Уәлиханов ауданына қарасты Қаратал мен Қулыкөл елді мекендерінің бір мыңға жуық тұрғыны көктемге салым жандарын қу шүберекке түйіп отырғаны. Сілеті су қоймасынан жіберілетін артық судан зәрезап болғандары соншалық, түн ұйқысын төрт бөліп, таң атқанша көз ілмей шығады десек, асыра айтқандық емес. Бұл жолы да Сілеті өзені суының деңгейі күрт көтеріліп, екі ауылда өте күрделі ахуал қалыптасты. Ол жерге дереу жеткен аймақ басшысы Құмар Ақсақалов төтенше жағдайды өз бақылауына алды. Арнайы штаб құрылып, толассыз құйылған қарғын суды бөгеудің небір амалдары қолданылды. Су сорғылау жұмыстары толассыз жүргізіліп, қорғаныс үйінділері тұрғызылып, барлық қажетті шаралар атқарылды. 42 адам қауіпсіз аймаққа, 22 адам мектептегі қосынға орналастырылды. 1184 ірі қара мал мен 758 жылқы құтқарылды. Айтып келмес тосын апат салдарынан электр бағаналары құлап, желі сымдары үзілді. Күре жолдың 7 учаскесінде қатынас тоқтады. Үш күннің ішінде 154 миллион текше метр ағын судың бетін қайтару оңайға түспегені анық. Ең бастысы, мал-жан дін аман. Сілеті су қоймасының сыйымдылығы – 230 миллион текше метр.Әр секунд сайын одан 574-600 текше метр су ағызылады. Демек, қауіп-қатер сейілді деп арқаны кеңге салуға болмайды. Өйткені өзен деңгейінің көтеріле түскені байқалады.
Жуырда әкімдіктің отырысында көктемгі тасқынға қатысты мәселе қаралғанда төтенше жағдайлар жөніндегі департаменттің бастығы Рамиль Камаловтың біраз сын естіп, қызаруына тура келді.
– Уәлиханов ауданында орын алған жағдайды күні бұрын болжай алмадыңыздар. Жұрт шырт ұйқыда жатқанда қарғын су келген. Бір ғана қателік салдарынан орны толмас қасыретке тап болуымыз әбден мүмкін ғой. Мұның өзі құлақтандыру, алдын ала ескерту шараларының талапқа сай атқарылмағанын көрсетеді. Ақмола облыстық төтенше жағдай қызметімен бірлескен іс-әрекет те қанағаттандырмайды, – деген Құмар Іргебайұлы олқылықтардан қорытынды шығаруды орынбасары Антон Федяевке жүктеді.
Әрине, аудан әкімдіктері, құтқару қызметтері түк бітірмей, қол қусырып отыр деген ойдан аулақпыз. Су тасқынының алдын алу және зардаптарын жою жұмыстарына азаматтық қорғаныстың 16 қызметі мен 14 жедел әрекет ету жасағы жұмылдырылған. Олардың құрамына 1600 адам, 1170 техника, оның ішінде 345 су сорғыш техника, 79 жүзу құралы тартылған. Құм салынған 17 мың қапшық, 6400 тонна сазбалшық, 13 мың тонна қиыршық тас, 114 тонна жанар-жағармай қоры бар. Облыс орталығы мен ауылдардан 1,4 миллион текше метр қар шығарылған. 230 мың текше метр су сорылған. 107 эвакуациялық қосын ұйымдастырылған. Жағдай күрделенсе, көрші облыстардан 253 мамандандырылған құтқарушы, 42 арнайы техника, 10 жүзу құралы жеткізіледі. Айтпақшы, тараздық құтқарушылар әріптестеріне көмекке келіп, бірлесе іс-әрекет жасап жатыр.
Күннің жылынып, қалың қар көбесінің сөгілуіне байланысты ағын су Сергеев су қоймасына толассыз құйылып, ернеуінен асып төгілуге шақ тұрғанын, 92 елді мекен қауіпті аймақта орналасқанын ескерсек, құтқару қызметтері шұғыл іс-әрекет етуге қабілетті ме деген заңды сұрақ туады. Деректер бойынша Сергеев су қоймасында – 47, Петропавл гидроторабында – 6, Үлкен Тораңғұл көлінде 3 сантиметрге жоғарылаған. Су деңгейінің көтерілуі Айыртау, Ғ.Мүсірепов, Есіл, Қызылжар аудандарында да қатты байқалып отыр. Тасқынның екінші толқыны өте-мөте күшті келетініне өңір тұрғындарының бойы үйренгенімен алаңдаушылық басым. Жақында Соколовка мен Большая Малышка елді мекендерін жалғастыратын көпір жабылып, қатынау мүлдем қиындап кеткен. Өткелді қалпына келтіруге 8 миллион теңге жұмсалғанымен, сапасыз жөнделгендіктен әлден сыр бере бастаған. Жергілікті биліктегілер су шайып кетіп, адамдар өміріне қауіп төндіруі ықтимал дегенді желеу етіп, осындай шешім алғанға ұқсайды. Қисайған көпір көктемгі су астында қалады деген болжамның ақыры жүргіншілерді тығырыққа тіреп қойған. Көп жағдайда Үлкен және Кіші Тораңғұл көлдері қауіпті су айдындары санатына жататыны да ескеріле бермейді. Жақын елді мекендерде қорғаныс бөгеттерін ұйымдастыру, су ағатын құбырлар орнату, арықтар салу сияқты істерде жүйелілік жоқ. Көлдер ернеуінен асса, Новопокровка ауылының бірқатар үйлері зардап шегуі кәдік. Былтырлары облыс орталығындағы Ойқала, Жұмысшы кенті, Былғары зауыты шағын аудандарында қар уақытында шығарылмағандықтан, су өткізгіш құбырлар мен арықтар тазартылмағандықтан оның соңы су тасқынына соқтырғаны мәлім. Биыл осы кемшілік қайталануы әбден ықтимал. Шеткі көшелерде еріген қар суынан аяқ алып жүру – бір мұң. Тұрғындар тарапынан шағым көбеймесе, азаятын түрі көрінбейді.
– Өткен жылы Қызылжар ауданына қарасты Бәйтерек, Тепличное, Соколовка, Долматово ауылдарын су басты. Прибрежное елді мекенінің жолын су бұзып өтіп, қайықпен қатынаған күндеріміз болды. Су тасқыны туындаған жағдайда қайда барып бас сауғалаймыз? Сақтық шаралары неге жүргізілмейді? Қызыл су келсе, не істерімізді білмейміз, – деді бізбен телефон арқылы мұңын шаққан Ботагөз Сапарқызы.
