Қазақстанды Түрікменстанмен ертеден қалыптасқан тату көршілік және бауырластық қатынастар тығыз байланыстырып келеді. Бұл байланыс әсіресе тәуелсіздік жылдарында жаңа мазмұнда, жаңа сипатта дами түсті.
Тұңғыш Президент – Елбасы Н.Назарбаевтың Қазақстан мен Түрікменстанның өзара ынтымақтастығын дамытып, осы бағыттағы негізгі басымдықтарды айқындап беруі нәтижесінде екі ел сенімді серіктес, ұстанымы бір одақтас мемлекеттерге айналды.
Сыртқы саясат саласында, соның ішінде бір-бірінің халықаралық бастамаларын қолдау ісінде екі жақтың да кібіртіктеген кезі жоқ. Осы арада айта кетейік, қауіпсіздік, қақтығыстарды бейбіт жолмен шешу сынды күн тәртібінде тұрған аймақтық және халықаралық мәселелер жөнінде қос тараптың ұстанымы сәйкес келеді. Қазақстан БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі болған кезде еліміздің барлық бастамаларына ресми Ашғабат қолдау білдірді.
Бүгінде Қазақстан-Түрікменстан қатынастарында экономикалық саланың алар орны бөлек. Әсіресе көлік-транзит және энергетика бағыттары бойынша екіжақты ынтымақтастық дамып келеді. Осы орайда өзара әріптестікті тереңдете түсуде басқа да салалардың зор перспективасы бар екенін, әзірге бұл бағытта ізденудің қажеттігін айта кеткеніміз орынды.
Екі мемлекеттің бірлесіп іске асырған табысты жобаларының бірі ретінде елімізден Түрікменстанға, одан әрі Иранға жол тартатын темір жол желісін айтуға болады. Үш ел аумағы арқылы өтетін Қазақстан-Түрікменстан «Өзен – Берекет – Горган» теміржол учаскесінің ашылуы Маңғыстау аймағын Каспий теңізіне және оңтүстік теңіздерге шығуын қамтамасыз ететін өңірге айналуға мүмкіндік берді.
Екі ел арасында тікелей теміржол қатынасының болуы жүк айналымының мерзімін қысқартып, жүк тасымалындағы бәсекелестікте тиімділігін көрсетуде. Бұл іскерлік белсенділікті арттырып, нәтижесінде ел әл-ауқатының артуына игі ықпалын тигізеді.
Әлемдік сауданың бағыты, әлеуетті өндіріс игіліктерінің Азияға қарай бет бұруы бүгінде Азия құрлығындағы нарықтың мән-маңызын арттырды. Бұл нарықты басқаларға қолжетімді етуде көлік-транзит саласының орны ерекше. Қазақстан мен Түрікменстан мұхитқа тіке шыға алмайтын мемлекеттер болғандықтан, жаңа мүмкіндіктерді іздестіргені құптарлық іс.
Қазақстан мен Түрікменстан арасындағы теміржол қатынасы кәсіпорындар үшін жаңа мүмкіндіктер ашып отырғанын да еске сала кетейік.
Біз Орталық Азия елдері мен Каспий аймағын Қара теңіз өңірімен, Кавказ маңы мемлекеттерімен біріктіретін экономикалық кеңістіктің пайда болуы еліміздің өрісін кеңейтетінін де ұмытпағанымыз жөн.
Екі ел қатысқан бірлескен халықаралық жобалардың қатарында Түрікменстан – Қазақстан – Өзбекстан – Қытай газ құбыры да бар. Сонымен қатар Орталық Азиядағы шекаралас өзендердің су ресурстарын ортақ игілікке пайдалану ісіне қатысты да екі мемлекеттің арасында өзара түсіністік қалыптасқан.
Қазіргі таңда Экономикалық ынтымақтастық жөніндегі үкіметаралық комиссия екіжақты ынтымақтастықтың негізгі міндеттерін жүзеге асыруда. Тараптар шарт-құқықтық базаны жетілдіруге, кәсіпорындардың екі елдегі ірі инфрақұрылымдық жобаларға қатысуына назар аударуда. Осы орайда Қазақстан мен Түрікменстан арасындағы Стратегиялық серіктестік туралы шарттың, Қазақстан-Түрікменстан мемлекеттік шекарасын белгілеу туралы келісім өте құнды. Қазақстан Орталық Азия мемлекеттерінің ішінде алғашқы болып Түрікменстанмен осындай шартқа қол қойған-ды.
Тек Каспий маңы елдеріне ғана емес, халықаралық қоғамдастық үшін де өзекті болып келген мәселелердің бірі – Каспий теңізінің құқықтық мәртебесін анықтау ісіне қатысты болған келіссөздерде аталған екі мемлекет ортақ мүдде орайында бірлесе қимылдап, Каспий конвенциясының қабылдануына зор үлес қосты. Бұл да өз кезегінде Қазақстан-Түрікменстан ынтымақтастығының жоғары деңгейін көрсетті.
Қазіргі таңда сауда-экономикалық қатынасты одан әрі кеңейтуге үлкен мән берілуде. Екі елдің үкіметтері өзара сауда қатынасы көлемін едәуір ұлғайтты. Арадағы сауда қатынасында көлік-транзит, энергетика, ауыл шаруашылығы, машина жасау, темір жол көлігі машинасын жасауға қажетті өнімдерді жеткізуге әскери-техникалық және аэроғарыштық салаға басымдық берілуде.
Сонымен қатар өңірлік инфрақұрылымдық жобаларды қарқынды дамытуға көңіл аудару маңызды. Бұл бағытта әлі қолға алынбаған шаруалар, мүмкіндіктер баршылық. Мәселен, Солтүстік – Оңтүстік жаңа темір жол дәлізі арқылы жүк ағындарын Ресей, Қытай, Азия-Тынық мұхит өңіріне, Парсы шығанағына шығару мүмкіндігін тиімді пайдалану қажет. Өңірдегі сауда байланысын дамытуға бағытталған қолайлы тарифтік жеңілдіктер бар. Айта кетейік, 2018 жылғы қаңтарда экспорттық-импорттық тасымал көлемі 2017 жылдың сәйкес мерзімімен салыстырғанда екі есеге артқан.
Тағы бір айта кетер жайт, екі елдің шекаралас орналасқан аймақтарының әріптестік әлеуетін күшейту күн тәртібінен түспек емес. Мәселен, еліміздің Маңғыстау облысы мен Түрікменстанның Балқан уәлаятының ұқсас тұстары көп. Бұл аймақтар құрлық арқылы да, теңіз арқылы да шектеседі. Оларда мұнай-газ және химия өнеркәсібі жақсы өркендеген әрі екеуі де көлік-логистикалық хаб болып табылады. Қос өңірді теңіз, теміржол және автокөлік жолдары байланыстырады. Көрші аймақтар арасындағы тауар айналымы 2017 жылы 4,5 миллион доллардан асқан. Бүгінде Маңғыстауда түрікмен кәсіпкерлерінің қатысуымен бірнеше бірлескен кәсіпорын жұмыс істейді. Олардың саны алдағы уақытта өсе түседі деп күтілуде.
Қалай дегенде де екіжақты әріптестіктің қалыптасқан үрдісін одан әрі сабақтастыра жалғастыру қажеттігі анық. Бұл орайда Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Түрікменстанға жасаған сапары барысында алдағы уақытта қолға алынуы тиіс тиімді көптеген шараға, соның ішінде арадағы тауар айналымы көлемін ұлғайтуға назар аударылады деп ойлаймыз.
