Қарағанды облысы — аумағы және өнеркәсіптік әлеуеті жағынан ең ірі, минералдар мен шикізаттарға бай аймақ. Облыстың жер көлемі 428 мың шаршы км құрайды. Облыс қазақ ұсақ шоқыларының дөңді жерлерін — Сарыарқаны алып жатыр. Халқы — 1 378,9 мың адам, олардың ішінде қала халқы — 79,6%. Облыс құрамына облыстық маңызға ие 9 қала, аудандық маңызға ие 2 қала, (Абай, Қарқаралы) және 9 аудан кіреді.
2018 жылға облыс бюджеті 309,8 млрд теңгені құрады. Өткен жылы мемлекеттік бюджетке 416 млрд салық пен төлемдер түскен, оның ішінде республикалық бюджетке — 261,1 млрд теңге, жергілікті бюджетке — 154,9 млрд аударылды.
Өнеркәсіп: Индустрияландыру картасы аясында 700-ге жуық жұмыс орны құрылды
Жалпы өңірлік өнім құрылымында өнеркәсіптің үлесі басым — 45,44%. Экономиканың базалық салалары қатарында электр энергиясы, отын, қара металлургия, машина жасау, химия өнеркәсібі бар. Облыстың ЖӨӨ жалпы көлеміндегі өңдеу өнеркәсібінің үлесі — 31,09%, тау-кен өнеркәсібінде — 10,17%, электрмен жабдықтауда, газ, бу беруде және ауаны баптауда — 3,34%, сумен жабдықтауда, кәріз жүйесінде, қалдықтарды жинау мен бөлуді бақылауда — 0,84% құрайды.
Облыстың өнеркәсіптік саясаты мен индустриялық базасын тау-кен, өңдеу өнеркәсібіндегі, электрмен жабдықтау және сумен жабдықтауда 200-ден астам кәсіпорын мен өндірістер құрайды.
2018 жылы облыс бойынша өндіріс көлемі 2 566,5 млрд теңгені құрады. Өңдеу өнеркәсібінде өндіріс көлемі 2018 жылға қарай 202 млрд теңгеге өсумен 2 трлн теңгені құрады (2017 жылы – 1,8 трлн теңге). Өнеркәсіп құрылымында сала үлесі 78,1% (2017 ж. – 77,7%) құрады.
Сонымен қоса, өнеркәсіпте өндірістің оң динамикасы сақталды:
- фармацевтикалық өнімдерде — өсім 43,1%,
- машина жасауда — 34,9%,
- басқа бейметалл минерал өнімдерде — 2,6%,
- азық-түлік өнімдерінде — 2,9%.
Сонымен қатар, 2018 жылы Индустрияландыру картасы шеңберінде жалпы сомасы 41,5 млрд теңгеге 689 жұмыс орны құрылып, 4 жоба іске қосылды. Еске салайық, алғашқы бесжылдық қорытындысы бойынша (2010-2014 жж.) 4596 жаңа жұмыс орнын құрумен жалпы сомасы 123 млрд теңгеге 58 жоба іске қосылды. Екінші бесжылдық қорытындысы бойынша (2015–2019 жж.) 2307 жаңа жұмыс орнын құрумен жалпы сомасы 168,9 млрд теңгеге 29 жоба іске қосылды.
2018 жылы іске қосылғандардың ішінде — 489 жаңа жұмыс орнын құрумен жалпы сомасы 39,9 млрд теңгеге 3 жоба:
- жобалық қуаттылығы 11,9 мың тонна өнім болатын (машина жасау саласы) «Maker» ЖШС «Машина жасау өндірісін жаңғырту» жобасы. 99 жұмыс орны құрылды;
- жобалық қуаттылығы 6 мың тонна болатын «Sary-Arka Copper Processing» ЖШС «Катодты мыс шығаратын зауыт құрылысы» жобасы (металлургия саласы). 350 жұмыс орны құрылды;
- жобалық қуаттылығы жылына 2,3 млн тонна кен, 2900 алтын болатын «АК Алтыналмас» АҚ Пустынное алтын өндіру фабрикасының өнімділігін арттыру (негізгі бағалы және түсті металдар өндірісі саласы).
Жалпы, Индустрияландыру карталарының жобаларын іске асыру облыста машинажасау, фармацевтика, құрылыс индустриясы және АӨК салаларында жаңа өнім түрлері өндірісін құруға мүмкіндік берді.
Ауыл шаруашылығы: өндіріс 6,2%-ға артты
Облыстың табиғи-климаттық жағдайлары және географиялық орналасуы дәнді дақылдарды, картоп мен көкөністерді өндіріп-өсіру, мал шаруашылығын дамыту үшін қолайлы, Қарағанды облысы үшін ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеу бойынша жетекші өңірлердің бірі ретіндегі рөлін айқындады. Облыстың агроөнеркәсіптік кешеніндегі жағдай өндіріс тиімділігінің өсуімен, ауылда қаржы қызметтері нарығының дамуымен сипатталады. Сонымен қатар, аталған саланы дамыту нәтижесінде аулы тұрғындарының өмір сүру сапасының артуы байқалып отыр.
Өңірдің ауыл шаруашылығындағы өндіріс көлемі 6,2% артып, 272,6 млрд теңгені құрады. Өткен жыл бұл сала үшін қолайлы болды. Саланың барлық негізгі көрсеткіштері орындалды. Жыл қорытындысы бойынша облыста ауыл шаруашылығындағы жалпы өнім өсімі 6,2% болды, 272 млрд теңге сомасына жалпы өнім шығарылды.
Өндіріс өсімі өсімдік шаруашылығы саласында шығарылатын өнім көлемін арттыру есебінен қамтамасыз етілді, онда 116 млрд теңгеге өнім өндірілді, өсім 0,8% құрады, мал шаруашылығында 155,4 млрд теңгені құрады, өсім 2,9%.
Сонымен қоса, 2018 жылы дәнді дақылдардың өнім жиналған алқабы 814,7 мың гектарды құрады (оның ішінде бидай 621,2 мың га, арпа 167 мың га, сұлы 16,4 мың га), картоп 14,5 мың гектар, көкөніс — 2,9 мың гектар. Тұқым 91,7 мың тонна көлемінде немесе жоспардағыдай 100% себілді.
Орташа түсімділігі 253 ц/га болған картоп өндірісі 340,8 тоннаны құрады. 105 мың тонна көкөніс жиналды. 2006 тонна шөп өндірілді.
Биыл мемлекеттік қызметтерді көрсетуді жеңілдету, АӨК цифрландыру және дәлме-дәл егіншілік жүйесін енгізу мақсатында Ауыл шаруашылығы министрлігінің веб-порталында егіс алқаптарының электронды карталары жасалып жатыр. Электронды карталар (шабындық) 1683 шаруашылық бойынша 1264,4 мың гектарға немесе 103,4% жасалды.
2018 жылғы қаңтар-желтоқсан айларында облыста тамақ өнімдерінің көлемі 2,9%-ға артты, өндірілетін өнім көлемі 112 млрд теңгені құрады.
2018 жылы АӨК салаларын мемлекеттік қолдау 14054,3 млн теңгені құрады (6026 шаруашылық), оның ішінде өсімдік шаруашылығы саласы бойынша — 1978,2 млн тг (559 шаруашылық), мал шаруашылығы саласы бойынша — 4901,4 млн тг (2742 шаруашылық), (инвестициялық субсидиялау, қайта өңдеу) — 7174,7 млн тг (2725 шаруашылық).
Өңірде ШОБ-та қамтылғандар саны 6,4%-ға артты
2018 жылдың қаңтар-ақпан айларында шағын және орта кәсіпкерлік саласындағы жұмыс істеп тұрған субъектілер саны 84 мың бірлікті құрады, яғни, 2017 жылдың ұқсас кезеңімен салыстырғанда 6%-ға артқан.
«Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы бойынша 2,4 млрд теңге бөлінді. 2018 жылы кәсіпкерлікті дамытуға 226 ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілерге берілді, бұл ауыл шаруашылығы нысандары бойынша 39 бірлікке артық.
2019 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша Қарағанды облысында тіркелген ШОБ субъектілерінің саны 104 126 құрады, 2017 жылғы осындай кезеңмен салыстырғанда өсім — 2,8%. ШОБ-та жұмыспен қамтылғандар саны 236 188 құрап, 2017 жылғы осындай кезеңмен салыстырғанда 6,4%-ға артты. ШОБ-та жұмыспен қамтылғандар саны бойынша Қарағанды облысы елімізде 4-ші орынға ие. Ұйымдастырушылық-құқықтық формалар бойынша ШОБ кәсіпорындарында (заңды тұлғалар) облыс бойынша ШОБ-та жұмыспен қамтылғандардың жалпы санынан 50,9% қамтылған, ЖК кәсіпорындарында — 44,1%, КШ — 4,9%.
Шағын және орта кәсіпкерлікте жұмыс істейтін адамдардың үлесі облыстың экономикалық белсенді тұрғындарына қатысты алғанда жыл сайын өсіп келеді және бүгінде 34,3%-ды құрайды.
Жұмыспен қамтылған шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің салалық құрылымында көтерме және бөлшек сауда — 36,1%, өнеркәсіпте — 14,8%, құрылыста — 9,2%, ауыл шаруашылығында — 7,4%, көлік және қоймалау — 5,1%, жылжымайтын мүлікпен операциялар — 4,6%, кәсіби және ғылыми қызмет — 3,6%, білім беру, денсаулық сақтау, өнер, ойын-сауық және демалыс — 3,9%, тұру және тамақтану — 3,1%, байланыс және ақпарат — 1,7%, басқа қызмет түрлері — 10,5%.
Соңғы 3 жылда ШОБ саласында қызметкерлердің саны 5,4 мың адамға артты. Кәсіпкерлікті қолдау картасына 791,9 млрд теңгеге 106 жоба қосылып, 11960 жаңа жұмыс орны ашылды. Олардың ішінде республикалық картаға — «АрселорМиттал Теміртау» АҚ, «Қарағанды кешенді қорытпалар зауыты» ЖШС, «YDD Corporation» ЖШС кірді.
Облыстың барлық 18 өңірі Кәсіпкерлікке қолдау көрсету картасында ұсынылған. Карта аясында бүгінгі күнге дейін 87 жоба жүзеге асырылды, инвестициялардың жалпы көлемі 292 млрд теңгені құрады. Кәсіпорындарда 6903 жаңа жұмыс орны ашылды.
Қолжетімді тұрғын үй: 2018 жылы 424 пәтер пайдалануға берілді
2018 жылы «Нұрлы жер» бағдарламасын іске асыруға 7,2 млрд теңге бөлінді (РБ – 5,9 млрд теңге, ОБ – 1,3 млрд теңге).
Жалға берілетін тұрғын үй құрылысына 2,2 млрд теңге бөлінді, 424 пәтер пайдалануға берілді.
Облигацияларды шығару арқылы («Бәйтерек Девелопмент» АҚ есебінен) 10 жобаны салуды жалғастыру үшін 2,9 млрд теңге бөлінді. 2018 жылдың қорытындысы бойынша 549 пәтер пайдалануға берілді.
Өткен жылы облыста 417 мың шаршы метр баспана пайдалануға берілді. Бұл 4135 пәтер, ол 2017 жылға қарағанда 11,2%-ға көп.
Бұл 4 135 пәтер 2017 жылға қарағанда 21,9% артық (2017 ж. — 3393 пәтер), оның ішінде мемлекеттік инвестициялар есебінен салынғаны — 1797 пәтер (Тұрғын үй құрылыс жинақ банкінде кезекте тұрғандар мен салымшылар үшін РБ, ЖБ қаражаттары есебінен) немесе өткен жылмен салыстырғанда 2,3 есе артық.
Қалпына келтіруге, күрделі және орташа жөндеуге, жергілікті жолдарды қамтуға 18,5 млрд теңгеге жуық қаражат бөлінді.
Бұдан өзге, 2018 жылдың қорытындысы бойынша негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі 2017 жылға қарағанда 20,6% артып, 470 млрд теңгені құрады. Оның ішінде негізгі үлес жеке инвестицияларға тиесілі — 80%. Құрылыс жұмыстарының көлемі өткен жылғы тиісті кезеңмен салыстырғанда 119,8%-ды — 214,9 млрд теңгені құрады. 416,7 мың шаршы метр тұрғын үй немесе 2017 жылғы тиісті кезеңнің 111,4% пайдалануға берілді.
Өнеркәсіпте, оның ішінде тау-кен өнеркәсібінде, өңдеу өнеркәсібінде, металлургия өнеркәсібінде, электрмен жабдықтауда — қызмет көрсету, көлік және қоймалау, жылжымайтын мүлікпен операцияларда, білім беру және денсаулық сақтау салаларында ең жоғарғы белсенділік байқалды.
Жаңа жабдықтармен жарақтандыру және сапаны жақсарту: облыста білім беру саласы қалай дамып жатыр
Әлеуметтік салаға 154,7 млрд теңге, соның ішінде білім беруге — 107,6 млрд теңге, денсаулық сақтау саласына — 8,9 млрд теңге бөлінді.
2018 жылы білім беру саласында мақсатты трансферттер есебінен (жергілікті бюджеттен бірлесіп қаржыландыру арқылы) үш ауысымдық және апаттық мектептер проблемасын шешу мақсатында Ақтоғай ауданының Сарышаған ауылында 464 орынға арналған мектеп ашылды, Қарағанды қаласында әрқайсысы 1200 орындық 2 жалпы білім беретін мектептің құрылысы; Теміртауда 600 орындық мектеп құрылысы жалғастырылуда.
Облыстық бюджет қаражаты есебінен Жезқазған қаласындағы 320 орындық балабақшаның құрылысы, аудандық бюджет есебінен Ұлытау ауданында 80 орындық мектеп салу жұмыстары жалғасуда.
Мектепке дейінгі білім беру саласында мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту сапасын арттыру және қамтуды ұлғайту жұмыстары жалғасып жатыр. Облыста 537 мектепке дейінгі ұйым бар, олардың 230-ы — балабақша мен 307-і — шағын орталық. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытумен 1-ден 6 жасқа дейінгі балаларды қамту 88,3-ден 89,8%-ға дейін, 3-тен 6 жасқа дейінгі балаларды қамту 98,5-ден 100%-ға дейін өсті.
Жаңа міндеттерді шешу жұмыстары жүргізілуде. Біріншісі – ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға мектепке дейінгі білім беру. Мәселені шешу үшін бизнес құрылымдарды тарту жоспарланып отыр. Осы мақсатта Қарағанды қаласында осы санаттағы балаларға арналған мемлекеттік тапсырыстың көлемі екі есеге жуық өсті. Екінші міндет – балаларды 1 жастан 3 жасқа дейін қамтуды арттыру. Балалары әлі мектепке дейінгі біліммен қамтылмаған ата-аналар үшін облыста ата-аналарға практикалық көмек көрсетуге арналған үшінші жыл қатарынан «Сырттай балабақша» жобасы іске қосылған. Балабақшалар базасында консультациялық пунктер және ойын орталықтары ашылған, штатқа қосымша әдіскерлердің ставкалары енгізілді. Қарағанды облысының тәжірибесі оң баға алды және 2018 жылдан бастап республика бойынша таратылды.
Облыстың мектепке дейінгі мекемелерінде «Зерек» жобасын жүзеге асыру басталды, сондай-ақ роботты техникалық құрастыру және бағдарламалау дағдылары дами бастады. Орта білім беру жүйесінде жаңартылған мазмұнға көшу жұмыстары жалғасуда.
Осы оқу жылында 3, 6 және 8 сыныптар жаңа бағдарламаларға көшті.
Облыстың екі пилоттық мектебінде 4, 9 және 10 сыныптарға арналған жаңартылған бағдарламалар мен жаңа оқулықтарды сынау жұмыстары жалғасуда.
Білім берудің жаңа сапасына көшудің маңызды қадамы — «Назарбаев Зияткерлік мектептерінің» тәжірибесін облыстың барлық мектептеріне тарату. Мектеп мұғалімдерінің 77%-дан астамы жаңа бағдарламалар бойынша курстық оқытуды аяқтады.
242 мектепте (48%) үш тілді оқытуды енгізу шеңберінде жаратылыстану-математика циклінің пәндері ағылшын тілінде оқытылады. Барлық пилоттық мектептерде екі тілді оқулықтармен қамтамасыз етілген. Жаратылыстану-математика бағытының оқытушыларының 60% тілдік курстардан өтті.
Мектептерді заманауи жабдықтармен жарақтандыру мәселесіне көп көңіл бөлінуде. Бүгінде негізгі және орта мектептердің 69% жаңа модификация кабинеттерімен қамтамасыз етілген, ал 40% — роботты техника зертханаларымен жабдықталған. Жылдың соңына дейін бұл көрсеткіштер тиісінше 75% және 50% дейін жеткізіледі. Өткен жылы «Nur Otan» партиясының облыстық филиалымен бірлесе отырып, АT-сыныптарын құру жұмыстары басталды. Қазірдің өзінде 71 сынып құрылды, жылдың аяғына дейін олардың саны екі есеге дерлік өсіп, 130 бірлікті құрайды. Облыстағы барлық мектептер кең жолақты Интернетке қосылған.
Барлық мектептер электронды журналға ауысты. Құжаттарды автоматтандырылған түрде қабылдау және 1-сыныпқа балаларды қабылдау, педагогтар құрамын электронды аттестаттау жұмыстары басталды.
Білім беруді цифрландыру шеңберінде «Edu-Mark», «GradeApp» мобильді қосымшаларын енгізу, колледждерде электронды сессияны және электронды қабылдау науқанын, 7-11 сынып оқушыларының арасында электронды-кәсіби бағдарлау науқанын, «ПедАтт» енгізу жалғасуда.
«Bilimland» жобасының аясында облыстың барлық мектептері цифрлық білім беру ресурстарына қосылған.
Облыстағы ауыл мектептерінің білім сапасын жақсарту үшін 186 шағын жинақты мектепті қамтитын 38 тірек мектебі жұмыс істейді.
115 білім беру мекемесінде «Инклюзивті балабақша – мектеп – колледж» жобасын жүзеге асыру жалғасуда.
Облыста ерекше қажеттілігі бар балаларға білім беру қызметін ұсыну үшін 10 арнайы түзету мектебі, 8 түзету кабинеті, 1 оңалту орталығы жұмыс істейді.
Арнайы білім беру қажеттіліктері бар балаларды анықтау жағдайын жақсарту үшін 2019 жылы Қарағандыда «Болашақ» корпоративтік қорының қолдауымен 3 инклюзия қолдау кабинетін, психологиялық–медициналық–педагогикалық консультациялар, екі оңалту орталығын, 2 түзету кабинетін ашу көзделген.
Облыста техникалық және кәсіптік білім берудің 70 ұйымы жұмыс істейді, олардың 46-ы мемлекеттік, 24-і — жекеменшік. Облыстың барлық колледждерінде модульдік білім беру бағдарламалары енгізілген. Бұл бағдарламалар бойынша оқыту студенттерге біреудің орнына 2-3 біліктілік алуға мүмкіндік береді.
Дәрігерлердің ауыртпалығын төмендету және денсаулық сақтау саласын цифрландыру
Барлық медициналық ұйымдар өңірлік Кешенді медициналық ақпараттық жүйе негізінде бірыңғай ақпараттық алаңда жұмыс істейді. «ДамуМед» мобильді қосымшасы әзірленді, оны 367 мыңнан астам тұрғын белсенді пайдаланады, бұл интернет-белсенді халықтың 73,4%-ын құрайды.
Бүгінде 1,3 миллионнан астам электронды денсаулық паспорттары құрылған, бұл халықтың 95%-ын құрайды.
Облыстың емханаларында бір аумақтық учаскедегі жүктеме 1741 адамды құрайды, ал 1 жалпы тәжірибе дәрігеріне жүктеме — 2200 адам. Учаскелерді бөлшектеу және дәрігерге жүктемені азайту жұмыстары жалғасуда.
2018 жылы жалпы 4 медициналық ұйым ашылды.
2018 жылы емханаларды бөліп, жақын маңдарда медициналық көмек көрсетуді қамтамасыз ету үшін Қарағандыда екі емхана ашылды (МЖӘ). 2019 жылы Қарағандыда тағы 4 емхана ашылады. Көктемде «АрселорМиттал Теміртау» қаражаты есебінен Теміртауда емхананың құрылысы басталады.
Сонымен қатар, Жаңаарқа ауданының Төгіскен ауылда ауылдық дәрігерлік амбулатория пайдалануға берілді. Медицина университетінің клиникасы ашылды.
МЖӘ аясында 2018 жылы 320 млн теңгеге 6 келісімшарт жасалды.
Денсаулық сақтау жүйесінде жалпы 2,8 млрд теңге жеке инвестицияларды тарту арқылы 23 жоба жүзеге асырылды. 2019 жылы 2 млрд тг-ден астам жеке инвестицияларды тарту арқылы МЖӘ жобаларын іске асыру жоспарланып отыр.
300 орындық медициналық колледждің жатақханасы қалпына келтірілді (ол көптеген жылдар бойы тоқтап тұрды). 2019 жылы медицина қызметкерлерінің жалақысын көтеру үшін РБ-тен қосымша 2413 млн теңге бөлінді.
Айта кету керек, облыста тіркелген қылмыстық құқық бұзушылықтардың саны 11,6%-ға төмендеді, оның ішінде орташа ауырлықтағы – 10,6%-ға, аса ауыр жағдайлар – 32,2%-ға, ал ауыр жағдайлардағысы – 16,9%-ға төмендеді.
