Siezdiń bıik minberinen adamzat ómirinde jetekshi rólge ıe dinderdiń kóshbasshylary álemdik qaýipsizdik, lańkestik, dinı ekstremızm jáne basqa da salalardyń eń ózekti degen máselelerin talqylap, ózderiniń kózqarastaryn, oı-pikirlerin ashyq bildirdi. Bul jaıt VI siezdi uıymdastyrýdaǵy negizgi maqsattyń oryndalǵanyn ańǵartady...
Jalpy, osy rýhanı dıalog alańynyń ıesi Qazaqstan atalǵan Siezdi ótkizý arqyly óziniń álemdik saıası arenadaǵy bedelin ósirip, halyqaralyq qoǵamdastyqtaǵy mańyzdy ornyn kórsete bildi. Naqtylaı aıtqanda, Siezd barysynda elimiz birinshiden, búkil adamzatqa ortaq ótkir problemalardy álemdik aýqymda jańǵyrtyp, olardy eńserý, sheshý joldaryn usynýǵa moraldyq turǵyda tolyq quqyǵy bar yqpaldy memleket ekenin taǵy bir ret uqtyrdy. Sondaı-aq osy jıyn arqyly Qazaqstan óz aýmaǵyndaǵy qoǵamdyq kelisim men konfessıaaralyq tatýlyqtyń úlgisin jahanǵa jarıalaı otyryp, óziniń ishki jáne syrtqy saıasattaǵy tabystary – durys tańdalǵan saıası joldyń naqty nátıjesi, aıqyn kórinisi ekenin meńzedi.
Sonymen qatar bizdiń elimiz álemdik jáne dástúrli dinderdiń beıbitshilik jolyndaǵy qarym-qatynasynyń altyn kópirine aınalý nıetin kezekti ret rastap, bul baǵyttaǵy jumystar toqtaýsyz júrgizile beretinin, onyń álemdik qaýipsizdikti nyǵaıtýǵa qosylǵan súbeli úles bolatynyn pash etti.
Buǵan qosa, Qazaqstan ózin toleranttylyq pen zaıyrlylyq qaǵıdattaryn berik ustanatyn el retinde tanytyp, halqymyzdyń qoǵamdyq kelisim, rýhanı únqatysý, dinaralyq jáne ultaralyq tatýlyq syndy uǵymdarǵa qurmetpen qaraıtynyn baıqatty.
Sondaı-aq halqynyń basym bóligi musylman bolyp tabylatyn elimiz Siezdi ótkizý arqyly Islam qundylyqtaryna, ata-babalarymyzdyń jolyna adal ekendigin kórsetti. О́ıtkeni Qazaqstannyń eshkimdi bólip-jarmaı, barlyq álemdik jáne dástúrli dinderge qurmetpen qaraýy Islam dininiń talaptarymen, qasıetti Quran Kárimde naqtylanǵan adamı qatynastardyń ozyq úlgilerimen sáıkes keledi. Máselen, Islamda dinı nanym-senim erkindigine ruqsat berilgen. Bul Quran-Kárimde: «Dinde zorlyq joq» (Baqara, 256) dep aıqyndalǵan. Sondaı-aq Quranda Islamǵa ózge dinı senimdi telýge bolmaıtyndyǵy kórsetilgen: «Senderdiń dinderiń ózderińe, meniń dinim ózime tán» de» (Kafırýn, 6). Al ózge din ókilderimen bir memleket aýmaǵynda tirshilik etýge bolatyndyǵy Quranda: «Din týrasynda sendermen soǵyspaǵan ári senderdi óz otandaryńnan qýyp shyǵarmaǵan adamdarǵa jaqsylyq jasaýlaryńa jáne olarǵa ádiletti bolýlaryńa Alla taǵala qarsy emes. О́ıtkeni, Alla taǵala ádilettilik jasaǵandardy jaqsy kóredi» (Mýmtahına, 7) dep tańbalanǵan.
Muhammed paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) qabyldaǵan «Mádına konstıtýsııasynda» «Iаhýdılerdiń dini – ózderine tán, musylmandardyń da dini – ózderine tán» degen quqyqtyq norma bekitilgen. Budan bólek, Islam barlyq ulttarǵa teń quqyq beredi. Bul jóninde Muhammed paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) hadısinde: «Arab ulty ózge ulttarǵa ústemdik ete almaıdy, ózge ulttar da arab ultynan ústem emes» (Buqarı, Haj, 132) dep aıtylǵan. Demek, Islam ustanymy boıynsha musylmandar ózge din ókilderimen adamı qarym-qatynastar men toleranttylyq qaǵıdattary negizinde bir aýmaqta, bir memlekettiń ishinde ǵumyr keshýine tolyq ruqsat. Mine, munyń barlyǵy Qazaqstannyń osy baǵyttaǵy qadamdarynyń durystyǵyn, elimizdiń Islam qundylyqtaryn negizge alatynyn bildiredi. Bul halqymyzdyń jan-dúnıesiniń qalaýymen úılesetin is-qımyl.
Negizinde, Islamǵa jala jabý beleń alyp turǵan búgingi tańda ádildigin aıtar, aq pen qarany aıyryp berer únqatysý alańdarynyń kóp bolǵany abzal. Olar sanany ýlaıtyn jónsiz, bura tartqan aqparattarǵa tosqaýyl qoıyp, shyndyqtyń saltanat qurýyna yqpal eter edi. О́kinishke qaraı, álemde mundaı platformalar az. Qazaqstan tarapy osy olqylyqtyń ornyn toltyrý maqsatynda kúsh-jigerin jumsap keledi. Bul kúsh-jiger Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylary siezin uıymdastyrý arqyly kórinis berýde.
Búginde atalǵan alqaly jıyn Islamdy qaralaǵysy keletin yqpaldy kúshterge aqparattyq-nasıhattyq turǵyda tosqaýyl qoıatyn quralǵa aınalyp otyr.
Tarata aıtar bolsaq, Islam áleminiń ajyramas bóligi sanalatyn, IYU-nyń tolyqqandy múshesi bolyp tabylatyn Qazaqstannyń alańy dinimizdiń álemdik deńgeıdegi kórnekti ókilderi men yqpaldy tulǵalaryna Islamǵa degen teris kózqarastarǵa qarsy pikirlerin aıtýǵa múmkindik berdi, jaǵdaı jasady. Bul – elimizdiń Islam álemindegi bedelin ósirip, ornyn nyǵaıtýdyń tıimdi joly. Rasynda, Islamǵa qatysty oń kózqarastar, ádiletti sózder men oı-pikirler Astanadan shartarapqa tarap jatsa, barsha musylman qaýymynyń tilek-duǵasy elimizge baǵyttalady emes pe.
Máselen, basqasyn aıtpaǵanda, jıynda Ál-Azhardyń (Mysyr) Bas ımamy Sheıh Muhammad Ahmad at-Taıebtiń terrorızmniń kúsheıýine Islam álemi muryndyq bolyp otyr degen túsiniktiń durys emestigin, terrorızmniń musylmandarǵa telinýiniń ádiletsizdik ekenin, Islamnyń atyn jamylǵan terrorızm musylmandarǵa úreımen qaraıtyn kózqaras qalyptastyrǵanyn, terrorızm eshqandaı ultqa da, dinge de bólinbeıtinin atap kórsetýi osy baǵyttaǵy oń kózqarastardy nyqtaı túskeni sózsiz.
Qoryta aıtqanda, Álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylarynyń siezi barshany ádilettiń aq jolyn ustanýǵa shaqyra bildi. Bul irgeli eldiń áleýetin, iriligin kórsetse kerek.
