі ғалым ағамыз менімен кездесіп қалып, сөз арасында: «Қарамағымда істеген бір қызметкерім негізді себеппен қызметінен босатылған соң үстімнен арызды қарша боратты. Жоғарғы Сотқа дейін соттасып, ақыры жеңіліп тынды.
Оның бір арызы кезінде өзіммен бір кабинетте бірге отырып, қызметтес болған елге танымал азаматқа түсіпті. Ол менімен сөйлесіп, мән-жайды білместен, арызды бірден Бас прокуратураның қарауына жолдапты. Сонысы үшін оған қатты ренжідім. Ал дәл сондай арыз өзіммен ешқашан бірге қызмет атқармаған Парламент Мәжілісінің депутаты Әбдіманап Бектұрғановқа да жолданған екен.
Ол кісі бірден менімен тікелей хабарласып, жағдайды егжей-тегжейлі сұрап білді де, қолындағы арызды біздің мекемеміз бағынатын уәкілетті органға тексеруге жіберетінін айтты. Заң бойынша осылай істеуге тиісті екендігін де жеткізді. Сол жолы Әбдіманап Елікбайұлының парасаттылығына қатты разы болып қалдым. Сендер де біле жүріңдер деп айтып отырмын», – деді.
Енді бірде Парламент Мәжілісі баспасөз қызметінің маманы Жігіткер Байтелесов: «Таяуда бір ыңғайсыз жағдай болды. Депутат Әбдіманап Бектұрғановтың мақаласын жариялаған бір республикалық газетте оның есімі қате жазылып, басқа адамның атынан жарияланып кетіпті. Сол үшін мақаланы дайындаған журналист қатаң жазаға тартылғалы жатыр екен. Мұны естіген Әбдіманап ағамыз газет редакциясының басшысына телефон шалып, кінәлі журналиске өзі араша түсті. Сол үшін Әбекеңе бәріміз қатты риза болдық», – деп, әріптесімнің адамгершілігін айқын аңғартатын тағы бір деректі паш еткені бар.
Мен білетін Әбдіманап Бектұрғанов, міне, осындай азамат.
Кәрібай МҰСЫРМАН,
Парламент Мәжілісінің депутаты,
Қазақстанның құрметті журналисі