Жиылған қауымға мәдени шараның маңызы жайлы қысқаша таныстыру жасаған мекеме басшысы подполковник Нұртаза Асилов кезінде жазықсыз қуғын-сүргінге ұшырап, бейнет шеккен әйел-аналар рухына тағзым етіп, олардың өмір жолы жайлы мәлімет беретін жәдігерлерді жаңғырту арқылы біз өткенге салауат, бүгінгі бейбіт күнге берекет айтамыз, деді.
Қала іргесіндегі Ақмол ауылы аумағында орналасқан «АЛЖИР» лагері 1937 жылы 15 тамызда НКВД-ның жеделдетілген бұйрығы негізінде пайда болып, 1938-1953 жылдар аралығында мұнда «Отанын сатқан опасыздар отбасы» деген желеумен 8-15 мыңға жуық әйел жазасын өтеген. Осылардың арасында алаш қайраткерлерінің жары – Рәзия Меңдешова, Күләндам Қожанова, Әзиза Рысқұлова, Бижамал Сырғабекова, Дәмеш Жүргенова, Гүлбахрам Батырбекова, Фатима Диваева азапты күндерді бастан өткерген.
Көрме төрінен жоғарыдағы апаларымыз жайлы фотодеректермен қатар, Алашорданың мұхтасифі, діни қайраткер Хасен Нұрмұхамедовтің жұбайы Кира Берсенова, төңкерісшіл тұлға Мұхамедқали Тәтімовтің жары Шәкітай, башқұрт қайраткері Шәкір Гайсинның жары Ғайнижамал және тұтқында болған әйелдер Сұлухан Бігізбаева, Клара Брон, Енты Лихтейнштейнге қатысты құжаттарды көрдік.
Сонымен қатар көрме сөресіне қапастағы әйелдер қолданған мұралар да қойылыпты. Атап айтсақ, Казима Алманиязованың сандығы, Мария Даниленко мен Бибіжамал Сырғабекованың көйлегі, Лидия Френкелге тиесілі «Голубой ларец» иіссуы және Янина Германовичтің лагерьде төрт айлық қызы Маяны ораған көрпешесі, Кира Берсеневаның хаттары бар.
Көрермен назарын аударған тағы бір дүние Қазақстан суретшілер одағының мүшесі, қарағандылық шебер Виктор Аренттің қыш керамикадан бәдіздеп жасаған туындылары. Суретші-шебер триптихтерін – «37-ші жыл», «Өшкен тағдырлар», «Қанды жол», «Степлаг» деп атапты. «Бұл туындылар – тар қапаста азап шеккен адамдардың еркіндікке деген үміті мен сенімі» дейді ұйымдастырушылар.
