Түрме басшылығы қызметтерінен түгел кетті
Жасырын түсірілген бейне кадрларда колония қызметкерлері мекеменің спортзалында жазасын өтеушілердің бірінің қолын қайырып жатқаны, ал келесі бөлмесінде қызметтік форма киген үш қызметкер жабылып бір адамның қолын артына қайыра байлап, спорт құрылғысының жоғары жағына асып қойғаны анық көрініп тұр. YouTube желісіне салынған бұл видеоның түсіндірмесінде жазасын өтеушілердің бірі мекеме әкімшілігінің заңсыз іс-әрекеттері бойынша прокурорға шағымданғаннан кейін колония басшылығы арызданушыны осындай жолмен жазалаған кезі деп көрсетілген.
Дәл осы бейне кадрлар қоғамның едәуір наразылығын туғызып, Ішкі істер министрлігі тарапынан қызметтік тексерістердің басталуына түрткі болып еді.
Мекемеде тексеру жүргізу үшін шұғыл түрде Алматы облыстық полиция департаменті өзіндік қауіпсіздік басқармасының жедел тергеу тобы аттандырылды.
Тексеру тобы жұмысының алғашқы нәтижелері бойынша журналистерге арнап брифинг өткізген Ішкі істер министрлігінің ресми өкілі Нұрділдә Ораз бұл материалдардың барлығы жіті зерттеліп, оның екеуінде расымен де сотталушыларға мекеме қызметкерлерінің тарапынан қандай да бір күш қолданылғаны анықталып, жинақталған материал облыстық прокуратураға жолданғанын мәлімдеді. Ресми өкіл Ішкі істер министрінің тапсырмасы бойынша осы мәселені егжей-тегжейлі тексеру үшін жедел түрде қылмыстық-атқару жүйесінде арнайы комиссия құрылғанын да хабарлады.
– Қылмыстық-атқару жүйесі комитетінен Алматы облысына өкілдер жіберілді. 29 шілдеде тәртіптік комиссияның нәтижесі бойынша, 14 қызметкер түрлі жауапкершілікке тартылды. Оның ішінде жетеуі қызметінен босатылды. ЛА-155/8 мекемесі басшының екі орынбасары жұмыстан қуылды, сондай-ақ мекеме басшысы орнынан босады, – деді Н.Ораз.
Ал сейсенбі күні Үкімет отырысынан кейін журналистер алдына шыққан Ішкі істер министрі Ерлан Тұрғымбаев ЛА 155/8 түзету мекемесіндегі азаптауларды «масқара жағдай» деп бағалайтынын айтты.
– Әзірге мекеме ішінде түсірілген 40 бейнежазба мен аудиофайл тексерілді. Оның екеуінде сотталушыларға қатысты қинау фактісі байқалады. Қалғандарында түрме қызметкерлері өз қызметін асыра пайдаланған және колония әкімшілігінің тұтқындарды ұстау режімін бұзған, – деді Е. Тұрғымбаев.
Негізі тергеудің алдын ала қорытындылары бойынша аталған колонияның бес қызметкері ұсталған. Оқиға бойынша қозғалған екі қылмыстық істің бірін – өзіндік қауіпсіздік департаменті, екіншісін – арнайы прокурорлар қозғаған. Қылмыстық іс неғұрлым объективті жүргізілуі үшін Алматы облысының прокуратурасына тапсырылған.
Министрдің айтуынша, ұсталған бес қызметкердің бірі – колония бастығының орынбасары.
21 қызметкер сотталған
Е.Тұрғымбаевтың айтуына қарағанда, жақында ғана пенитенциарлық жүйемен тікелей айналысатын халықаралық сарапшылардың, үкіметтік емес ұйымдардың қатысуымен жүйе жұмысын жақсарту үшін форум өткізілген. Министр осы орайда мұндай оқиғалардың алдын алу шаралары үздіксіз жүргізілетінін де айтты.
– Өзге мекемелерде Заречныйдағы оқиға қайталанбауы үшін ұлттық превентивті механизм ұйымымен және азаматтық қоғаммен бірлесіп, азаптау фактісі болған мекемелерге тексеру жүргіземіз, – деді Ішкі істер министрі.
Жалпы, бұл жағдай бойынша Алматы облыстық қылмыстық атқару жүйесі департаментінің басшылығы да жазасыз қалған жоқ. Мәселен, арнайы тергеу тобы зерделеген бейне роликтердің ұзын-ырғасы қырықтан асып жығылады. Сонда жабық мекемеде аталған роликтер қалай түсірілген?
ҚАЖК төрағасының бірінші орынбасары Теңізжан Жәнібеков өз сұхбатында биылдың өзінде ҚАЖК жүйесінде 21 адамның әртүрлі қылмыстық жауапкершілікке тартылғанын мәлімдеді. Олардың барлығының қылмыстары тайға таңба басқандай айқын фактілер арқылы дәлелін тапқан.
Жалпы, «Халықаралық түрме реформасы» ұйымының Орталық Азиядағы өкілдігінің директоры Азамат Шамбиловтің деректеріне қарағанда, ресми статистика бойынша 2016-2018 жылдар аралығында ұсталғандарға қатыгездік танытып, қорлық көрсеткендері үшін құқық қорғау органдарының 53 қызметкері сотталған болса, олардың 13-і – қылмыстық атқару жүйесінің өкілдері.
Негізінен, еліміздің қылмыстық атқару жүйесі соңғы онжылдықта Ішкі істер министрлігінен Әділет министрлігінің құзырына беріліп, кейін полицейлерге қайтарылуы да бұл жүйенің онсыз да солқылдақ тұстарын қақыратып жібергендей әсер қалдырады. Мәселен, сонау бір жылдары Балқаш қаласы мен Маңғыстау облысының аумағындағы мекемелерден жазасын өтеушілердің топтасып қашуы бұл саланың кейбір кемшіліктерін ашып берді.
Ал жазасын өтеушілердің құқықтары «Халықаралық түрме реформасы» ұйымы тәрізді көптеген халықаралық ұйымдардың жіті бақылауында болатыны Қылмыстық атқару жүйесінің жеке құрамына жете түсіндірілмесе керек. Өйткені түрмеден тарайтын әрбір даудың, шулы оқиғаның соңы еліміздің халықаралық беделіне теріс әсерін тигізерін алдымен офицерлер білуі тиіс еді.
Серік ӘБДІБЕК,
«Egemen Qazaqstan»
