Әдебиет • 22 Қазан, 2019

Әуезовтің жалғасы

667 рет
көрсетілді
3 мин
оқу үшін
Әуезовтің жалғасы

Қазақ прозасының ішінде шы­ғар­малары әлемге жол тартқан бірінші жазушы – Мұхтар Әуезов. «Абай жолы» арқылы әлемге қа­зақ деген ел бар екенін танытты. Әуезовтен кейін әлемдік оқыр­мандарға жол тартқан жазу­шы Әбдіжәміл Нұрпейісов. «Қан мен тердегі» жасалған образдар – Еламан, Тәңірберген, Сүйеу қарт, Кәлен, Ақбала бәрі сон­шалықты айқын. Тіпті кітапты ашып қалғанда кезігетін тырыли Қара­қатынның образына дейін оқыр­манның есінде сақталады. Судыр Ахметтің бейнесі ше? Әде­биетте бұл бір ерекше бейне, ерекше кейіпкер. Жұрт оны әзіл­кеш, ешкімге зияны жоқ кейіп­керлердің бірі деп қабылдауы мүм­кін. Меніңше, оның бейнесі бере­кесіздіктің символы. Жазу­шы­ның сыни көзқарасы тұрғы­сында жасалған образ. Тіпті эн­ци­клопедияға берекесіздік деген мақала қосылса, осы Судыр Ах­меттің бейнесін бере салуға бо­латын шығар деп ойлаймын. Қысқасы, «Қан мен тер» арқылы Нұрпейісов әлемдік деңгейдегі жазушы дәрежесіне көтерілді.

Екінші үлкен шығармасы – «Соңғы парыз». «Соңғы парыз» «Қан мен терге» мүлде ұқ­самайды, психологизмге жататын бөлек шығарма. Оқиғалар адам­ның ішкі әлемінде өтіп жатады. Мұнда проблема көп. Арал теңізінің азып, тайызданып кетіп бара жатуы, табиғаттың бұзылуы, адамдардың моральдық бейнелері сынды проблемалар көтерілген. Мұның сыртында негізгі оқиға Жәдігер, Бәкизат, Әзім арасында өтеді. Әлемдік әде­биетте Одиссея деген ұғым бар. Гомердің «Одиссей» поэмасынан шыққан ғой. Адамдардың ішкі әле­мінде адасуын айтады. Мына романда да солай. Ақиқатты, шын­дықты, махаббатты таба алмай өз әлемінде адасып жүрген адам­дардың психологиялық күйін дәл берген. Әсіресе кітаптың ең соңында шындыққа көз жеткізетін Бәкизат бейнесі айқын, анық.  «Соңғы парыз» романын ішкі психологизм көрініс тапқан жаңа әдебиеттің басы деп айтуға болады. Нұрпейісов бізге бұл романы арқылы тура жол сілтеп тұрған сияқты. Бұл бір жағы.

Екінші жағынан жазушының адамдық келбетін айтар болсақ, ол қатал, өзімшіл, айтқанынан қайтпайтын адам сияқты боп кө­рінуі мүмкін. Шын мәнінде олай емес. Ол жек көрген адамына ғана қатал болуы мүмкін. Жақсы көрген адамына сондай мейірімді. Тіпті бала болса да асты-үстіне түсіп тұрады. Әбе­кең  бізге жазушы болу деген бас­тан кешкен нәрселерді жазып жүре беру емес, шын мәнінде ол дегеніміз – жауапкершілік, еңбекқорлық, ерлік екенін өз ісімен дәлелдеп жүрген қаламгер. Осыған дейін «Қан мен терді» бірнеше мәрте жөндеуінің өзі соған дәлел. Үшінші бір айтайын дегенім,  тоқсан бес жасқа дейін ұзақ өмір сүру, бақытты өмір сүру, қиын болса да ауыр болса да абыройлы өмір сүру – шынын айта­йын бұл бақыт. Құдай Әбекеңе жүз жылдығын көруге жазсын деген тілек айтамын.

 Төлен ӘБДІК,
жазушы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты

Соңғы жаңалықтар

Су үнемдейтін қондырғы

Технология • Кеше