Ұлыбритания халқы 2016 жылы Еуроодақ құрамынан шығуға дауыс беріп, Еуроотбасы құрамын тастап кетуі Еуропа басшыларының жіберген қателігі саналды. Кезінде экономикасы ортанқол Грекия қаржы дағдарысы барысында Еуроодақ құрамында қалуы үшін миллиардтаған еуроны аямаған канцлер Ангела Меркель Британиядан айырылғанда қандай халде болғанын елестету қиын емес. Сондықтан Еурокомиссия немесе Еуроүкімет төрағасы люксембурлық Жан-Клод Юнкердің орнын босатуы сол кезде-ақ шешілген мәселе еді. Алайда ол жалғыз емес екен. 2014 жылдан бері Еуропалық кеңестің басшысы болған польшалық Дональд Тусктың да қызмет мерзімі ұзартылмады.
Аталған маңызды қызметтерді енді қай елдің өкілдері басады деген сұрақ, әрине көпшілікті қызықтырды. Себебі олар 28 мемлекетке ортақ саясат жүргізетін стратегиялық «креслолар». Алайда Еуропалық одақтың негізін қалаған Германия мен Франция емес пе? Осы қос елдің экономикасы Еуропаның тірегі де емес пе? Сондықтан әдеттегідей Париж бен Берлин ұсынған кандидаттар Юнкер мен Тусктың орнын басатыны анық еді. Кезінде Жан-Клод Юнкерді де Еурокомиссия төрағалығына әкелген Ангела Меркель деген мәлімет бар. Себебі Ж.Юнкер Меркель мүддесіне сай келетін Еуроодақ билігін Брюссельге орталықтандыруды жақтайтын саясаткер.
О баста барлығы Еуропарламент сайлауын күтті. Қай партия жеңсе, сол фракция үкімет төрағасын ұсынуы қажет деген ескі заңдылықты басшылыққа алмақ болды. Халқының көптігіне байланысты Еуропарламентте өзге елдерге қарағанда Германия көбірек депутаттық мандатқа ие. Сәйкесінше, осы елдің партиялары өзгелермен коалиция құрып, ықпалды саяси күшке айналады. А.Меркель осы механизм арқылы Еуропарламенттегі ең үлкен фракция Еуропаның халық партиясының өкілі отандасы Манфред Веберді Еурокомиссия төрағасы етпек еді. Алайда Франция президенті Э.Макрон бұл кандидатқа келісе қоймады. Оған қоса, Вебердің үкіметте істеген тәжірибесі жоқ болатын. Макрон өз елінің атынан үш кандидатты ұсынды: Брексит процесінде ЕО атынан келіссөз жүргізген Мишель Барнье, Юнкердің орынбасары Франс Тиммерманс және Бәсеке жөніндегі Еурокомиссар даниялық Маргрет Вестагер. Біраз келіссөзден соң Германия мен Франция басшылары амалсыздан Юнкердің орынбасары әрі Голландияның экс-Сыртқы істер министрі Франс Тиммерманстың кандидатурасына тоқтаған. Дегенмен, бұл азаматтың төраға болуына аяқасты Вишеград тобына кіретін төрттік – Польша, Чехия, Словакия және Венгрия қарсы шықты. Себебі кезінде Тиммерманс нақ осы елдерді демократиялық талаптарды орындамағаны және ортақ миграциялық саясатты қолдамағаны үшін талай сынға алған екен. Осылайша, төрт ел Париж бен Берлиннің сөзіне бас шұлғи бермейтіндігін көрсетті. Ал Тиммерманс кезінде өз міндетін адал атқарғаны үшін әрі «одан жапа шеккен елдердің кесірінен» төраға қызметінен қағылды.
Әрине, А.Меркель мен Э.Макрон өз ықпалдарын пайдаланып, тізеге басып, Ф.Тиммерманс кандидатурасын төрағалыққа дейін сүйреп жеткізуіне мүмкіндіктері бар еді. Себебі ереже бойынша төраға сайлануы үшін Еуроодақ құрамына кіретін 28 елдің 21-і кандидатты қолдаса, жетіп жатыр. Алайда А.Меркель мен Э.Макрон онсыз да соңғы кезде әлсіреген Еуропаның ішкі бірлігін одан әрі құлдыратпау үшін Орталық Еуропа елдерінің үніне құлақ түрді.
Қысқасы, көп даудың нәтижесінде Еуроодақтағы билікке келесідей кісілер келетін болды. Еурокомиссия төрағалығына Урсула фон дер Ляйен тағайындалды, Германияның қазіргі Қорғаныс министрі. Еуропа орталық банкінің басшылығына Франция азаматы, Халықаралық қаржы қорының төрағасы Кристин Лагард келді. Еуропалық Кеңес төрағалығына Шарль Мишель сайланды, Бельгияның премьер-министрі. Еуропалық одақтың Сыртқы істер жөніндегі жоғары комиссары қызметін енді Жозеп Боррель атқарады, Испанияның Сыртқы істер министрі. Италиялық Давид Сассоли Еуропарламент төарағасы болып сайланды.
Өзіңіз көріп тұрғандай, «жіліктің майлы жерлерін» Батыс Еуропаның басты елдері өзара бөлісіп алды. Әдеттегідей, Балтық маңы елдері, Шығыс Еуропа, Орталық Еуропа не Скандинав елдерінің бір өкілін де билікке жақындатпады. 2021 жылы канцлер қызметін босататын Ангела Меркель мақсатына жетті. Өз елінің өкілін әрі саяси үзеңгілесін Еуроодаққа басшы етіп тағайындауға қол жеткізді.
Енді бұл азаматтар қандай саясат жүргізуі мүмкін? Бұл сұраққа жауап беру үшін олардың алдында қандай мәселелер тұр деген сұраққа назар аудару қажет. Дәл қазір Еуропада түйіні тарқатылмаған түйткіл шаш-етектен. Ұлыбритания әлі Брексит процесі бойынша келісімшартқа қол қоймады. Дональд Трамп тарифтерді көтеріп, сауда ережелерін бұза бастады. Ресейге қарсы санкцияларды ұзарта беру де оңай емес, себебі «Солтүстік ағын-2» газ құбыры арқылы сол Ресейдің көгілдір отыны Еуропаға қажет-ақ. Азия мен Африкадан лап берген мигранттар легі тоқтар емес. АҚШ Иран ядролық келісімінен шыққан соң бұл ел уранды байыту жұмыстарын жалғастырмақ.
Жаңа басшылық осынша мәселеге қатысты Еуроодақ құрамына кіретін 28 мемлекеттің ортақ ұстанымын бекітіп, оны халықаралық аренада қорғауы және жүзеге асыруы тиіс. Еурокомиссияның жаңа төрағасы Урсула фон дер Ляйен бұған дейін Ресейдің агрессиялық саясатына қатысты қатаң ұстанымда болған әрі санкциялық әдістерді қолдаушы деген мәлімет бар. Яғни, ертең де бұл саясатты толық жалғастыруы мүмкін. Алайда Кристин Лагард Еуропа мен Ресейдің қарым-қатынасы түзелуін қалайтындардың бірі. Дегенмен, ол Еуропа орталық банкінің төрағасы ретінде Еуроодақтың саяси жұмыстарына араласуы екіталай. Оның міндеті Кәрі құрлық экономикасының дамуына жағдай жасау.
