«Ақ жол» фракциясының депутаттары жазда аймақтарға сапары барысында осы бағдарламаның қалай орындалып жатқанымен танысып, облыс, қала тұрғындарымен, құрылысшы кәсіпкерлермен және банк өкілдерімен кездесулер өткізген еді.
Барлық жерде қарапайым азаматтар осы бағдарламаны қуанышпен және үлкен үмітпен қарсы алды. Естеріңізге сала кетейік, өткен жылы «Нұрлы жер» бағдарламасын талқылағанда үйдің ресми кезегінде 1,5 млн адам тұрса, тағы 1 млн азамат үй салу үшін жер учаскесін күтуде. Яғни, баспанаға мұқтаждардың саны 2,5 млн-нан асады.
Алайда осы жылдың 29 тамызында Ұлттық банктің және «Баспана» ипотекалық компаниясының ақпаратына сүйенсек 7 – 20 – 25 бағдарламасы бойынша бүкіл елімізде, үй алуға небәрі 1803 өтініш тіркелсе, оның 1190-ні ғана мақұлданған. Бұл деген 1 процент те емес. Соның ішінде Түркістан, Маңғыстау облыстарында – 0, Солтүстік Қазақстан облысында – 1, Атырау облысында – 1, Павлодар облысында – 9, Жамбыл облысында 10 өтініш тіркелген. Әрине мұндай көрсеткіштерге көңіл толмайды.
«Ақ жол» фракциясының депутаттары сайлаушылармен кездескен кезде осыншама мардымсыз нәтижелердің себетері не екенін анықтауға тырысты.
Шындығында, оған жергілікті мемлекеттік органдар мен бағдарламаның өзіндегі кейбір шарттары кінәлі. Ең алдымен жергілікті органдар қолында мыңдаған баспанаға мүдделі адамдардың тізімі бар екеніне қарамастан, жұртшылыққа ақпарат беруге салғырт қарауда. Тізімдегі азаматтарға қоңырау шалып, шақырып бағдарламамен таныстыруға болмай ма? Кезектегі адамдардың барлығы емес бір проценті қатысқанның өзінде бүгін осы бағдарлама арқасында бүгінгі бір мың емес,кем дегенде 25 мың адамды үймен қамтитын едік.
Кейбір аймақтарда бағдарламаның шарттары жергілікті ерекшеліктерге сай келмейді. Мысалы, еліміздің халқы ең көп, ал орташа жалақысы ең төмен аймақтардың бірі – Түркістан облысы мен Шымкент қаласы. Мұнда бағдарлама шарты бойынша үйдің бағасы 15 миллион теңгемен шектелген. Шымкентте бұл сомаға бағдарламаға сәйкес келетін тек екі бөлмелі пәтер ғана. Осы аядай үйге 4-5 баламен қалай сыясыз?!.
Біздің ойымызша бұл бағдарлама үш бағытқа арналған. Алдымен үйсіз-күйсіз жүрген отандастарымызды баспанамен қамту. Екіншіден, банктерді ипотекалық несиелендіруге қайта тарту. Үшіншіден, тұрғын үй құрылысына жаңа серпін беру. Біздің байқауымызша, осы бағдарламаны дайындау барысында Ұлттық банк нақты жағдайды толық ескермеген.
Озық ойлы, еліне жанашыр әкімдер шамалары келгенше бағдарламаның шарттарындағы осы кемшіліктердің орнын толтыруға тырысуда. Мысалы, дәл сол Шымкент қалалық әкімшілігі кейбір әлеуметтік топтарға көмек қолын созып, алғашқы жарнаның жартысын өз мойындарына алуда. Бірақ бізді, осы бағдарламаға қатысып отырған құрылыс компаниялардың жағдайы да алаңдатады. Қала салушылар ассоциациясының айтуынша, соңғы жарты жыл ішінде негізгі құрылыс материалдарының бағалары күрт өсуде. Мысалы, цемент бағасы екі есе, металлпрокаты екі жарым есе өскен. Мұндай жағдайда бағдарламада көрсетілген бағамен үй салу өзін-өзі ақтамайды.
Осыған байланысты біз Ұлттық банк төрағасы Данияр Ақышевке депутаттық сауал жолдап, төмендегі мәселелерді шешуді сұрадық:
1. Шымкент қаласының республикалық мәртебесін ескере отырып, 7 – 20 – 25 бағдарламасы бойынша ипотекалық қарыздың жоғарғы шектеуін 15 миллионнан 25 миллион теңгеге көтеру;
2. Алғашқы жарнаның жартысын субсидиялау тәжірибесін бүкіл елімізге таратуды қарастыру;
3. Бағдарламаға қатысатын құрылыс компанияларды инфляция мен құрылыс материалдарына өскен бағалардан қорғау механизмдерін әзірлеп, немесе құрылыстың өзіндік құнын қайта есептеу.
Берік ДҮЙСЕНБИНОВ,
Мәжіліс депутаты, «Ақ жол» партиясы фракциясының мүшесі