Budan keıingi ázil-ospaqqa tıgen kezek túnniń bir ýaǵyna deıin jalǵasady. Dýaly aýyzdardyń birqataryna telinetin ótkenmen kúlip qoshtasamyz tujyrymynyń daýsyz rastyǵyna ár sát saıyn kóziń jetetindeı. Jıyrmasynshy ǵasyrdyń basynda qazaq áıeliniń uıań jaratylysyna bola olardyń jorasyna erkekterdiń solarsha kıinip júrgeninen azdy-kópti habardarmyz. Ápende shalystaý keıýanalardyń keıpine enetin endiginiń jigitteriniń bir bilgeni bardaı kórinse de, óne boıy qaıtalana bergen soń jalǵandyǵy ańǵarylyp, quty qashyńqyrap ketkendeı áser beretini bar. Áıel men erkektiń ómirlik ustanymdaryn kelemejge aınaldyryp, obraz jasaýdyń utymdy tustary jeterlik desek te, áleýmettik qaqpaqyldar kerneýiniń qysymy dramalyq sheshimderge syiymdydaı kórinetini tegin emes. Mine, sodan da shyǵar, áıelshe kıingen sahnadaǵy erkekter áreketiniń ýyty kún ótken saıyn azaıyp bara jatqandaı.
Soltústiktegi kórshimizdiń ádebı basylymdary ózderindegi rýhanı ahýaldyń jaı-japsaryn jazyp, taldaıtyn baspasóz quraldarynyń áıteýir ámmasyna razy emestigin jasyrmaı ashyq aıtady. Ulttyq máseleni ekinshi kezekke ysyryp tastap, dý-dýmandy kórsetýge áýestigi úshin elektrondy buqaralyq quraldarǵa da aýyr kiná artady. Aǵa urpaqtyń beınetke toly ómirin elemeýge tyrysatyn qulyqty aıamastan áshkerelep baǵady. Reseı memleketiniń negizin orys ulty qurasa da, onyń rýhanıatynyń kúllisiniń basy-qasynda otyrǵandar basqalar deıdi shimirigip qoımastan. Ala qoıdy bóle qyryqqan mundaı pıǵylǵa qazaq balasynyń júregi daýalap barmaıtyny beseneden belgili. Bul ıa sorymyz, ıa artyqshylyǵymyz ekenin aıyryp, alańdap jatqan jáne biz joq. Sol «basqalardyń» júrgizetin tartysqa toly habarlary memleketshil, Keńes Odaǵynyń murageri sanalatyn burynǵy metropolıadan ózgeniń kósegesi kógerýin qalamaıtyn pıǵyl ıeleri ekenin tanytýdan jasqanyp ta qoımaıdy. Ýkraınaǵa tisterin batyryp, búkil ulttyń janyn álsin-áli aýyrtyp, jabyrqatýǵa áýestigin baıqatady. «О́zi zordyń yǵynyń» arqasynda bizderdi de nysanaǵa ilip áketip, ar-namysymyzdy ońdyrmaı túırep ótetinderin qaıtersiń. Aǵartýshylyq salty qalyptasqan jurt mundaıǵa tózbese kerek edi. Orys qaýymynyń atyshýly zıalylarynyń áýlekileý únderge qosylyp ketip, shekaralas ólkemizge kóz alartyp shyǵa keletinderin álsin-áli qaıtalaýdan jalyqpaıtyny – ımperıalyq ústemdikti kókseıtininiń taban aýdarmas dáleli emeı ne.
Telejýrnalıst Vladımır Pozner júrgizetin habardy kóretinder jetkilikti. Mine, sol ana jyldary shaqyrǵan qonaǵynyń júzine uzaqtaý úńilip baryp: "Sizder evreılerdiń boıy 160 santımetrden aspaıdy, kıetinderi 39-ólshemdi aıaq kıim dep kemsitýge shebersizder. Aldyńyzda otyrǵan myna men qazir seksen ekidemin, boıym 182, aıaq kıimim 45-shi, al buǵan ne aıtasyz?» dep tótesinen qoıǵan suraqqa áńgimelesýshi tushymdy jaýap bere almaı kúmiljip qalyp edi. Reseıdiń ádebı gazeti Poznerdiń tulǵasyn ashýǵa arnalǵan maqalada ómirbaıanyn jan-jaqty baıandaı kelip, Izraılde kórin qazdyryp, daıyndap qoıǵanyna deıin tizip jazdy. Muny sóz ǵyp, kúletin jaǵdaı bizde qaıdan bolsyn.
Tili oryssha shyǵyp, sol eldiń dilinde tús kóretin uldarymyz ben qyzdarymyz soltústik kórshimizdi týǵan otanynan bir kem kórmese de,solardyń álgindegideı óktem sózderin júrekterine aýyr almaı daǵdyly qabyldaıtyn ustam ıelerine aınalǵan. Qazaqtyń qalyń ortasyna kirgen bette rýshyldyq aýrýyna baıqamaı shaldyǵatyndaryn da ańǵarasyń. Jazǵyryp, japa shektirýdiń úırenshikti ádisine amalsyz urynýdyń oqystyǵyna uıǵarý da, álbette jetimsiz. О́ıtkeni, kiná artýdan ótken jeńil nárse joq. Ulttyq uıysýdyń biraýyzdy tetigin tappaǵan soń arqa súıeýdiń kepili joqtyǵy da bizdiń ult ókilderin batyl qadamǵa aparǵyzbaı, amalyn qurtatyn da jaǵdaıat barshylyq. О́z tórińde otyryp ap kúpinip, ótken-ketken árýaqtarǵa til tıgizý, bir qaraǵanda batyldyqqa balanady. Sondaı sabazdaryń kezinde Máskeý noıandaryna qazaqtyń dám-tuzyn tatqyzyp, ıilip jastyq, tóselip kórpe bola jazdaǵanyn kórgen kýágerler aramyzda áli tiri júr. «Men kórdim ómir degenniń...» arjaǵyn jalǵap, tutas aıtýǵa aýzyń barmaıtyny ishki mádenıetińniń asyp-tasqanynan emes. Ázázildik sóz aıtýǵa úıirsekter ózderin sol oıly adamdardyń qataryna bek jatqyzsa da, «kóbiniń syrty bútin, ishi tútin» emestigin bolmysyna sál oı jiberip boılasań-aq kóziń jetedi.
Jumabaı SHASHTAIULY,
«Egemen Qazaqstan»
