12 патентi бар азамат инновациялық жаңалықтарға құмар

Жұма, 31 мамыр 2013 2:08

Асаумидин Әбдiхалықов ауылда тұрады. Түлкiбас ауданындағы агробизнес және туризм колледжiнде оқытушы болып жұмыс iстейтiн азамат жаңалық атаулыға жаны құмар. «Қазақстан-2050» Стратегиясына сәйкес бiлiм саласындағы  мемлекеттiк саясат жоғары және орта арнаулы оқу орындарында отандық ғылымның жаңа үлгiсiн құрып,  интеллектуалды ұлт қалыптастыру мiндетiн жүктеп отыр.

Жұма, 31 мамыр 2013 2:08

Асаумидин Әбдiхалықов ауылда тұрады. Түлкiбас ауданындағы агробизнес және туризм колледжiнде оқытушы болып жұмыс iстейтiн азамат жаңалық атаулыға жаны құмар. «Қазақстан-2050» Стратегиясына сәйкес бiлiм саласындағы  мемлекеттiк саясат жоғары және орта арнаулы оқу орындарында отандық ғылымның жаңа үлгiсiн құрып,  интеллектуалды ұлт қалыптастыру мiндетiн жүктеп отыр.

Оқу жүйесiндегi мұндай жаң­ғыр­тулар жоғары кәсiби және жан-жақты деңгейдегi мамандар даярлау арқылы еңбек рыно­гындағы қажеттiлiктi толық қана­ғат­тандыруға жол ашатыны дау­сыз. Ендiгi ғасыр ғылымдар ға­сы­ры болмақ. Сондықтан жаңа тех­ника мен озық технологияға ар­налған жобаларды жүз­еге асыру, ол үшiн халықты ғылыми жа­ңа­лықтарды ашуға қызықтыру, ынта­ландыру, интеллектуалды сер­пiлiс жасау бәсекеге түсе алатын эррудициялық адамдарды қа­жет ететiнi белгiлi. 40 жылдан астам уақыт өскелең ұрпаққа сапалы бiлiм, саналы тәрбие берумен айналысып келе жатқан ұстаздың өмiрлiк ұстанымы осындай. Шәкiрттердi осы қасиеттерге баулып қана қоймай, өзi де ұдайы iзденiс үстiнде жүредi. Жергiлiктi баспасөз беттерiнен озық технологиялар мен өнертапқыштық жөнiндегi мақалаларды қадағалап оқиды. Ғаламторды жиi шарлайды. Негiзгi оқулықтармен қатар, қосымша әдебиеттердi көп пайдаланады. Техника саласындағы соңғы жаңалықтармен танысқанша тағат таппайды. Керегiн қойын дәптерiне түртiп алып, газеттердiң қиындысын сақтап жүредi. Ойды ой қозғап, өзi де инновациялық жобалар бойынша жұмыс жүргiзуден жалықпайды. Орта арнаулы бiлiм беру мекемесiнiң директоры Ғабит Нысанов шығармашылықпен жұ­мыс iстейтiн оқытушыға үне­мi қолдау көрсетiп, жағдай ту­ғы­зып келедi. Асаумидиннің жа­ңа­лықтарымен алғаш танысатын да сол кiсi.
Асекең өзi жасаған 12 жобаға патент алған. Солардың бiрi әрi маңыздысы «Сығылған ауаны алудың күн қондырғысы» деп аталады. Жоба дәстүрлi емес балама қуат көздерiн пайдалану саласына жатады. Оның аналогы бар, инновациялық патент алынған, iс-әрекет жасайтын макеттерде тәжiрибеден өткен. Бұл жоба былтыр 17-27 қыркүйекте Астанада өткен республикалық «NIFS50K» конкурста ақтық сынға шығу дипломымен марапатталған.
– Қазiргi кезде барлық елдерде үй шатырының үстiнде күн сәулесiмен жұмыс iстейтiн «Күн коллекторы» қондырғылары пайдаланылады, – дейдi Асаумидин Әб­дiхалықов. – Ал мен ұсынып отырған қондырғы жаңа конструкция, отандық озық технология болғандықтан оның жұмысы өзгеше. Басқа елдерде кездеспейдi. Жобаның артықшылығы сонда, қондырғымен күн сәулесi немесе сыртқы ауаның температурасы арқылы экологиялық таза сығылған ауа алынады және сығылған ауа қолданысқа түседi. Техникалық нәтижесi төмендегiдей. Жаңа жобаны, бiрiншiден, электр қуатын өндiру үшiн қолдануға болады. Екiншiден, бөлмелерде микроклимат жасауға өте қолайлы. Атап айтқанда, үйдi жылыту, керiсiнше, бөл­менi салқындатуға және ылғал­дан­дыруға да мүмкiндiк мол. Қой­маларда ауылшаруашылық өнiм­дердi кептiруге, сақтауға қолдана ала­мыз. Мәселен, жылыжай мен көшетжайды жылыту үшiн тап­тырмас қондырғы. Бөлмелердi желдетудi осы жоба жүзеге асырады. Сонымен қатар, суды белгiлi бiр биiктiкке көтередi және тасымалдай алады. Мұның өзi энергетикалық дағдарыстан шығуға, баламалы қуат көзi арқылы оны үнемдеуге мүмкiндiк бередi. Осы жобалық идеяны ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесіне ұсынып, өз үлесiмдi қосуға ниет етiп отырмын. Әрине, жоба қағаз күйiнде қалып қоймау үшiн оны қаржыландыру қажет. Iс-әрекет ететiн үлгiсiн зауытта дайындап, оны тәжiрибеден өткiзу, сөйтiп, өндiрiске енгiзу қиын да қызықты үдерiс. Ашқан жаңалықты толық дәлелдеп шығу үшiн бар күш-жiгерiмдi сарқа жұмсауға әзiрмiн, – дейдi автор.
Қондырғыға қажеттi элементтерi де қарапайым. Күн коллекторынан, буландырғыш және конденсаторлардан, камералар мен сильфондардан, мұздатқыштардан, ресиверлерден, ауа турбинасынан тұрады. Сондай-ақ, жылыту, салқындату және ылғалдандыру жүйелерiнен құрастырылады. Суды белгiлi бiр биiктiкке көтеру жүйесi де орналас­тырылады. Тез әрi төменгi температурада қайнайтын сұйық фреон қолданылады. Ол техникада көп кездеседi әрi арзан. Ал салқындату үшiн мұз, тұз, хлорлы кальций, аммоний сульфаты, су, селитра, дәрi-дәрмектердi салқындататын басқа да сұйықтықтар пайдаланылады. Бұл жоба барлық салада қолдануымен құнды.
А.Әбдiхалықовтың топырақ құ­на­рын арттыратын құрылғысы ауыл шаруа­шылығында өзiнiң тиiмдiлiгiн байқатуда. Қазiр егiн­шiлiкте полиэти­лендi пленка қол­данысқа кеңiнен енгi­зiлгенi бел­гiлi. Қытайлықтардың бұл әдi­сiн Асаумидин ағамыз одан әрi жетiлдiрiп, толықтыра түседi. Плен­каның астынан топырақ «жа­мыл­ғысын» жасап, оны құрыл­ғының көмегiмен жерге төсейдi. Ал топырақ «пленкасын» жасау үшiн шнек-пресс және прокаттау бiлiктерi қолданылады. Шнек престен өткен табиғи құнарлы то­пырақ деформацияланады: ол тығыздалады, сығымдалады. Ар­нау­лы «потрубкадан» өткенде топы­рақ жамылғысы пайда болады.
Оны пайдаланудың тиiмдiлiгi қандай деген сауалға жауап iздесек, бiрiншiден, жердiң құнарлылығын арттырады. Екiншiден, топырақ бетiнiң тозуынан сақтайды. Үшiн­шiден, алынатын өнiм молаяды. Мә­селен, полиэтилен пленканы пай­далану арқылы дақылдың тү­сiм­дiлiгi екi есеге дейiн артса, топы­рақ жамылғысын төсегендер әдеттегiден анағұрлым өнiмдi көп жинайды. Төр­тiн­шiден, арам­шөп­тердiң өсуiн те­жейдi. Одан басқа, агро­техникалық жұ­мыс­тарды жүр­гiзу шығынын қысқартады. Жер­дегi ылғалды сақтау арқылы су­ды үнемдейдi. Өсiмдiктердi суық­тан, түрлi зиянкестерден қор­ғайды. Экологиялық таза өнiм жинауға мүмкiндiк бередi. Облыс және аудандар мен қалалар ор­талықтарындағы тұрғындар тыны­ға­тын саябақтарды, гүлзарларды, көше­лер­дiң жиектерiн осындай топырақ «жамыл­ғысымен» көмкеруге қолайлы.
«Қазақстан-2050» Страте­гия­сында бiлiм мен ғылымды және инновацияны ұтымды ұштастыру арқылы бәсекеге қабiлеттi, экс­портқа бағытталған, әлемдiк стан­дартқа сәйкес отандық тауарлар шығару, озық технологиялар­ды өндiрiске енгiзу арқылы елi­мiз­дiң өркендеуiне, дамуына әр­бiр қазақстандықтың белсене атса­лысуы жайында айтылған-ды. Мұны алдымызға қойылған мiн­дет деп түсiнгенiмiз ләзiм. Осы та­лаптар тұрғысынан алғанда, Асау­мидин сияқты жаңашылдар ауыл­да әлi танылмай жүр. Оларды қолдап, қолтығынан демеп жiберу аза­маттық әрi абыройлы борышымыз.
Әрине, бiр мақалада түлкiбастық Асаумидин Әбдiхалықов ашқан жаңалық-жобалардың әрқайсысына жеке-жеке тоқталып, сипаттама берiп шығу мүмкiн емес. Бiз оның екеуiн ғана сөз еттiк. Жаңашыл ұстаздың «Құрылыс керамикалық ма­териалдарды өте жоғары жиi­лiктi пештерде кептiру және күй­дiру», «Ауаны мембраналық сы­ғуға арналған көпфункциялы қондырғы», «Өте жоғары жиiлiктi сәулемен топырақты өңдеу», «Күнмен жылыту жүйесi», «Екi жақ­ты әрекет ететiн ауаны мембранды сығатын қондырғы», «Күнмен жұмыс iстейтiн су көтергiш», «Екi жақты әрекет жасайтын шнек», «Күнмен кондициялау жүйесi» сияқты өзге де патент алған жобалары өндiрiсте өзiнiң қолдауын күтiп жатыр…
Серiкқали ЖЕКСЕНБАЕВ.
Оңтүстік Қазақстан облысы.