Көкшенің көркі көзқұртына айналды

Соңғы жылдары орманның жауы көбейді. Табиғатта апат қана емес, аяуды білмейтін аш­көз адамдар аз емес. Бал­тасын сап­таған «батыраштар» әлденеше жыл көшеттен көр­кейіп өсетін ағаш атаулының шыбын жанын шырқыратуда. Ақмола облысында 383,839 гектар орман алқабы бар. Ну жыныстың 695 гектары жеке меншіктің қолында. Осы орайда түсінбестік туындап, талай мәселе көтерілген.

– Қырық жыл ғұмырым орманда өтті, – дейді байырғы ор­маншы Шабдан Тоқмурзин, – кейінгі тәртіп бойынша орманды қырық жыл жалға беру менің ақылыма сыймайды. Егер шірігенін кесіп, бүлінгенін отау керек болса, бұл шаруаны ең алдымен жергілікті орман ша­руашылығы атқаруы тиіс. Са­нитарлық кесуден түсетін қаражат сол орманға ие болып отырған, табиғат апатынан қорғайтын, ұры-қарының жолына тосқауыл қоятын орман­шылардың материалдық-техни­калық базасын жақсартуға жұм­салуы керек. Жеке меншікке бе­­ру­дің не қажеті бар? Бар жұ­мыс­­ты атқарып отырған орман ша­руа­шылықтары ғой.

Бұл өз алдына жеке тақы­рып. Біз қаузап отырған жай – ор­ман мен жабайы жан-жа­нуарға қауіптің көбейгені. Об­лыстық табиғи ресурстар мен табиғатты реттеу бас­қарма­сы­на 13 мемлекеттік орман шаруа­шы­лығы қарайды. Сондай-ақ өңір­де үш мемлекеттік ұлттық табиғи паркі, Қорғалжын мем­лекеттік табиғи паркі, Сан­дық­тау оқу-өндірістік орман ша­руа­шылығы, «Жасыл аймақ» мем­лекеттік кәсіпорны тәрізді мекемелер бар. Осы мекемелердің барлығы табиғаттың ен тегін бай­лы­ғын қысы-жазы кірпік қақ­пай қарауылдағанымен, заң бұ­зушы­лардың қарасы әлі сейіл­мей тұр.

– Биыл заңсыз 900,434 текше метр ағаш кесілген 49 оқиға болды. Орманды ойсыратып ота­ған 32 оқиғаны инспектор­лар анықтады, – дейді орман шаруашылығы және жануар­лар дүниесі инспекциясы басшы­сының орынбасары Нығ­мет Қауашев. – Осы оқи­ғаларға қа­тысты барлық істердің мате­риал­дары ішкі істер органдарына тап­сырылып, қылмыстық іс қозғалды.

Заңсыз ағаш кесу өткен жылмен салыстырғанда төрт есе кө­бейіпті. Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі инс­­пек­циясының басшылары жыл бойы тұрғындармен қоян-қолтық жұмыс істеуде. Орманның ел қа­зынасы екенін халықтың құ­лағына құйып, көкірек көзін ашу­ға тырысуда. Әйтсе де, орман ішінде балтаның балауса қайыңды шырқырата шапқан дауысы бәсеңдеудің орнына үдеп барады. Сонда бұл не?! Әл­де кейбіреулер кем-кетіктерін жал­пыға ортақ халықтың қазы­насы – орманның есебінен тол­тырмақ па?

– Бұрын орманшы түгіл ел ішін­дегі ақсақалдар бей-берекет ағаш кестірмейтін. Ағаш кескенді айтасыз, рұқ­сатсыз қамшыға сап та ала алмайтынсыз, – дейді Зеренді ауданындағы Қызылсая ауы­лының тұрғыны Жұмабек Закирин. – Іргедегі Биіктесін ауылының маңайы қазір тып-типыл. Заманында әр жерде қа­йың шоқтары тұнып тұратын ауылдың өзі әуел баста орманның ортасында қо­ныс тепкен. Қазір көз ұшы жететін жерге дейін ағаш жоқ. Жолдыбай ауылының ма­ңайындағы орман да ойсырай оталды.

Жалғыз осы екі ауыл ға­на­емес, қанат­тас қонған Ақан, Ба­ра­­тай, Уголки елді мекен­де­рі­нің төңірегі де селдірей сұйы­лып қалған. Әне бір жыл­ғы эко­номикалық қиындық кезінде осы ауылдың азаматтары жаңа жо­сықты кәсіп ашты. Ол кәсіп – балғын қайыңды бау­дай түсіріп, облыс орталығына апа­­рып отынға сату. Ел ішінде екі қолына бір күрек таба алмай жүрген азаматтар айдалада жатқан батпан құйрыққа кездескендей тұра ұмтылғанда, сыңсып тұрған орманның түте-түтесі шықты.

Кескені былай тұрсын, көк өс­кінді тамырымен қопарып қа­зып алып жатқандары не сән?! Тек­серіс барысында 59 ағаш­тың заңсыз қазылып алынғаны анық­талыпты. Бұл анықталғаны ға­на, анық­талмағаны қаншама де­се­ңізші. «Отрадненск» орман ша­руашылығында 514 ағаш кө­шеті зақымданған. Ма­кинск құс фабрикасы үшін су құбырын тарту кезінде жер­­дің беткі қабаты сырылып, жас көшеттермен бірге қопары­лып тасталған. Бұл да жаны ашы­мастықтың өзегіңді өртер өкінішті көрінісі.

Биыл орманға қияпат қауіп төндірген 56 өрт оқиғасы тір­келді. Мұның да дені адам қолы­мен жасалғанына шүбә жоқ. Рас, арагідік найзағайдан дала өртінің орманға ауысуы­нан да болған кезі бар. Өрт өткен жылмен салыстырғанда 2,2 есеге көбейген. Мәселен, «Бұйратау» мемлекеттік ұлттық табиғи пар­кінің Ерейментау филиалында өңірдегі ең ірі орман өрті болып, 2,59 гектар алқап жанып кетті.

Облыстық орман ша­руа­шы­лығы және жануарлар дү­ниесі инспекциясының қыз­­­­меткерлері биыл 260 рет жос­­парлы және жоспарсыз тек­серіс жүргізіп, бірқатар ке­лең­сіздіктің орын алып отыр­ғанын анықтады. Нәти­жесінде 63 ескерту жа­сал­ды. Әйтсе де та­би­ғатқа тағы­лық азайып кете қойған жоқ. 2019 жылдың 10 айында орман заңнамасының 200 мәрте бұзыл­ғаны белгілі болып отыр. Құқық бұзушыларға 5384,4 мың теңге әкімшілік айыппұл салынған.

Облыс көлемінде 160 аңшы­лық шаруашылық бар. Оның 134-і әртүрлі меншіктегі 78 ұйымға бекітіліп берілген. Күзет­шісі көп болғанымен, ке­лең­сіз оқиғасы да аз емес. Биыл аңшылық туралы ережелер 145 мәрте бұзылғаны анықталған. Сөй­тіп табиғат байлығына сұқ көзін сала­тындарға 171701 теңге айып­­пұл салынған. Аңшы мыл­тықтары, әлденеше тұзақ, қақ­пан тәркіленген. Жануарлар әле­міндегі заңнаманы өрескел бұзған 28 факті тіркеліп, 8 қыл­мыстық іс қозғалған.

Тамылжыған табиғат аясына қаншалықты қастандық жасалып жатқандығын бір-ақ дерекпен көз алдыңызға келтірелік. Жануарлар әлеміне 1 420 148 375 теңге шығын кел­тіріліпті. Енді не айтарсыз?..

Ақмола облысы