ОСК Президент сайлауына қатысты іс-шаралардың күнтізбелік жоспарын жариялады

2019 жылғы 10 сәуірде Қазақстан Республикасы Орталық сайлау комис­сия­сының отырысы өтті, оған саяси партиялардың өкілдері, сондай-ақ облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың және республика аста­насының аумақтық сайлау комис­сия­лары­ның мүшелері бейнеконференциялық байланыс түрінде қатысты. Отырыста екі мәселе қаралды:

1. 2019 жылғы 9 маусымға тағайын­далған Қазақстан Респуб­ликасы Президентінің кезектен тыс сайлауын әзірлеу мен өткізу жөніндегі негізгі іс-шаралардың жоспарын бекіту туралы;

2. 2019 жылғы 9 маусымға тағайын­далған Қазақстан Респуб­ликасы Прези­дентінің кезектен тыс сайлауы жөніндегі сайлау құжаттарының нысандарын белгілеу туралы.

Күнтізбелік жоспар туралы баян­дама­мен ҚР ОСК төраға­сының орын­басары Константин Викторович Петров сөз сөйле­ді. Сайлау құжат­тары­ның нысан­­дарын белгілеу мәселесі бойынша Орт­сай­лаукомның сайлау проце­сін ұйым­дас­тыру бөлімінің мең­герушісі Дәурен Тілеукенұлы Ыс­қақов баяндама жасады.

1. 2019 жылғы 9 маусымға тағайын­далған Қазақстан Республикасы Пре­зи­дентінің сайлауын әзірлеу мен өткізу жөніндегі негізгі іс-шара­лары­ның күнтізбелік жоспары.

Қазақстан Республикасы Прези­дентінің кезектен тыс сайлауы жөніндегі негізгі іс-шаралардың күнтізбелік жос­пары сайлау туралы қолданыстағы заңнамаға қатаң сәйкес түрде әзірленді.

Науқанның жекелеген кезең­дері­нің ұзақтығын айқындау үшін негіз «Қазақстан Респуб­ли­­ка­­­сын­дағы сайлау туралы» Конс­­ти­туциялық заң­ның 66-1-ба­бы болып табылады. Қазақ­стан Рес­пуб­ликасы Президентiнiң ке­зек­­­тен тыс сайлауы жөніндегі
іс-шара­­­ларды өткізу мерзiмдерiн Ор­та­­­­лық сайлау комиссиясы белгi­лей­дi. Осы жоспарға сәйкес Қазақстан Рес­­пуб­­ликасы Прези­дентінің лауазымына кан­ди­­дат­тарды ұсыну сайлау таға­­йын­­дал­ған күннен кейінгі күннен, яғни 2019 жылғы 10 сәуірден басталып, ағым­дағы жылдың 28 сәуірінде сағат 18-00-де аяқталады. Прези­денттiкке кан­ди­даттарды ұсыну құқығы «Сайлау туралы» Конс­ти­туциялық заңның 55-бабы 1-тармағына сәйкес белгi­лен­ген тәртiппен тiркелген рес­пуб­ликалық қоғамдық бiрлес­тiк­терге тиесілі. Ұсыну тура­лы шешім республикалық қо­ғам­­дық бірлестіктің жоғарғы ор­га­ны мүшелерінің жалпы саны­ның көп­шілік дауысымен қабыл­данады. Кан­дидат­тардың Конс­титуцияда және «Сай­лау тура­лы» Конституциялық заңда қойы­­латын талаптарға сәйкестiгiн анық­тау­ды Орталық сайлау комиссиясы рес­пуб­ликалық қоғамдық бiрлестiктiң жоғары органы отырысының кандидатты ұсы­ну туралы хаттамасынан үзiндi көшір­ме кандидаттың дауысқа түсуге келi­сiм бе­руi туралы өтiнi­шiмен және канди­дат­­тың сай­лау жарнасын енгізгенін куә­лан­­­­ды­ратын құжатпен бірге ұсыныл­ған кез­ден бастап бес күн iшiнде жүзеге асырады.

Конституция мен «Қазақстан Рес­пуб­ли­касындағы сайлау тура­лы» Консти­ту­циялық заңында қойылған  талаптар:

- тумысы бойынша азаматтығы;

- соңғы 15 жылда Қазақстан Респуб­ликасының аумағында тұруы;

- жоғары білімі;

- 40 жасқа толған болуы;

- белсенді сайлау құқығы болуы;

- мемлекеттік қызметте немесе сайланбалы лауазымда кем дегенде 5 жыл жұмыс тәжірибесінің болуы;

- мемлекеттік тілді еркін мең­геруі.

Президенттікке кандидат­тарды  қолдау облыстардың, республика­лық маңызы бар қалалардың және астананың кем дегенде 2/3 бөлігін тең дәрежеде білдіретін сайлаушылардың кем дегенде 1% -ның қолдарын жи­наумен рас­талуы тиіс. 01.01.2019 ж. жағдай бойынша Қазақ­стан Республикасы Орталық сай­лау комиссиясы 11 814 019 дауыс беруге құқығы бар азаматты Қазақ­стан Республи­ка­сының Сай­лау­шылар тізіліміне енгізген. Осылайша, әрбір канди­датты қолдау үшін 118 140 сай­лау­шы­ның түпнұсқалы қолы жина­луы тиіс. Қол қою парақ­тарын беру кан­ди­­дат­тың Конс­титу­ция мен Конс­ти­ту­циялық заң­ның талаптарына сәй­кес­тігін анық­­тағаннан кейін 5 күн ішін­де жүзеге асырылады. Қол жи­науды Президенттікке канди­дат­тардың сенім білдірген адамдары ұйымдастырады. Сенім білдірілген адамдарды тіркеу­ді, сондай-ақ қолдардың түпнұс­қалылығын тексеру рәсімін аумақтық сайлау комиссиялары паспорттық қызметтерінің қыз­меткерлерін тарта отырып жүргізеді.

Президенттікке кандидаттар ретінде тіркелу үшін ұсынылу­шылар ұсынылатын айдың бірінші күніндегі, яғни  01.04.2019 ж. жағ­дай бойынша өзінің және жұ­байының (зайыбының) кірістері мен мүлкі туралы декларациялар тапсырғаны жөнінде мемлекеттік кіріс органының анықтамасын, сондай-ақ өзінің денсаулық жағ­дайы туралы медициналық қоры­тындыны тапсыруы қажет. Кан­ди­даттарды тіркеу ағымдағы жыл­дың 11 мамыры күнгі сағат 18.00-ге дейін жалғасады. Тап­сырыл­ған декларацияларда кандидаттардың кірістері мен мүлкі туралы мәліметтердің рас еместігі анықталған жағдайда Орта­лық сайлау комиссиясы канди­даттарды тіркеудің күшін жоя алады.

Сайлау алдындағы үгіт тіркеу кезеңі аяқ­талғаннан кейін дереу басталады және да­уыс беру күні алдындағы күнгі 00-00 са­ғатқа дейін, яғни 8 маусым күнгі 00-00-ге дейін жалғасады. «Сайлау туралы» Конституциялық заңының 28-бабының 3-тармағына сәй­кес Қазақстан Республикасының Пре­зидентiне тiркелген кандидаттарға эфир және баспасөз бетінен орын беру төлемақысының мөлшері, шарттары мен тәртібі туралы мәліметтерді хабарлау мен жариялау сайлау алдындағы үгіт басталғанға дейiн 5 күннен кешiк­тiрiлмей, яғни ағымдағы жылдың 5 ма­мы­рына дейін өткiзiлуі тиiс. Күнтізбелік жоспардағы бірқатар баптар сайлау процесіне қатысушыларды сайлау комиссияларының құрамдары, сайлау учаскелерінің орналасқан жерлері, сайлаушылардың тізімдерін танысу үшін ұсыну мерзімдері туралы ақпарат­тандыру мерзімдерін белгілейді.

Дауыс беру 9 маусымда жергілікті уа­қыт бойынша 07-00-ден 20-00-ге де­йін болады. Дауыс беру аяқталған кез­ден бас­тап 12 сағаттан кешіктірмей сай­лау учас­келерінде дауыстарды санау жүргізіледі.

Әкімшілік-аумақтық бірліктер бойынша дауыстарды санау нәтиже­лері аумақтық комиссиялардың отырыс­тарында белгіленеді және ОСК-ға екі күн мерзім ішінде (11 маусымнан кешіктірмей) жеткізіледі.

Орталық сайлау комиссия­сының сайлау нәтижелерін белгілеуіне және жариялауына, сайланған Президентті тіркеуіне 7 күн.

2. Сайлау құжаттарының нысандарын белгілеу туралы

«Қазақстан Республикасын­дағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасы Конституциялық заңының 12-бабының 1), 2), 6) тармақшаларына, сондай-ақ Қазақстан Республикасы Президентінің кезектен тыс сайлауын әзірлеу мен өткізуді ұйымдастыру мақсатында «2019 жылғы 9 маусымға тағайындалған Қазақстан Республикасы Прези­дентінің кезектен тыс сайлауы жөніндегі сайлау құжаттарының нысандарын белгілеу туралы» Орталық сайлау комиссия­сының қаулысы әзірленді.

Аталған қаулымен сайлау процесі­нің барлық кезеңдерінде қажетті құжат­тардың нысандарын бекіту көзделген.

Президенттің кезектен тыс сайлауы бойынша сайлаушы­лардың тізімі.

Президенттікке кандидатты қолдап қол жинауға арналған қол қою парағы. Қол қою парағының нысаны Конституциялық заңның 56-бабының 4-тармағына сәйкес әзірленді. Қол қою парағы бір парақта екі жағынан, Орталық сай­лау комиссиясының түрлі-түс­ті логотипі бар бланкінде басылады.

Президенттікке кандидат болып дауыс­қа түсуге келісімі туралы өтініш­тің нысаны. Өтініш­те Президенттікке кан­ди­­даттың заңнама талаптарына сәйкес­­тігін тексеру үшін қажетті канди­дат туралы деректер көрсетіледі. Өті­ніш­­ке белгіленген нысан бойын­ша био­гра­фиялық деректер; мемл­екеттік қыз­меттегі немесе сайлан­балы мемлекеттік лауа­зымдардағы жұмыс тәжірибесі туралы мәлі­мет­тер; сайлау жарнасын енгіз­генін куәландыратын құжат қоса беріледі.

Президенттікке кандидат­тың сенім білді­рілген адамдарын тір­кеу туралы аумақ­тық сайлау комис­сиясы хат­тама­сы­ның ныса­ны. Конституциялық заң­ның 31-бабы­ның 2-тармағында канди­­дат­тар сенiм бiлдiрiлген адам­да­рын өздерінің қалаулары бойын­ша тиісті сайлау округiндегi әр сай­лау учас­кесіне үш адамнан аспайтын санда анық­тай­ды және оларды тiркеу үшiн тиiстi сай­лау комис­сиясына хабарлайды деп белгіленген.

Президенттікке кандидатты қол­дап қойылған қолдардың дұрыс­­ты­­ғын тексеру нәтижелері туралы аумақ­тық сайлау комис­сиясы хат­та­ма­сы­­ның нысаны. Қойыл­ған қол­дар­дың дұ­рыс­тығын тексеру Прези­дент­тікке кандидат­қа қаж­етті санда қойы­лған дұрыс қолдар анықталғанға дейін, Конс­ти­ту­циялық заң талаптарына сәйкес жүргізіледі.

Президенттікке канди­даттың оған Конс­титуцияда және Конс­титуция­лық заңда қойыла­тын та­лап­­тарға сәйкес­тігін анық­тау туралы Ор­та­лық сайлау комис­сия­сы хат­та­масының нысаны. Канди­даттың сәй­кестігін анықтау, соның ішінде Ішкі істер, Білім және ғылым министрлік­тері, Ме­млекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі, Бас проку­ратураның Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитеті берген мәліметтер негі­зінде жүзеге асырылады.

Дауыс берудің басталуы мен аяқталуының өзге уақытын белгілеу туралы аумақтық сайлау комиссиясы шешімінің нысаны. Конституциялық заңның 38-бабының 1-тармағына сәй­кес аумақтық сайлау комиссиялары тиiс­тi әкiмнiң, учаскелiк сайлау комис­сияларының ұсынысы бойынша дауыс берудi бастайтын және аяқтайтын басқа уақыт белгiлеуге құқылы. Бұл орай­да дауыс берудi сағат алтыдан ерте бастап, сағат жиырма екiден кеш аяқтау­ға болмайды. Дауыс берудi бастау және аяқтау уақытын өзгерту туралы аумақ­тық комиссиялардың шешiмi сайлау­шылардың назарына жеткізілуге тиіс.

Дауыс беру кез келген уақытта аяқталуы мүмкін сайлау учаскелерінің тізбе­сін бекіту туралы аумақтық сай­лау комиссиясы шешімінің нысаны. 38-баптың 3-тармағында былай деп бекітілген: «Қазақстан Рес­пуб­ликасының иелiгiндегi және сайлау күнi жүзуде жүрген кемелерде, әскер бөлiмдерiнде, шалғайдағы және қатынасу қиын аудандарда, алыстағы мал шаруашылығы учаскелерiнде, демалыс үйлерiнде, санаторийлерде, тұрақты емдеу-профилактикалық мекемелерiнде, тергеу изоляторлары мен уақытша ұстау изоляторларында, сондай-ақ шет мем­лекеттердегi Қазақстан Рес­пуб­­ли­касының өкiлдiктерi жанынан құрылған сайлау учаскелерiнде, егер тiзiмге енгiзiл­ген сайлаушылардың бәрi дауыс берсе, учаскелiк сайлау комиссиясы дауыс берудi кез келген уақытта аяқталды деп жариялай алады. Мұндай учаскелердiң тiзбесiн тиiстi сайлау комиссиясы сайлауға дейiн жетi күннен кешiктiрмей бекiтедi».

Сайлау учаскесін ашу туралы учас­келік сайлау комиссиясы хаттама­с­ы­­ның нысаны. Дауыс беруді ашу Конс­ти­туциялық заңның 40-бабымен реттеледі.

Сайлау учаскесі бойынша Прези­дент­тің кезектен тыс сай­лауында дауыс беру нәтижелері туралы учаскелік сайлау комис­сиясы хаттамасының нысаны. Дауыстарды санауды сайлау комиссиясының мүшелері дауыс беру қорытындылары анықталғанға дейін үзіліссіз жүргізеді, олар дауыстарды санау кезінде қатысатын адамдардың назарына жеткізілуі тиіс. Сайлау учас­кесінде дауыстарды санау уақыты дауыстарды санау басталғаннан он екі сағаттан аспауы тиіс.

Президенттің кезектен тыс сай­лауын­да дауыстарды санау нәти­же­лері туралы аумақтық сайлау ко­мис­­сиясы хатта­масы­ның ны­саны. Пре­зидент сайлауында дауыс­тар­ды санау нәтижелері аумақтық сайлау комиссиясының отырысында анық­талып, комиссия төрағасы мен мүшелері қол қоятын хаттамаға енгізіледі және екі күндік мерзімде Орталық сайлау комиссиясына жіберіледі.

Президенттің кезектен тыс сай­лауы­ның қорытындылары туралы Ор­талық сайлау комис­сиясы хат­тама­сы­ның нысаны. 65-баптың 1-тар­мағына сәйкес Орталық сайлау комиссиясы аумақтық сайлау комиссия­сы хаттамаларының негiзiнде сайлау­дан кейiн жетi күндiк мерзiмнен кешiк­тiрмей Президент сайлауының қорытындыларын белгiлейдi және тиiстi қаулы қабылдайды.

Президенттікке кандидат куә­лігінің нысаны. Орта­лық сайлау комиссиясы Прези­денттікке кандидатты тіркеу кезін­де тиісті куәлік береді.

Президенттікке кандидат­тың сенім білдірілген адамы куәлігінің нысаны. Аумақтық сайлау комиссиясы сенім білдірілген адамдарды тіркеген соң тиісті куәлік береді.

Халықаралық байқау­шы куә­лігі­нің нысаны. Конс­ти­туциялық заң­ның 20-2-бабы­ның 2 және 4-тармақ­тары­на сәйкес шет мемлекеттер мен халық­арал­ық ұйымдардың байқаушы­лары Қазақ­­стан Республикасы Сыр­тқы істер ми­нистр­лігінің ұсы­нуы бойын­ша Ор­талық сайлау комис­сиясы­ның жанын­да аккре­­диттеледі. Шет мем­лекеттер мен халық­аралық ұйымдардың аккре­диттел­ген бай­қаушыларына олардың сайлау нау­­қанын өткізу кезеңіндегі қызметі үшін не­гіз болып табылатын, Орталық сайлау ко­ми­с­сия­сы белгілеген үлгідегі куәлік беріледі.

Тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік бо­йынша танысу үшін сайлаушылар тізімі ұсынылған күнгі сайлау учас­ке­ле­рі­нің саны және тізімдерге енгі­зіл­ген сай­лау­шылар саны туралы №1 ха­­­бар­­­дың нысаны. Бұл хабарды аумақ­тық сай­лау комиссиясы Орталық сайлау комис­сия­сына сайлаушыларға танысу үшін сай­л­ау­шылар тізімдерін ұсын­ғаннан кейін береді.

Тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік бойынша Президенттің кезектен тыс сайлауына сайлау­шылардың келуі туралы №2 хабар­дың нысаны. Бұл хабарды аумақтық сайлау комиссиясы сайлау өтетін күні Орталық сайлау комиссиясына әр екі сағат сайын береді.

Тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік бойынша Президенттің кезектен тыс сайлауында дауыс­тарды санау нәти­же­лері туралы №3 хабардың ныса­ны. Бұл хабарды аумақтық сайлау комиссиясы Орталық сайлау комис­сиясына дауыстарды санағаннан кейін электронды түрде береді. Орталық сайлау комис­сиясының «2019 жылғы 9 мау­­сымға тағайындалған Қазақ­стан Республикасы Президентінің кезек­тен тыс сайлауы жөніндегі сайлау құжаттарының нысандарын бекіту туралы» таныстырылған қау­лысы заңнама талаптары еске­­ріліп әзірленді және Орт­алық сайлау комиссиясының аппа­ра­тымен және мүшелерімен келісілді.

БАҚ және қоғамдық бірлестіктермен өзара іс-қимыл бөлімі