Арқа төсіне Астананың ауысуына да сан қилы пікір айтушылар аз болмады. «Уақыт – әділ төреші» дейді дана халқымыз. Міне, бүгінде орындалып жатқан бағдарламалар, Президентіміздің жыл сайынғы Жолдауындағы басым бағыттар мен межелі міндеттердің іске асуы ілгері дамып, өрелі өркендеудің негізі болуда.
Елбасының «Ұлы даланың жеті қыры» мақала киелі тарихын қастерлеп, ұлы мұраттарды биік қойып, ұлтын сүйетін әр азамат үшін зор жаңалық болды.
Қазақ таным-түсінігі мен табиғат құбылыстарын, аспан денелерін жеті санымен атап, ата заңдарына, салт-дәстүріне арқау етіп келген дана дәстүрімізде көкті «жеті қат аспан», текті «жеті ата», байлығы мен мұрасын «жеті қазына», жаһанды «жеті жұртқа» теңейді.
«Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі ілім біл» деген өсиетпен өскен қазақ халқына, Қазақстан жұртына Елбасымыз Ұлы даланың жеті қырын саралап төл тарихымызды танып білу жолында толағай толғанысын, айшықты бағыттарын ұсынды.
Тәуелсіздік алғаннан бері «Тарих толқынында», «Мәдени мұра», «Ұлы дала», «Рухани жаңғыру» сынды іргелі бағдарламалардың соңынан жарық көрген аталған еңбекте тарихи санамызды қалыптастыруда батыл көзқарастар мен маңызды бағыттар орын алған.
Санада сілкініс туғызып, көкіректе Ұлы даланың ұлымын, қайсар сақтың ұрпағымын деген мақтаныш сезімін оятып жүрегіңді атша тулататын мақаланы оқығанда түп тарихымыздың терең түкпірлеріне керемет саяхат жасағандай боламыз.
Иә, біз батыл бабалардың, данышпан даналардың, аруақты аталардың, өр намысты әкелердің ұрпағымыз. Тұлпарларының тұяғы көлденең жатқан көк тасты саз балшықтай илеп, алдаспаны жасындай жарқылдап, көбе бұзар сайгез оғын дұшпанына жаңбырдай жаудырған жауынгер аталарымыздың қарқынына шыдамаған, қайратынан жасқанған қытай ұлы қорған тұрғызғанын өткен күн жылнамасын парықпен парақтағандар жақсы біледі.
Елбасы «Жылқыны ең алғаш қазақ даласында қолға үйреткен бабаларымыз өз дәуірінде орасан үстемдікке ие болды, шаруашылық пен әскери саладағы теңдесіз революцияға жол ашты. Бойына бес қаруын асынған салт атты сарбазы бар айбарлы көшпенділер дәуірдің символына айналды.
Ту ұстаған салт атты жауынгердің бейнесі – батырлар заманының ең танымал эмблемасы. Атқа міну мәдениеті салт атты жауынгердің ықшам үлгісін өмірге әкелді. Жұмсақ өкшелі саптама етік, шалбардың алғашқы нұсқасының бізде пайда болуы, ер-тұрман мен үзеңгіні ойлап табуы ат үстінде мығым отырып, қаруын еш қиындықсыз және неғұрлым тиімді қолдануына мүмкіндік берді, садақ тартуды жетілдірді, масағына қауырсын қадалып металмен ұшталған жебе, берен сауытты тесетін көбе бұзарға айналды» дейді.
«Тарихты халық жасайды» дегенмен, тарих тұлғасыз тұл. Еліміз бен жерімізді қорғауда ерлік көрсеткен батырларымызды, халқына сүйеу болған ақылман абыздарымызды, рух жыршысы ақын-жырауларымызды, қайраткер хандарымызды, туған халқын дамудың биігіне сүйреген біртуар тұлғаларымызды ұлықтау, олардың қызметін насихаттау, болашақ ұрпақ жадында жаңғыртудың тиімді жолы мен керемет үлгісін осы еңбектен көреміз.
Президентіміз мақаласы арқылы тарихшыларға Қазақ елінің көнеден бүгінге дейінгі тарихының көптомдығын шығаруды міндеттейді. Жан-жақты сарапталып жазылған еңбекті түсіндіру мен насихаттаудың жүйелі жолын іске асыру бізге зор міндет.
Дүние жүзі тарихына көз жүгіртіп отырсақ, бірнеше жүз жылға созылған кескілескен айқас, қанды қырғын, сұрапыл соғыс жүргізген санаулы ғана ел бар.
Соның бірі ойрат – қазақ арасындағы екі жүз жылдық қырғынның ең соңғы жаңғырығы – алаш жұртының санасында «Шаңды жорық» деген атпен қалды. Сегіз-тоғыз атаға созылған соғыстың жұртшылыққа қаншама ауыртпалық әкелгені өз алдына, жеңіс шеруіне айналған «Шаңды жорықтың» өзі өлшеусіз шығынға түсті. Ат жалында мыңдаған аламан қаза тапты.
Шүршітке қарсы шайқастарда беті қайтпай соғысқан Жанатай батырдың қазасын естіген Абылай хан «Қайрау бермеген қара-қанжарым-ай», деп еңіреп жылапты дейді. Қашқан қалмақтың жұқанасын Жоңғарға асырып қайтар жолда көлденең індеттен батыр Баян қайтыс болады. Баян есімі Шоқан жазбаларынан және Мағжан дастанынынан белгілі. Ал Жанатай батырдың ерлік тұлғасын алаш жұрты әлі толық таныған жоқ дейді Мұхтар Мағауин.
Елбасымыздың «Архивтердің шаң тозаңдарының астында көміліп қалған көп тарих, ұмыт қалған ұлылар есімдері туралы айтқанда ұзақ жылдар бойы тарих сахнасынан өз орнын ала алмай келген Қожаберген жырауды айтпасақ болмас.
Қазақтың қос бірдей ханы Тәуке мен Абылайдың тұсында батырлығымен көзге түсіп, «сардар», «елші», «қолбасшы», «ордабасы» тіпті хан кеңесшісі атанған. Ол әйгілі Бұқар жырауға, Қаракерей Қабанбай мен Қанжығалы Бөгенбайға ұстаз болған, оларға бағыт-бағдар беріп отырған. Оған Бұқар жыраудың «Ғаділет ер», «Ұстазыма» атты өлеңдері айғақ.
Дауылпаз бабамыздың 350 жылдығына орай арнайы ғылыми практикалық конференция өткізіп, соның нәтижесінеде көптеген белгілі ғалымдардың еңбегін жинақтап кітап шығардық.
Даланың қос бөрісі арасындағы соғыстың соңы жер бетінен жоңғар ұлысының жоғалып, қазақ халқының әлсіреуіне әкеліп соқты. Бұдан соң басымызға киілген бодандық бұғауы, еркін елдің егемендік аңсаған бірнеше бұлқыныстары, бас көтерулері, аяусыз жанышталуы, темір құрсаулы кеңестік жүйенің күйреуіне жол ашқан «Желтоқсан» көтерілісі, Одақтың ыдырауы Тәуелсіз тарихымызбен ұштасты.
Нұрсұлтан Назарбаев бір сөзінде біз ұялатын тарихымыз жоқ дейді. Иә, түп тарихымызда біз мақтанатын, мақтан тұтатын жеңістер мен жетістіктер жетерлік. Бірнеше жүздіктермен-ақ сан мыңдаған жаудың құтын қашырған жауынгерлік ерліктер қаншама.
Көнеден бүгінге дейінгі тарихымызды зерделегенде тарихшыларымыз Ұлы дала қолбасшыларының ерекше соғыс тактикаларына да терең зерттеулер жүргізіп насихаттау міндетін де ұмытпағанымыз жөн.
Сондай-ақ «Ұлы дала» ойындарын әр аймақ, әр өңірлерде өтуін жандандырып, ұлттық спорттық және жауынгерлік ойындарды кең көлемде насихаттасақ жас ұрпақтың жүрегінде отансүйгіштік сезімді дамытады деген ойдамын.
Ұлы даладағы үлкен тарихи оқиғалар мен қазақ батырларының ерлік пен батырлық жолын насихаттау жолында Елбасы тапсырмасын іске асыруда «Қазақ барыстарын» бір-бір батырдың образын ашатындай етіп киіндіріп, жасандырып, деректі және кино фильмдер түсірілгені үлкен нәтиже береді.
Рухы күшті елді ішкі де сыртқы да жау ала алмайды. Жүрегінде жігері, көзінде от, көкірегінде намысы, басында ақылы бар елге қандай басқыншының да батылы жетпейді. Біз Елбасы мақаласынан туындаған міндеттерді жүйелі іске асыру арқылы үлкен идеологиялық шараларды іске асыратын боламыз.
Елбасы мақаласын оқып отырып көпшілік қауым айтарлықтай мән бере бермейтін тарих беттерінің де айтарлықтай құндылықтарын оқып көз жеткізесіз. Төл тарихымыз тек қанды ұрыстар мен кескілескен шайқастардан ғана тұрмайтынын, ақыл-парасатының биіктігімен, жалпы өркениеттің қарыштап дамуына ықпал еткен жаңалықтарымен, шаруашылық салты, тұрмыс сапасымен де даңқты екенін түсінесіз.
Біздің бабаларымыз сонау бағзы замандардың өзінде металл өңдеудің де қыр-сырын терең меңгеріпті. Қызғалдақ пен алманың да отаны біздің Қазақстан. Әлем жұртын таңдай қақтыратын өркениеттер орталығын жасақтап «Ұлы даланың ежелгі өнер және технологиялар» мұражайын ашу туралы бастаманың да маңызы зор.
Елбасымыз «Біз тәуелсіздікке аңсап, зарығып жеттік. Енді сол тәуелсіздіктің қасиетті белгілерін де ерекше қадірлеуіміз, қастерлеуіміз керек. Әрбір азамат Қазақстанның Туын, Елтаңбасын, Әнұранын тұмардай қасиет тұтуы қажет.Елдігіміздің сыналатын бір тұсы осы» деген пікір айтып еді.
Аңсап жеткен азаттығымыздың баянды болуын, Президентіміздің алға қойған мақсаттары мен міндеттерін іске асыру жолында бар күш жігерімізді жұмылдыруымыз керек. Бұл Елбасы алдындағы да, ел алдындағы да басты парызымыз.
Абай ТАСБОЛАТОВ,
генерал-лейтенант, Мәжіліс депутаты
