Рас, дәріханаларда дәрі дәрігердің рецептісі бойынша беріледі деген ескертпе жазулар бар. Алайда оны тұтынушылар да, фармацевт мамандар да, көбіне ескере бермейді. Яғни екі тарапқа да мұндай ескертпелердің бары мен жоғы бірдей десе де болады. Елімізде дәрі-дәрмектің саналуан түрін осылайша рецептісіз жөнелту үрдісі жалғаса бере ме?
Денсаулық сақтау министрлігінің «Дәрі мен дәрілік заттарға рецептілерді жазу, есепке алу және сақтау қағидаларын бекіту туралы» шешіміне өзгерістер енгізілуіне сәйкес алдағы уақытта дәрігердің пациенттерге жазып берген рецептісін дәріханаларда үш жылға дейін сақтау тәртібі енгізілді. Соның ішінде ағзаның бір бөлшегін сауықтыруға пайдасы тигенімен, өзге мүшелерге кері әсері көп дәрі-дәрмектерді рецептісіз сатуға қатаң бақылау қойылмақ. Фармация комитетінің Ақтөбе облысы бойынша департаментінің басшысы Ренат Құбатаевтың айтуынша, елімізде 7792 дәрілік зат тіркелген. Оның ішінде 6033 препарат дәрігердің рецептісі бойынша беріледі. Ал 1759 түрі рецептісіз сатылады. Ақтөбе өңірінде дәрілік заттар мен медициналық бұйымдардың бөлшек саудадағы бағасымен 386 дәріхана айналысады.
Фармацевтика саласын бақылаушылардың айтуынша, алдағы кезде дәрі-дәрмектерді дәріханаларда рецептісіз сатқан тұлғалар «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» кодекстің 426-бабы бойынша жауапқа тартылмақ. Соған сәйкес салынатын айыппұл мөлшері жеке тұлғалар мен лауазым иелерінің шағын және орта, сонымен бірге ірі кәсіпкерлік субъектілерінің ерекшелігі мен бағытына қарай 70 пен 1000 айлық есептік көрсеткіш аралығында болмақ. Сондай-ақ рецепт арнайы белгісі бар параққа жазылмаса немесе препараттың атауы нақты көрсетілмесе де тиісті айыппұлдар салынады. Егер мұндай үстірттіктер мен кінәраттар тағы қайталанса, оған жол берген маман иелері сертификаттарынан айырылмақ. Қысқасы, дәріханаларда микробтар мен бактерияларға қарсы препараттар, жүрек-қан тамырлары мен асқазан-ішек жолдарын емдеуге арналған препараттар рецепті бойынша сатылуға тиіс. Тіпті алдағы уақытта аспирин мен аналгинді де рецептісіз алуға болмайды, дейді фармацевт маман Бибінұр Хасанова.
Еліміздегі дәрі-дәрмек сату жүйесін реттеу мәселесі қозғалған кезде аттап өтуге болмайтын тағы бір көкейкесті мәселе бар. Бұл – шетелден тасымалданатын дәрі-дәрмектің сапасы мен денсаулыққа пайдасы. Өйткені республикада дәрі-дәрмек шығару индустриясы жолға қойылды дей алмаймыз. Аталған мәселеде әлі де шетелдік дәрі-дәрмек өнімдеріне тәуелдіміз. Медицина ғылымдарының докторы, профессор, Ұлттық Ғылым академиясының академигі Райса Көзденбаева елімізге шетелден келетін дәрі-дәрмек түрлерінің бәрі қатаң тексерістен өтетінін айтады. Денсаулық сақтау саласының майталманы дәрілік, соның ішінде бактерияларға қарсы препараттар мен дәрі-дәрмектерді қадағалаусыз қолданудың соңы ауыр зардапқа соқтыратынын, бүйрек пен бауырды, жүрек пен жүйке жүйелерін зақымдау мүмкіндігі бар екенін жеткізді. Мұндай жағдайда ағзаның жұқпалы ауруларды жұқтырмау қабілеті төмендейді. Әрі ауыр септикалық аурулар бой көтере бастайтын көрінеді. Ал оны қайтадан қалпына келтіруге де көп күш-қайрат қажет. Өйткені емдеу ісінде қандай антибиотик қажеттігіне тоқтам жасау да оңай емес.
Бұл – оңды ескерту. Өйткені кез келген химиялық препараттың пайдасы мен зияны қатар жүретіні белгілі. Антибиотикті жөн-жосықсыз пайдаланудың соңы вирустардың төзімділігін көтереді. Қазір бұл әлемдік проблемаға айналған. Айталық, әлемдік медицина үрдісінде тұмауды тұншықтырудың басты жолы – антибиотиктер деп саналады. Алайда оны қолданар кезде тиісті тексеруден өтіп, дәрігерден кеңес алынбаса дерттің бактериялық инфекция екенін анықтау қиынға түседі. Әрі мұндай жағдайда қолданылған емнің зияны тимесе, пайдасы болмайды деп тұжырымдайды ғалымдар.
Елімізде қазіргі күні дәріні тек рецепті бойынша босатудың нақты жүйесі орныға қоймағаны белгілі. Бұл бағытта Денсаулық сақтау министрлігі Фармация комитеті қажетті ұйымдастыру жұмыстарын қолға алғаны жөн секілді. Басты бағыт жаңа тәртіптің олқы тұстарын түгендеу мен реттеуге аударылса нәтижесі де болады. Біз жоғарыда дәрігердің пациентке жазып берген рецептісі дәріханаларда алдағы кезде үш жылға дейін сақталатынын жазғанбыз. Айталық мұнда бір рецептіде екі-үш препарат алу көрсетілген жағдайлар болуы да әбден мүмкін. Оның бәрі бір жерден табылмаса ше? Клиенттер басқа дәріханаға жүгіре ме? Не істеуі керек? Пациент өзі үшін рецептінің көшірмесін әкеле ме, әлде тағы бір қағаз алу үшін қайтадан дәрігерге жолыға ма? Бұл талас туғызатын жайт. Мұны Фармация комитетінің мамандары да мойындайды.
Журналистік зерттеулер елімізде дәріні тек рецепт бойынша берудің жаңа жүйесімен дәріхана иелері мен қызметкерлері әлі толық таныс емес екенін көрсетеді. Бірқатарының мұндай өзгерістен БАҚ арқылы берілген жаңалықтар мен интернет желісі арқылы ғана хабардар болғаны байқалады. Сондықтан да өңір аумағында кейбір дәріхана өкілдері дәрі-дәрмектерді клиенттерге оңды-солды сатуды бәз-баяғыша жалғастырып келеді.
Бұл ойланарлық мәселе...
АҚТӨБЕ
