Абай • 13 Ақпан, 2020

«Жалын мен оттан жаралған сөзді ұғатын қайсың бар?..»

1578 рет
көрсетілді
23 мин
оқу үшін

Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев­тың «Egemen Qazaqstan» газетіндегі «Абай және ХХІ ғасырдағы Қазақстан» атты мақаласы бізге қандай ой салды, көкірегімізде Семейдің болашақтағы тағдырына, Абай руханиятына қатысты нендей армандар мен алаңдаушылықтар бар, солар жайында барынша қысқа да нұсқа бірер сөз.

«Жалын мен оттан жаралған сөзді ұғатын қайсың бар?..»

Қош, кезінде Алаштың астанасы саналған, мәдениеті озық болған тарихи көне шаһардың заман талабына сай қайыра түлеуі үшін мемлекет тарапынан нендей кепілдің болғаны абзал? Ол сұрақтың жауабын біз «ел Президентінің аталған мақаласынан табамыз: «Семей өңірі – қазақ тарихындағы киелі өлкенің бірі. Сондықтан елдің рухани дамуында ерекше орны бар Семей қаласын тарихи орталық ретінде белгілеген жөн. Ұлы Абай мен Шәкәрімнің, Мұхтар Әуезовтің кіндік қаны тамған өңір айрық­ша құрметке лайық. Осыған орай шаһарды әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан кешенді түрде дамытып, ондағы тарихи-мәдени нысандарды жаңа талапқа сай жаңғыртамыз. Үкіметке бұл мәселеге байланысты тиісті шаралар қабылдауды тапсырамын».

Қаламыздың басты тарихи маңы­зы – оның Алаш партиясы мен Алашор­да үкіметіне, ел үшін жандарын пида еткен Алаш арыстарының тағдыры­на қа­тыстылығында. 1917 жылы желтоқ­санда, Орынборда өткен екінші Жалпы­қазақ құрылтайының қаулысында Семей қаласы Алаш автономиясының астанасы, Алашорда халық кеңесінің қызмет ететін жері болып жарияланды. Алаш үкіметінің ғимараттары Ертістің сол жағалауындағы Жаңа Семейде (халық оны аталған тарихи оқиғаларға байланысты «Алаш» атандырған) орналас­қан-тын. Өкінішке қарай, Алашорда үкіметі мен Алаш зиялылары тағдырына қатысты ғимараттардың барлығы да қиратылған. Қаламызға беріл­мек ерекше мәртебеге орай, ол ғи­ма­раттардың орналасқан жері архив деректері мен өлкетану мағлұматтары бойынша нақты анықталып, оларға елеулі ескерткіш-белгілердің орнатылмағы да – қала халқына сын. Сондай-ақ Шың­ғыстау­дағы Қарауылтөбе мен Шұнай тау­лары арасындағы жазықта Абзал Қарасартов орнатқан «Қоныс лагері» болған. Оның да (Шәкәрім оққа ұшқан жердің де) координаттарын анықтап, қаралы белгі орнату – ар алдындағы жауапкершілігіміз. Абай мен Шәкәрімнің бүкіл әулеті сол лагерге қамалған және еркеккіндікті ұрпақтарының бәрі тұтастай большевик­тік зұлматтың құрбаны болған. Шәкәрім­нің Ахат деген ұлы ғана аман қалған. Репрессиялық тағы бір лагердің орыны – Түйемойнақ аралында. Академик, абайтанушы Қайым Мұхамедхановтың әкесі, меценат Мұхамедхан Сейітқұлов, Абайдың ұлы Мекаил (өзге де көптеген ардақтылар бар) сол лагерде атылған. Шәкәрімнің Ғафур деген ұлы қызыл жендеттерге қор болғанша деп, дәл сол лагерде өзін өзі бауыздап, мерт болған. Сондықтан заманалар саясатына қарай «Полковничий», «Киров» аталып келген ол аралдың қазіргі «Бейбітшілік» деген атауы – тарихқа қиянат. Кезінде әйгілі Қажымұқан мен әнші Майралар өнер де көрсеткен ол аралға өзінің тарихи байырғы «Түйемойнақ» атауын қайтармақ парыз. Аман қалған тарихи бір орын – Алаш идеясының жанашыры, Абай тәрбиесін көрген кәсіпкер Әнияр Молдабаевтың Абай шәкірттері, Алаш зия­лылары жиналып мәжіліс құрған құтты қонысы. Қазір ол – «Алаш арыстары және Мұхтар Әуезов» музейі. Абай музейін 33 жыл бойы басқарған қайраткер Төлеужар (Төкен) Ибрагимовтің табандылығының арқасында, сол үй және тағы бір көне ғимарат жекенің қолында кетпей я қира­тыл­май, аман сақталып, соңғысы Абай­дың республикалық тарихи-мәдени, әдеби-мемориалдық қорық музейінің кеңсе­сіне айналды. Кезіндегі көпес Ершов­тың үйі де дін-аман күйінде музей ке­шенінің экспозициялық бас ғимараты ретін­де жұмыс істеуде. Ал облыстық тари­хи-өлкетану музейінің ғимараты (кезінде әскери губернатордың үйі) да Алашордаға, Әлихан Бөкейханның қыз­метіне тікелей қатысты. Сондықтан ол кезінде «Бостандық үйі» аталған. Оны сол атауы бойынша жаңғыртып, Алаш­орда үкіметі мен Алаш партиясының және Алаш арыстарының музейіне айналд­ырмақ дұрыс. Себебі өлкетану музе­йінің ғасырдан астам уақыт бойы жи­нақ­талған қоры мен экспонаттық жә­дігерлері үшін ол үй қазірдің өзінде тар­лық етуде. Сондықтан оған арнап жаңа ғимарат салынса, құба-құп. Жаңа ғимарат салу демекші, қалалық үш бірдей театр (Абай атындағы музыкалық драма театры мен Достоевский театры және «Дариға-ай» жастар театры) әлі күнге дейін бір ғана шаңы­рақ астын паналап отыр. Қаланың сол жақ бөлігінде қалалық Сардарлар үйінен басқа мәдениет ошағы мүлде жоқ. Сол сияқты, атағы әлемге кеткен фи­лар­мониямыз бар, мекені жоқ. 350 мыңдай халқы бар шаһарда балаларды музыкаға баулитын шағын екі мектеп қана бар. Жастар мен жасөспірімдерді түрлі өнер мен ғылымға, алуан кәсіпке баулитын мектептерден жұрдаймыз. Ондай мектептерді болашақта салынуы тиіс Шәкәрім атындағы Өнер сарайы шаңырағының аясынан көргіміз бар. Атомдық полигон қасіреті музейінің де қаламызда бой көтермегі заңды.

Семей – Қазақстан тарихында алғашқы болып саналатын мемлекеттік алғашқы гимн (авторы – Қ. Мұхамедханов), ал­ғаш­қы мәдени-ағартушылық ұйым («Ес-Аймақ»), телеграф, телефон жүйесі, бас­пахана, кітапхана, архив, өлкетану му­зейі (оның қорында заманында Абай өз қолымен тапсырған жәдігерлер де сақ­таулы), киноқондырғы, футбол командасы (құрамында М. Әуезов та болған), ұлт­тық цирк (Ертістің қала тұсындағы Түйе­мойнақ аралында), теміржол көпірі, ТМД-дағы ең алғашқы аспалы көпір, т.с.с. өркениет құндылықтарының да ота­ны. Сондай «алғашқылардың» бірегейі – Қазақ­­стандағы тұңғыш оқу орны, 117 жыл­­­дық тарихы бар, М.О.Әуезов атын­да­ғы пе­да­гогикалық колледж (әуелде мұға­­­лім­­дер семинариясы, сонан соң, педтехникум, педучилище). Онда Н.Құлжанов, Н.Құл­­­жанова, М.Әуезов, Ж.Аймауытов, Қ.Сәт­баев, Ә.Марғұлан, Ш.Айманов, Е.Бек­­маханов, А.Шәкәрімұлы, Б.Ақыл­баев, Ә.Нәжіп, Ә.Нұршайықов, Т.Мусин, Б.Жа­мақаев, Ш.Қабылбаев бастатқан қазақ­тың отызға жуық әйгілі ақын-жазу­шы­лары мен ғалымдары, композитор, қоғам қайраткерлері, Кеңестер Одағы­ның үш батыры, үш Социалистік Еңбек Ері оқыған, сабақ берген, еңбек еткен. Бүгінде еліміздегі білім орда­ларының маңдайалдылар қатарына саналатын педколледж ұжымы заман талабына сай озық білім беру жолында абыройлы қызмет атқаруда. Егер, Семей шаһары Отанымыздың тарихи орталығы болып белгіленсе, аталған оқу орынына да ерекше статус берілмегі – тарихи әділет болар еді. Өйткені онда дана Шаһ­кәрімнің де ізі қалған, Ә.Сәтбаев, Ә.Ер­меков, И.Тарабаев, Қ.Нұр­мұха­мет­ұлы, Б.Сәрсенов, Х.Ғаб­басов, М.Тұр­ған­баев, А.Барлыбаев, Т.Жомарт­баев, М.Мал­ды­баев, А.Дүйсебаев, Т.Қасенұлы бастат­қан жиырмаға жуық Алаш арыс­тары да ұс­­таз­дық еткен, білім алған, Алаштың жар­қын болашағы үшін күрескен, мерт болған.

Өкінішке қарай, қаламыздың тарихи көне ғимараттарының көбі талқандалып, олардың орнына жекеменшік нысандары салынып кетті. Аман қалғандарының бірі – Ұлы Отан соғысы кезінде Семейге эвакуацияланған әскери госпитальдардың басты көркем ғимаратының өрттен кейінгі сұлбасы. Биік те берік қабырғалары 34 жылдан бері уақыт желіне қасқайып тұрған ол үйді қайтадан қалпына келтіру ләзім. Қалай десек те, қала тарихын зерт­теп, құндылықтарын жаңартып-жаңғыр­туды қарқынды жүргізуге тиіспіз. Бірақ, Семей­дің тарихи орталық ретіндегі мәрте­бесі заңды түрде бекітілмесе, мақсатты түр­де ұдайы қаржыландырылып отырмаса, солардың бәрі бос әңгіме болып қала береді.

Жаз шыға қалалық жасыл желектің басым бөлігін құрайтын ну теректердің топан мамығы ай бойы көше-көшені толық басып қалады, аллергия қозады, өрт шығу қаупі ерен күшейеді. Жасыл желек демекші, бес бағымыз бар еді, соның екеуі (біреуі М.Әуезов бағы) тып-типыл етіліп, орнына жекеменшік үйлері салынып кетті. Орталық бақтың біршама аумағында да – сауда мен сауық-сайран орындары. Сондықтан дендробақтар мәселесі де ойлантады. Ал Семей топы­ра­ғында алма да, шие де, жүзім де, жұ­парлы бөртегүл мен бозқараған да, бас­қа да гүлді бұталар, бәрі өседі. Яғни, пат­­шалық Ресей заманынан қалған сәу­лет­ті көне ғимараттардың көптігіне орай, кезінде «Екінші Санкт-Петербург» атанған, әлемге әйгілі үш бірдей ғұлама өмірге келген өңірдің орталығы ретіндегі шаҺарымыз – ішіне Ертістен каналдар жүргізілген, айрықша абаттандырылған, Жаңа Семей жағын да тұтастай орман көмкерген Жерұйық-қалаға айналса деген арман бар. Оның орындалуына қажыр­лы еңбек пен ұзақ уақытқа ар­нал­ған «жасылелдік» нақты жоспар және мақсаты айқын қаржыландыру болса болғаны. Тоғыз жолдың торабына ор­на­лас­қан Семейдің Ресей мен Қытай, Ор­та­лық Азия елдері арасындағы ірі сауда орта­лығына айналуы да бек мүмкін дүние. Турис­тік қалаға айналуға да Семейдің әдеби-мәдени-тарихи мүмкіндігінің жет­­кілікті екені даусыз. Соған орай, мәсе­­лен, әйгілі Темучиннің алыптар ата­­ме­­­кені ретіндегі Шыңғыстауға тіке­лей қа­тыс­­­тылығын алайық. Бәрімізге бел­­­гілі, фольклорлық мұра мен шежіре­лер­­дің тари­хи дәйек ретінде қолда­нылуы ғылым тә­­жі­рибесінде бар. Демек, топо­ни­ми­ка­­лық дәйектердің де сондай­лық дәлел ре­тін­де қолданылмағы заңды. О тұрғыдан қа­рас­тырсақ, Темучиннің жарты әлемді жау­лау алдында «Күн-Билеуші» деген кө­н­е мағынадағы «Шыңғыс» («Жан г+Өс», түпнұсқасы: Йан-Өс; этимо­ло­гия­лық мәні мен мәнісі – өзінше бір әң­гіме) мәртебесін алып, көнедегі «Тау басына хан көтеру» атты инаугурациясы (оның мүлде ұмытылған «әлемтаулық» өз көркем философиясы бар) бойынша, болашақ алып империяның алтын тағына отырғанын – Абай еліндегі тау-төбе шоғырының «Шыңғыстау», «Хан биігі», «Орда тауы», «Қарауылтөбе» атаулары айна-қатесіз айтып тұрады. Ендеше, ол жерлерді де туризмнің нақты тарихи объектілері ретінде бағалап, олардың әрқайсысына өздерінің тарихи маңызына сәйкес түрлі ескерткіштер орнатуды да осы бастан ойлана жүрмегіміз жөн. Со­ның өзі Алтын Орданың биыл аталып өтуі тиіс 750 жылдығының құрметіне орай­ғы ай­тарлықтай маңызды шешім болар еді.

Жә, Абай феноменін әлемге танытуымыз керек. Бірақ оны әуелі өзіміз толық танып-білдік пе? Ғасырдан астам уақытқа созылып келе жатқан абай­тануымыздағы жеткен межеміз, жалпы алғанда, ұлт ұстазы Ахмет бастаған, дана Мұхтар көзін ашқан, сұңғыла Қайым жалғастырған, ойшыл Мекемтас зерделеген деңгейге дейін көтеріліп, Абайдың әуелі Мағжан мойындаған хакімдігі белгілі бір мөлшерде айқындалғандай. Алайда, Абай – хакімдіктен де жоғары тұрған «жұмбақ адам» («Мен бір – жұмбақ адаммын, оны да ойла!»). Оның Шығыс пен Батыс өркениеттері құнды­лық­тарынан, орыс әлемінен, әлемдік озық еңбектерден ой қорыта келе, адамтану, қоғамтану, табиғаттану, дінтану салаларында мүлде жаңа тұжырымдар жасағаны мәлім. Олардың әлі мүлде ашылмаған құпияларының шешімі – өз халқымыздың мыңдаған жылдар бойына кемел қалыптасқан ұлттық тілі мен дү­ниетанымында. Ол дәулет – өз б е с т і г і «Бес­күндік Жалған» б е с т і г і н е (КҮН – Күн нұры – Ауа – Су – Топырақ/Жер/) сай «Б е с­ ­т а н ы м» (Құдайтану – Ға­рыштану-Күнтану – Табиғаттану – Өзтаным) ілі­­мі. Әлемде теңдесі жоқ ол доктри­на­ның бар екенін бүгінгі қазақтың өзі де біл­­мейді. Мүлде ұмытқан. «Бескүндік Жал­­ған­ның» өз Егесі (құдайы) болаты­ны сияқты, Бестанымның да өз «киесі» бар. Ол – Сөзтаным (Ойтаным). Абай өз өлең­дерінде сөз бен тіл туралы 174 толғам келтірген. Яғни, Сөздің табиғаты мен тылсымы туралы өзінің әр өлеңі сайын бір ой айтып отырған деуге болады. Біразы – Сөзтанымның қазіргі тіл ғылымы мен білімі әлі назар аудармаған постулаттары негізінде. Мәселен, қазақ­тың «Бас – Бақ, ауыз – дарбаза, Сөз – самал» қағидасы. Бұл бойынша, Сөз­та­ным не дер екен, қарайық. Самал де­ге­­ні­­міз – жұпар жел. Бір сипаты жұ­пар жел са­нала­тын Сөз, ауыз арқылы, Бас­­та­ғы Бақ­тан сөйленеді. Бақ (Сад) дегені­міз – Жұ­мақ Ес. Қошы аңқыған Ж ұ м а қ Естен сөй­ленетін Сөздің ж ұ п а р жел си­па­тын­да сөйленбегі заңды. Ол – бір. Екін­ші­ден, ЕС (1. благоухающий ум-разум; 2. ароматное сознание; 3. душистая память.,) деген сөздің де бір мәні – жұпар жел Сөз. Ол мағынасындағысын да қолданған Абай осыдан 117 жыл бұрын бізге «Жалын мен Оттан жаралған Сөзді ұғатын қайсың бар?!..» деп те кетті. Әлі күнге дейін сырын ұққан ешкім жоқ. Сөзтаныммен шұғылданып, бағзы дана бабаларымыздан қалған «Аңқыма» (туын­ды түрі: «Әңгіме»), «Сөз кійесі», «Сөз жүйесі», «Сөз Атасы», «Қонақ сөз», «Сөз жаны», «Сөз мәнісі», «Сөздің (жұпар) майы», «Сегіз қырлы өткір Сөз», «Атасы тегін жел Сөз», «Атасы арзан қара Сөз», т.с.с. түрлерде басталып берер көптеген көне фразеологизмдер мен терминдердің көркемғылымдық байырғы жұмбақтарын шешкендерге Абай даналығының да адамзатқа әлі белгісіз талай-талай сырларының бек ашыларын біз жақсы білеміз. Сөз мәнісін ұқпағанға, АР («А+б+Р+ой»), ЖАН (о+Ж+д+АН) сөздерінің құпиясын білмегенге, жалпы, Ардың нендей қуат екенін, оның ақылды кемелдендірудегі маңызын ескермегенге мың жерден арлы бол десең де, арлы болуға талпын­байды. Ал көне ҮРІК (арабша бүлінгі үлгілері: Рих-Рух; евр. Руакх) сөзі бастатқан ЙС (душистый Дух; аромат-запах; «Йсі – Қазақ» сөзі «Жұпар Рухы – Қазақ» деген мәнде), САҚ, т.с.с. термин-сөздерді танымасақ, адамдық «Мен»-ді танудан да йсалмас болмағымыз кәміл. Әсілінде, сөзін таныған – өзін таниды, «өзін таныған – Тәңірісін таниды». Өкінішке қарай, Өзтаным (Рухтану--Естану) ғылымына қатысты ежелгі «Бес Ене» (ҰМАЙ ЕНЕ, От Ене, Жел Ене, Су Ене, Жер Ене) бестігіне орай қалыптасқан «Бесене» («Пешене»), «Бастағы бес елі Ырыс», «Маңдайдағы бес елі Сор», «Бақтың жануы», «Бастан Бақтың таюы», «Ес – кіріс», «Ес – керіс», «Шекенің жұпар (майға) шылқуы», «Үйлес», «12 мүше», «Төбекөз», «Төрт Көз», «Алты ала көз», «Аңқыр-Мүңкір», «Қош Еге» (Жұпар Ійе-Рух; туынды «Көсеге» түрі «Жұмақ Ес» дегенді білдіреді), «Кеж Еге» (туынды түрі: «кежеге»), «Төбелес» түрлерінде басталып берер бестанымдық-естанымдық сансыз көне қағидалар мен қасиетті ұғымдардың мистикалық құ­пия сырларынан бейхабар қоғамның сана­сына Абайдың «Толық адам» туралы толғамдары, 40 жыл оқытсақ та, еш қон­бақ емес. Мысалы, өзіміз жоғарыда кел­тірген төрт мағынасына қоса «Ійе» дегенді де білдіретін ЕС сөзінің ескек есу, жіп я арқан есу әрекеттеріне қатысты ма­­ғы­­наларында да естанудың әлі зерттелме­ген, ашылмаған көркемфилософиялық жұмбақ сырлары бар. Ес танылмай, Ес түзелмей, ештеңе де түзелмейді. Абай­дың діни догматикаларды жоққа шыға­ра­тын Күнтану жайындағы көркем­фило­софиялық кемел сөздерінің бір пара­сы: «Жарқылдап Раһит жайды айдар...» өлеңі, «Күн – күйеу», Жер – қалың­дық...», «Күлімсіреп Аспан тұр, Жерге ойлантып әрнені...», «Он сегіз мың бұл ғаламның бар тынысы Күнде тұр» констатациялары. Олардың хақ мәнісі де Бестаным ілімі аясында ғана ашылмақ. Сол сияқты, Абайдың құдайтануын да Күнтану мен Өзтаным ғылымдарымен тұтастыра қарастырмақ абзал. Соған бір ғана мысал. Түп Тәңірі (түпкі Хақ-Рух) басқарымындағы «Құдырет КҮН-ЕС – Эманация – Уақыт – Қозғалыс –Кеңістік», Күн Рухы басқарымындағы «Ортаңғы» КҮН-ЕС – Күн нұры – Ауа – Су –Топырақ /Жер/)» және адамдық Рух бас­қ­арымындағы «Кіші Күн-ЕС – ағым­дағы Ой – Сөз – Іс – Жүзе (түпкі нә­ти­же)» түрлеріндегі а н а л о г и я ­л ы қ үш бестіктің ортақ сипаты – «Квин­тэс­сен­ция мен төрт субстанция». «Көкі­ре­гін­де оты бар ойлы адамға бұл сөзім­нің суреті тұрар дайын» (Абай). Оның үсті­не, дана бабаларымыз түзген беста­ным­дық ежелгі ақиқаттардың к е р і кет­кен заманалар барысында бірте-бірте қалайша жалғанданатынын к е р і трансформациялық «Бескүндік Жалған» бестігі негізіндегі мына бестік және ай­қын­дап тұрады: «АҚИҚАТ – Аңыз –Миф – Ертек – Религия». Сондықтан да­на­­­лық сөздерінің дені ислам догмалар­мен еш ымыраға келмейтін Абайдың дін туралы пайымдары мен «Отыз сегі­зін­ші сөз»-ді жазудағы мәнісін ғасыр­лар бой­ғы отарлық езгідегі қазақ қоғам­ы­ның со замандағы тәңіртанымдық ар-ұяты мен сенімінің, генетикалық жады­ның тарихи-әлеуметтік, саяси-пси­хо­­ло­­гия­лық тұрғыда өте пұшайман күйге түс­­ке­нін ақынның анық көре білуі­мен («Хал­­қым надан болған соң, қайда барып оңайын») әрі ұлыорыстық-право­с­ла­­вия­­лық сұрапыл экспансияға қарсы дауа іздеу мәжбүрлігімен байланыстыра ұқпағымыз жөн.

Түйіндеп айтар болсақ, алдымыздағы ендігі мақсат: Сөзтаным мен Бестаным арқылы – Абай әлемін, Абай әлемі арқылы, Сөзтаным мен Бестанымды меңгер­мекке ұмтылыс. Абай даналығының әлі күнге дейін ашылмаған құпиясын білгіміз келсе, бізге енді сондай алабөтен қарекет қажет. Сондағы басты шарт – Сұлтанмахмұт «Гений-пайғамбар тіл» деп, Мәшһүр Жүсіп «Әулие тіл» деп санаған өз дана тіліміздің жасампаздығы. Тіл дегеніміз – мемлекет, қоғам, адам. Ал адам эгосының («Мен»-інің) кемел қалыптаспағындағы алғашқы стадиясы – он үш жыл. Ол шама да Өзтанымдағы мына формулалар арқылы әлдеқашан анықталып қойылған: «Он екіде ашылған (я ашылмаған) бір гүл» (Көсегедегі Қош Еге «гүлі»), «Он үште – отау иесі» (мұндағы «отау» – ақыл-естің көркем­танымдық бір сипаты; кәдімгі отау мен Естің ортақ формуласы: «30 омыртқа, 40 қабырға, ауыз омыртқа – аппақ жұмыртқа»). Онда да, ол ұрпақ сол жасқа дейін өз туған тілінде білім алып, ұлттық руханияттың басты құндылықтары кодтарын бойына барынша сіңіре өсумен болса ғана! Бәрімізге белгілі, қазақ тілі әлі күнге дейін мемлекеттік тіл ретіндегі мәртебесіне сай толыққанды тірлік ете алмауда. Егер, сол пұшайман жағдай солайша жалғаса берсе, Абай мұрасын зерттеп-зерделеп меңгерудің де, оны әлемге таны­тудың да, болашақта ұлт ретінде дәуір­леуіміздің де күмәнді жағдаятқа ай­на­ларын білу үшін әулиеліктің қажеті ша­ма­лы. Көркемфилософиялық концепция­сы мен сансыз рухани формулалары қазақ­тың тілі мен дүниетанымында бел­гілі бір мөлшерде аман сақталған, ши­рек ға­сырдай уақыт бойы өзіміз де үне­мі зерт­теп-зерделеп жүрген Сөзтаным мен Бес­таным ілімінің болашақта бүкіл жаһан­­ды ізгілендіруге де қабағат қызмет етері­не сеніміміз мол. Сакральды ол ілімді зерт­теп-тану, меңгеру, сол бойынша өмір сүру – Елбасымыз айтқан Рухани жаң­ғыру мен Ел мәңгілігінің де ең басты кепілі.        

 

Тыныштықбек Әбдікәкімұлы,

Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты