Uzaq jyldar boıy ımperıalyq saıasattyń astynda eńsemiz tómen bolyp kelgeni belgili. Jergilikti halyq maqsatty túrde zamanaýı kásipterden – ónerkásiptik, tehnıkalyq saladan shettetilip, bular bizge artyq sybaǵadaı kórinetin. Bizdiń jetistigimiz tek mal baǵý baǵytynda ǵana baǵalanatyn. Astyq óndirý de basqalardyń úıretýimen ǵana qol jetkizilgen tabys retinde qazaqqa tolyqtaı tıesili bolmaıtyn. Al ádebıet, óner, ǵylym salalarynda da aramyzdan birdi-ekili ǵana adamdar ǵana tanylyp, olardyń da eńbegi jyrymdalyp qana kórinetin. Basqalar tipti kózge ilinbeıtin. Sportta da qazaqtyń mańdaıy jarqyraǵan tusy az. Sonyń ishinde qazaq balýandary men boksshylary tek jeńil salmaqtarǵa ǵana shyǵarylyp, top jaratyn. Nebir talantty sportshylarymyzdy qurama komandaǵa qospaı, túrli qıturqy sebeptermen yǵystyryp otyratyn.
Tipti tutas odaqqa ortaq bolýǵa tıisti ortalyq teledıdardan da jergilikti halyq sırek kórinetin. Birli-jarymy kórine qalsa, bárimiz eleń etip, tóbemiz kókke jetkendeı qýanatyn edik. Al qazir kórshi eldiń ortalyq arnalary Qazaqstandy, ásirese qazaqtardy KSRO-nyń kezindegiden áldeqaıda jıi kórsetetin boldy. Bul tek bir salada ǵana emes, qoǵamnyń bar salasynda da osyndaı ilgerileýshilik anyq baıqalady. Ánshilerimiz de, basqa óner túriniń juldyzdary da, ǵalymdarymyz da kórshi elder turmaq, álemdik sahnalardan, arnalardan jıi shyǵatyn boldy.
Talantty ul-qyzdarymyz sporttyń da barlyq túrinde top jaratyn halge jetti. Buryn tipti óz aramyzdaǵy keıbir keraýyz skeptıkterimiz «qazaqtardyń qolynan boks pen kúresten basqa ne kelýshi edi» dep kúletin. Qazir, Qudaıǵa shúkir, sporttyń barlyq túrinen, sonyń ishinde elıtalyq túrlerinen de qazaq balalary alǵa shyǵyp jatyr. Máselen, kórkem gımnastıkadan Álıa Iýsýpovanyń shákirti Sábına Áshirbaeva álemdik arenalarda top jardy. Azıanyń úsh dúrkin chempıony bolǵanynyń ózi nege turady? Buryn gımnastıkadan tek basqa ulttyń adamdary ǵana kórinetin edi. Al olar jarqyrap kózge túse bastasa dereý ortalyqqa, eń quryǵanda Ýkraına men Belorýssıaǵa qaraı bet túzeıtin. Máselen, Olımpıada chempıony bolǵan Nellı Kım Qazaqstannan birden ketip qalǵan edi ǵoı. Basqa sportshylar da solaı. Al qazir ondaılar ózimizde qalady, tipti basqa elderde baǵy janbaǵandar Qazaqstanǵa kelip, bıik tabystarǵa qol jetkizip jatyr.
Reseıdiń Hanty-Mansy qalasynda ótip jatqan shahmattan áıelder arasyndaǵy álem chempıonatyna úsh birdeı qazaq qyzy qatysty. Búkil álemniń 28 elinen tańdaýdan ótip kelgen 64 shahmatshy ortasynda úsh qazaq qyzy júrgeniniń ózi úlken tabys qoı. Buryn, Stalın zamanynan beri «KSRO-nyń erkesi» bolyp sanalǵan grýzın halqynyń ókilderi Nona Gaprındashvılı, Maıa Chıbýrdanıdzeler oınaǵanda álem chempıonatyna qatysý bizdiń qyzdarymyzdyń túsine de kirmeıtin. Al qazir, álemdegi myqty shahmatshylar shyǵatyn ortalyqqa aınalyp kelemiz. Sonyń ishinde 18 jastaǵy Jansaıa Ábdimálik shırek fınalǵa jetip, 2015 jylǵy álem chempıony ýkraınalyq Marıa Mýzychýkty alǵashqy oıynda jeńip, tek kelesi oıyndarda ǵana jeńilip qaldy. Dınara Sádýaqasova men Gúlishan Naqbaeva da jaqsy oıyn kórsetti. Jansaıa byltyr ǵana 20 jasqa deıingi qyzdar arasynda álem chempıony atanyp, áıelder arasyndaǵy halyqaralyq grosmeıster ataǵyn alǵan edi.
Búkil dúnıejúzin sharlap, qazaqtyń tól melodıasymen álemdi aýzyna qaratyp júrgen Dımash Qudaıbergendi tipti qalaı maqtasaq ta artyq emes. Mýzykanyń azýyn aıǵa bilegen bilgishteriniń ózi oǵan qarap aýzyn ashyp, kózin jumady.
Mine, osynyń bári de táýelsizdiktiń arqasy. Áıtpese, 70 jyl Keńes Odaǵynyń qol astynda bolǵanda qazaqtan osyndaı juldyzdar shyqsa qaıda qalypty? Árıne, yqtyryp, buqtyryp júrmese shyǵatyn da edi. Tek táýelsizdiktiń arqasynda ǵana eńsemiz tiktelip, eńbegimiz jana bastady. Qazaqtyń oıy asyp, boıy túzelgendiginiń belgileri osylar. Endi tek Qazaqstan ózindegi asyldaryn shashyp almaı, olarǵa qoldaý kórsetip, kerek bolǵanda qorǵap júrýi mindet.
Jaqsybaı SAMRAT,
«Egemen Qazaqstan»
