Алдын алсаң, ауырмайсың

Бейсенбі, 28 ақпан 2013 7:15

Қан айналымы жүйесінің аурулары дүние жүзінде адам өліміне себепші болатын жағдайлардың ішінде бірінші орында тұрғандығы белгілі. Қазақстанның денсаулық сақтау саласы соңғы кезде қан айналымы жүйесі ауруының алдын алуда айтарлықтай жетістіктерге жетіп отыр. Бұл аурудың қазіргі таңда көкейкесті болуына байланысты, оны түбегейлі  жақсарту мәселесі мемлекеттің ұдайы бақылауында тұр. Осы орайда Президенттің тікелей тапсырмасы бойынша арнайы бағдарлама әзірленіп,  ауқымды жұмыстар атқарылуда.

Бейсенбі, 28 ақпан 2013 7:15

Қан айналымы жүйесінің аурулары дүние жүзінде адам өліміне себепші болатын жағдайлардың ішінде бірінші орында тұрғандығы белгілі. Қазақстанның денсаулық сақтау саласы соңғы кезде қан айналымы жүйесі ауруының алдын алуда айтарлықтай жетістіктерге жетіп отыр. Бұл аурудың қазіргі таңда көкейкесті болуына байланысты, оны түбегейлі  жақсарту мәселесі мемлекеттің ұдайы бақылауында тұр. Осы орайда Президенттің тікелей тапсырмасы бойынша арнайы бағдарлама әзірленіп,  ауқымды жұмыстар атқарылуда.

Бағдарлама аясында­ Ас­та­на­да заманауи жабдықтар­мен жабдықталған 180 тө­сек­тік Ұлттық ғылыми кар­диохирургиялық орта­лығы, Ақтөбеде және Павлодарда 50 төсектік аймақтық кардио­хирургиялық орталықтар са­лынды. Барлық өңір ор­талықтарындағы облыстық және қалалық ауруханалар жанынан интервенциялық кардиология және кардиохирур­гия бөлімшелері ашыл­ды. Елі­міз­дегі Ұлттық ғылы­ми кардио­хи­рургиялық орта­лығында және Ұлттық ғылыми медициналық орталығында қазіргі уақытта жасанды солжақ қарыншаны имплантациялау бойынша аса күрделі операциялар жасалды. Сондай-ақ, Ұлттық ғылыми кардиохирургиялық орталығында Қазақстанда тұңғыш рет донор жүрегін ауыстырып салу операциясы жүзеге асырылды. Қолқа-жүрек қан тамырын шунттау, жүрек қақпақшасына жамау және протез салу, балонды дилятация мен жүрек қан тамырын стенттеу сияқты операциялар республика аймақ­тарының көпшілігінде жүргізіледі. Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметтері бойынша 2012 жылы 20 мыңнан астам кардиохирургиялық опе­ра­ция жасалды. Астана, Алма­ты қалаларында және облыс ор­талықтарында тәу­лік бойы жұмыс істейтін жіті ко­ро­нар­лық синдромы кезіндегі ерте эн­до­вас­кулярлық араласуды жү­зе­ге асыратын интервенциялық кардиология бөлімшелерінің қыз­меті ретке келтірілді. Бұл стент­теп интервенциялық емдеу­ден кейін көрсетілген патологияда ау­рулардың өлім көрсеткішін кон­сервативті емдеумен салыс­тыр­ған­да 7-9 есеге азайтуға мүмкіндік береді.

Сондай-ақ, республиканың барлық аймақтарында ЭКГ-да ST сегментінің жоғарылауымен болатын жіті коронарлық синдромымен  ауыратындарға жедел медициналық көмек деңгейінде немесе ауруханада болған ерте кезеңдерінде тромболитикалық терапияны қолданатындығын айта кету керек.

Аталған іс-шаралар болатын жағдайларды мейлінше жақсартуға мүмкіндік берді. Егер 2006 жылы қан айналымы жүйесінің ауруларынан болатын өлім жағдайы 100 мың адамға шаққанда 627-ні құраса, ал 2012 жылдың 11 айында осы көрсеткіш осыншама адамға шаққанда 253,3-ке дейін төмендегендігін көрсетті.

Пациенттің дәрігер мен меди­ци­налық ұйымды таңдау еркі, бәсе­кеге қабілетті орта, көрсетілетін қыз­меттердің айқын болуы (нақты шығындар бойынша төлем жасау), соңғы нәтижеге бейімделу сияқты Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесінің қағидаттары жүзеге асы­рылып жатыр. Осылайша, ме­дициналық ұйым­ды еркін таңдау құқы­ғын пайдалана отырып, Кар­­дио­логия және ішкі аурулар ғы­лыми-зерттеу институтында 2012 жылы барлығы 3360 сырқат емделіп шықты, соның ішінде 1685 сырқат республика аймақтарынан келгендер.

Қазақстан Республикасы­ның денсаулық сақтау саласын да­мы­тудың 2011-2015 жылдарға ар­нал­ған «Саламатты Қазақстан» мем­лекеттік бағ­дар­ламасы аясында қан айналымы жүйесінің ауруын  ерте анықтау бойынша жұмыстар белсенді түрде жүргізіліп жатыр. Осы мақсатта бастапқы ме­ди­циналық-санитарлық кө­мек дең­гейінде еліміздің ере­сек тұр­ғын­дарына қауіп факторын ерте анықтауға бағытталған Ұлттық скри­нингтер, ал жүрек-қан тамыры аурулары анықталған жағдайда, халықаралық стан­дарттарға сәйкес оларды дер кезінде және дұрыс емдеу мен науқастарды диспансерлік есепке алу жүргізіліп жатыр. Осылайша, 2012 жылы респуб­ликада қан айналымы жүйесін анықтауға арналған скринингтік байқаудан ересек тұрғындардың мақсатты топтарының 2,5 миллионынан астамы өтті, мұнда 200 мыңнан астам адамда қан айналымы жүйесінің аурулары анықталды және олардың 86% диспансерлік есепке алынды. Бұл жұмыс әлі де жалғасу үстінде.

Әрине, жоғарыда көрсетіл­ген іс-шаралар қан айналымы жүйесінің ауруларынан болатын өлімді төмендетуге мүмкіндік берді. Алайда, осымен бірге жүрек-қан айналымы ауруларымен сырқаттану көрсеткіштері ұлттық скрининг аясында олардың белсенді түрде анықталуынан кейін өсіп келеді. Сондықтан оны төмендету үшін негізгі әрекет қан айналымы жүйесінің  ауруларының алдын алуға жасалуы керек.

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты­ Қазақстан халқына Жолдауын­да ұлттық денсаулық сақтау жүйесінің негізгі басымдығы «профилактикалық медицина аурудың алдын алудағы басты құралға айналуы тиіс.­ Халықпен ақпараттық-тү­сіндірмелік жұмыс жүргізуге баса ден қою» деп атап көр­сеткен болатын.

Осы бағытта республиканың денсаулық сақтау ұйымдары және алғашқы кезекте Ұлттық саламатты өмір салтын қалып­тастыру орталығы мен оның аймақтардағы филиалдары ауқымды жұмыстар жүргізіп жатыр. Артериалдық гипертензиясы, жүректің ишемиялық ауруы, диабет мектептері ашылуда.  Бастапқы медициналық-санитарлық көмектің әлеу­меттік-бағытталған модельдері құрылуда. Бұған қоса әлеу­меттік-психологиялық көмек қызметтері де  ашылу үстінде. Соның нәтижесінде 500 психолог пен 2 мыңнан астам әлеуметтік қызметкер жұмысқа кірісіп, аурудың алдын алу бойынша негізгі түсіндірмелік жұмыстарын бастап кетті.

Аурудың алдын алу іс-шара­лары, әрине, бәрімізге белгілі. Олар – дененің артық салмағын,  қан қы­сымы жоғарылауын, холес­терин деңгейін және қандағы қант­ты қадағалау, ұтымды әрі тең­дестірілген тамақтану, шылым ше­гуге тыйым салу, ішімдікті шамадан тыс қолданудан  бас тартып, спортпен айналысуды дағдыға айналдыру.

Осылайша, медицина қыз­меткерлері мен көпшілік бірлесіп әрекет етсе ғана ұлтымыздың дені сау болып, еліміз одан әрі өркендей түспек.

Нұрлан ӘБДІҚАЛИҰЛЫ,

медицина ғылымдарының докторы,

профессор.

АЛМАТЫ.