Керісінше, лицензиядан айыру туралы түбегейлі шешімнен кейін ғана сағызша созылып келген мәселе – клиенттердің қаражатын қайтару жұмысы бір ізге түсетін сыңайлы.
Әлемдік экономика және саясат институтының сарапшысы Айжан Мұқышбаеваның айтуынша, ендігі уақытта «Астана Банкін» мәжбүрлеп тарату туралы сот шешімі заңды күшіне енуге тиіс. Сот шешімі күшіне енгеннен кейін 14 күн ішінде Ұлттық банк осы іске байланысты тиісті Агент-банкті анықтайтын болады. Салымшылардың салған депозиттерін қайтару жұмыстарын осы Агент-банк жүргізбек. Агент-банкке тұрақты жұмыс істеуге тиіс, Қазақстанның барлық өңірінде филиалдары болуға тиіс деген сынды талаптар қойылады.
– Депозитті теңгемен ашқан салымшылардың қаражаты 10 миллион теңгеге дейін, шетелдік валютамен сақтаған жағдайда 5 миллион теңгеге дейінгі эквивалентте қайтарылатыны белгілі. Жеке тұлғалар, дара кәсіпкерлер, жеке сот орындаушылары, нотариустар, адвокаттар өтемақы алуға құқылы. Астана Банкінде шоғырланған депозиттердің жалпы сомасы 41 миллиард теңгеден асады. Оның ішінде қайтарылуға тиіс депозиттердің мөлшері – 37 миллиард теңге. Жалпы, депозиттердің басым бөлігі қайтарылады, оған Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры кепілдік беріп отыр, бұл мәселе заңмен қорғалған. Ал қалған қаражат, яғни клиенттердің 0,1 процентке де жетпейтін бөлігінің қаражаты кепілдік берілген сомадан, яғни 10 миллион теңгеден немесе шетел валютасымен есептегенде 5 миллион теңгеден асып кетіп отырғаны белгілі. Ол азаматтардың депозиті біріншіден, кепілдік берілген сомаға дейінгі қаражаты Агент-банк арқылы беріледі. Ол сомадан асып кеткен қаражатты тарату комиссиясы қайтаруға тиіс,– дейді Айжан Мұқышбаева.
Сарапшы айтып өткендей, банкті тарату туралы сот шешімі шығып, заңды күшіне енгеннен кейін тарату комиссиясы құрылып, қаржы институтының қалған қаражатының есебінен депозиттер қайтарылады. Дегенмен, Ұлттық банк белгілеген сомадан асып кеткен қаражаттың қайтарымына кепілдік берілмейді, ол тарату комиссиясының шешімі арқылы жүргізілетін жұмыс.
Жалпы, соңғы жылдары елімізде екінші деңгейлі банктердің жұмысын тоқтату жиілеп кеткені белгілі. Мәселен, бірер ай бұрын ғана Qazaq Banki мен Эксимбанк бағалы қағаздар нарығында қандай да бір операция жүргізуіне мүмкіндік беретін лицензиядан айырылды. Лицензиясынан айырылған Delta Bank-тің клиенттеріне ағымдағы есепшоттағы және төлем карточкаларындағы қаражаттарын қайтару процесі әлі аяқталған жоқ. Қазинвестбанктің тағдыры да солай тәмамдалған-ды. Бұл отандық қаржы жүйесіне қалай әсер етуі мүмкін? Оған қатысты Айжан Мұқышбаева:
– Лицензиясынан айырылып жатқан банктердің активтерінің сомасы соншалықты көп емес. Олардың ешқайсысы жүйе құраушы банкке жатпайды. Сол себепті, Қазақстанның қаржы секторына аса қатты ықпалы тие қоймайды. Сіз айтып отырған банктердің активтері көп емес, жалпы банк жүйесіндегі үлесі 2 проценттен аспайды,– дейді.
Қазақстанда банк көп, олардың қатары азайғаны дұрыс деген пікірге қатысты да сарапшының пайымын білдік. Айжан Мұқышбаева айтқандай, елімізде банк көп емес, тоқсаныншы жылдармен салыстырғанда тіпті де аз деуге болады. Қазақстан нарықтық экономикаға жаңа көшкен тұста елімізде банк пен банкирлердің қатары көбейіп, екінші деңгейлі қаржы ұйымдарының саны 200-ге жуықтаған еді. Қазіргі көрсеткіш одан әлдеқайда төмен.
Арнұр АСҚАР,
«Егемен Қазақстан»
