Сағат Сейітов, Алматы облысы, Қарасай ауданы
– Мен зейнеткермін, зейнетақым төмен, дәрі-дәрмегімнен аспайды. Меншігімде екі бөлмелі пәтер бар. Соның бір бөлмесін жалға беріп, одан пайда тапсам, салық органдары тарапынан қандай сұрақтар туындауы мүмкін?
– Әрине пәтерді жалға беру – шаруашылықты жүргізудің бір формасы. Алайда пәтерді жалға бергеннен түскен ақыны алғанда салық декларациясын тапсыруды ұмытпау керек. Яғни, Салық кодексі бойынша пәтерді жалға бергеннен соң салық түрлерін қалай төлеу керек? Ондай жағдайда жеке кәсіпкер ретінде тіркеліп, патент арқылы салық төлеуге болады. Егер жеке кәсіпкер ретінде тіркелмесеңіз, онда тапқан табысты мүліктік табыс ретінде есептеп, салық төлеуге рұқсат етілген. Пәтерді жалға беруден түскен пайданы заңдастыру үшін жеке кәсіпкер ретінде тіркелуге міндетті емессіз. Бірақ ол үшін, пәтерді жалға беруден түскен пайда 1 жылдық жалақының ең төменгі мөлшерінен 12 есе жоғары болмауы тиісті. 2019 жылғы жалақының ең төменгі мөлшері 42 500 теңгені құрайды. Есте сақтаңыз, егер жалға беруші салық төлеуден бас тартса, ол әкімшілік жауапкершілікке соқтырады.
Ержеңіс Қали, Түркістан облысы, Мақтаарал ауданы
– Менің кәмелет жасқа толмаған баламды алып шетелге көшіп кетемін деген ойым бар. Бірақ, ол ойымды іске асыруға баланың әкесі қарсы, көшуге рұқсатын бермейді. Бұл мәселені шешу жолдары қалай болмақ?
– Шетелге тұрақты тұруға шығу үшін құжаттарды рәсімдеу ережелеріне сәйкес, яғни шетелге тұрақты тұруға кәмелет жасқа толмаған балалардың шығуына ата-анасының біреуінің келісімі болмаса, онда сотқа жүгініп, сот тәртібінде шешуіңізге болады. Мұндай жағдайда әңгіме, шетелге баламен баруға талап-арыз берген ата-анаға, яғни онда тұрақты тұруға екінші ата-ананың келісімінсіз шығуға рұқсат беру туралы болады. Қазақстан Республикасы Конституциясының 21-бабының 2-тармағында азаматтардың шекарадан өту құқығы кепілдендірілген. Дегенмен, сот барысында шетелге кететін ата-ана, мүмкіндігінше, кәмелет жасқа толмаған балаға талапқа сай жағдай жасап, дұрыс тәрбие бере алатындығына дәлелдеме келтіруі қажет болады. Қандай жұмыс атқарады, жаңа тұрғылықты жерде тұрғын үй жағдайы қалай болады, мүлкі бар ма, соны дәлелдейді.
Серік Асылов, Ақтөбе облысы, Шалқар ауданы
– Анамыз қайтыс болғанына 4 ай болды. Тірі кезінде алтын бұйымдары, бағалы заттары көп болатын. Ол мұраға жата ма, жатса соңында қалған 3 баласы оны қалай бөлісе алады?
– Иә, мұраға тек үй, автомашина ғана емес, одан басқа жиһаз, ыдыс-аяқ, алтын, күміс, қымбат тастар, басқа да бұйымдар мұрагерлік мүліктің құрамына кіреді. Аналарыңыздан мұраға қалған асыл заттар мұрагерлер арасында тең үлеспен бөлінеді. Ол мүлікті заттай бөлуге мүмкіндік болмағанда, зат тұтас бір мұрагерге бөлініп, қалғанына үлестің құны төленеді.
Сәлімгерей Қонқақов, Батыс Қазақстан облысы, Қазталов ауданы
– Әкеміз тірі кезінде өлең, көркем шығармалар жазатын. Олардың кейбіреулері газет беттерінде жарияланса, көбі жарияланбаған. Сол өлеңдерді қазір шығармашылық саласында жүрген адамдар бізге берсеңіздер біз оған ән жазып, автор атын шығарар едік дейді. Біз ол өлеңдерді таратсақ, кейін автордың аты ұмытылып кете ме деп уайымдаймыз. Не істеу керек?
– Ең алдымен авторлық құқықты заңдастыру қажет. Қазақстан Республикасының «Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы» Заңының 30-бабына сәйкес, авторлық құқық мұрагерлiк тәртiбiмен заң бойынша немесе өсиет бойынша ауысады. Алайда сіздің сұрағыңыздың мазмұнынан байқағанымдай, марқұмның шығармалары оның атына өтпеген. Демек, авторлық құқық заңдастырылмаған. Бірақ, шығармалардың авторы сіздің әкеңіз болғандықтан оның шығармаларын біреулер иемденіп кетпеу жағын мұрагерлері жүзеге асырады. Ол үшін, сіз нотариусқа барып, одан мұрагерлікке құқық туралы куәлігін беруге арыз жазасыз, сол куәлікпен марқұмның өлеңдеріне авторлық құқықты заңдастырарсыз.
