Алаш көсемдері Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Кәрім Тоқтабаев пен Сейдәзім Қадырбаев өмірге келген киелі Торғайдың түлегі, мемлекет және қоғам қайраткері Асқар Закарин өмірде екі қазақтың бірінің қолы жете бермейтін биіктерді бағындырды. Асқардың әлемдегі ең таңдаулы оқу орындарының бірі М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің математика факультетін үздік тәмамдап, жоғары геометриядан диссертация қорғауы, саналы ғұмырының көпшілік бөлігін биік лауазымды қызметтерге арнай жүріп, мемлекет істерінен қолы қалт еткенде қазақ тілінде осы ғылым саласы бойынша ғылыми-көпшілік еңбектер жазып қалдыруы сүйсінтеді. Ауылдық мектепті түгескен Асқар 16 жасында қазақтың сол кездегі астанасы Орынборға жаяулап-жалпылап жол тартады. Өздігінен білім көтере жүріп, 1926 жылы жұмысшы факультетіне (рабфакқа) оқуға түседі, төрт жыл оқып, оны ойдағыдай тәмамдаған соң Мәскеуге бет түзейді. 1937 жылы жоғары білімді математик дипломын қолына алған А.Закарин Абай атындағы Қазақ мемлекеттік педагогика институтында оқытушы болады. От-жалынға оранған Ұлы Отан соғысына бастан-аяқ қатысқан ол 1946 жылы өзі еңбек еткен ҚазПИ-ге оралады. Бұл кезеңде Асқар Закариннің көшбасшылық қабілеті жарқырап көрінеді, еліміздегі жоғары білімді жолға салып, дамытуға бар білімі мен қажыр-қайратын жұмсайды. Ол 1950-1953 жылдары Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтының директоры, 1953-1955 жылдары С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің ректоры болып тағайындалады. Білім мен білік, ақыл-парасат талап етілетін осынау қызметтерде мемлекеттік деңгейдегі тұлға ретінде танылған А.Закарин ел басқару ісіне тартылады. 1955-1958 жылдары Қазақ КСР Оқу-ағарту министрі болып істеген ол 1958-1961 жылдары Қазақ КСР Министрлер Кеңесі төрағасының орынбасары, Сыртқы істер министрі лауазымына тағайындалады. Ал 1961 жылдан 1970 жылға дейін қайтадан С.М.Киров атындағы Қазақ мемлекеттік университетінің басшылығына оралады. А.Закарин қазақ ғылымы мен білімі қарашаңырағының бүгінгі биіктерінің іргетасын қалады. Ол – университет тарихында екі рет ректор болып істеген бірден-бір тұлға.
Алаш арыстарының тұяғы Асқар Закарин ұлттық ғылым мен білімді дамытуда өз ағалары салған сара жолды ілгері ұластыра білді. Айтайын деп отырғанымыз – профессор А.Закариннің математика пәнін қазақша сөйлетуі. Асқар Закариннің «Геометрия негіздерінің элементтері» және «Абель, Галуа, Лобачевский, Эйнштейн» атты қазақша жазған кітаптары бар. Оның тағы бір қыры – журналист-қаламгерлігі. Ұлы Отан соғысына қатысқан 4500 әскери журналистің 200-і Орталық Азия мен Қазақстаннан еді. Кәрім Османов, Жұбан Молдағалиев, Ысқақ Дүйсенбаев, Қасым Шәріпов, Құрманбек Сағындықов, Әбу Сәрсенбаев, Дихан Әбілев, Ғазиз Әбішев, Үмітбай Балқашев және басқалар қазақ тіліндегі майдандық және дивизиялық газеттердің редакторлары, ал Әбдірашид Бектемісов, Асқар Закарин, Түймебай Әшімбаев, Төлеутай Ақшолақов, Мұса Дінішев, Өтебай Қанахин, Жекен Жұмаханов, Қалижан Бекхожин, Сәрсен Аманжолов, Сағынғали Сейітов, Әзілхан Нұршайықов сынды 50 сарбаз әскери тілші болған. 100-атқыштар бригадасы құрамында шайқасқан қаһарман қыз Мәншүк Мәметованың ерлігі туралы баспасөзде алғаш қалам тербеген Асқар Закариннің есімі қазақ журналистикасының тарихында алтын әріптермен жазылып қалды.
Елі мен жері алдындағы борышын абыроймен өтеген, келешек ұрпаққа ұмытылмастай мұра қалдырған қабырғалы қайраткер, ғалым Асқар Закариннің мағыналы ғұмыры перзенттік парызға адалдықтың тамаша үлгісі болып табылады. Ұлт зиялыларының бірнеше толқын ұрпағына тәлім-тәрбие беріп, жол нұсқаған Асқар Закариннің есімін оның өзі ондаған жыл басқарған әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің Ғылыми кеңесінің мәжіліс залына беру жас ұрпақ тәрбиесіне қосылған үлес болып табылар еді.
Сәбит БАЙЗАҚОВ,
ҰҒА академигі, экономика
ғылымдарының докторы, профессор,
Жетпісбай БЕКБОЛАТОВ,
Қазақстан Республикасының білім беру ісінің құрметті қызметкері, профессор,
Қайсар ӘЛІМ,
жазушы-журналист,
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері
