Оның айтуынша, қазіргі жағдайда көптеген кәсіпкерлер, әсіресе, шағын және орта бизнес өз жұмыскерлерін жалақысын сақтаусыз еңбек демалысына жіберуге, тіпті, қысқартуға мәжбүр. Бүгінде Қазақстанда 2 млн астам өзін-өзі жұмыспен қамтыған адам тіркелген, олар ресми және ресми емес жұмыс істейді. Қазір олар табысынан айырылған.
«Президенттің тапсырмасы бойынша біздің елімізде МӘСҚ қорынан әлеуметтік төлем енгізілген – табысынан айырылған тұлғаларға 42 500 теңге беріледі. Кеше өзінің үндеуінде Мемлекет басшысы осы төлемді алу тетігін кеңейтуді тапсырды», — деді еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі.
Төлемді кімдер ала алады?
Бірінші — бұл шағын және орта бизнестегі жалдамалы жұмыскерлер, олар карантин енгізілген қалаларда жалақысының сақталуынсыз еңбек демалысына жіберілді, сонымен қатар бұған ірі кәсіпкерлік субъектілері де жатады.
Екінші — жеке тұлғалар, өзін-өзі жұмыспен қамтығандар. Олардың қатарында жеке кәсіпкерлер бар, статистика бойынша олардың саны елімізде 1,5 млн адам. Олардың қатарында жеке тәжірибемен айналысатын тұлғалар бар: жеке адвокаттар, нотариустер, сот орындаушылары, медиаторлар – елімізде олардың саны 2 мың адамнан асады. Олар азаматтық-құқықтық сипаттағы келісімшарттар бойынша жұмыс істеген тұлғалар, олардың саны 180 мыңға жуық.
Төлемді алу үшін не істеу керек және қандай құжаттарды тапсыру қажет?
Б. Нұрымбетовтың айтуынша, төлемді алу тәртібі өзгертілді. Бүгінде оны алу үшін ешқандай құжат тапсыру қажет емес. Тек өтінім беріледі. Бұл өтінімде төлемді алу үшін барлық себептері, өзінің мәліметтері — толық аты-жөні, ЖСН, карта есебі көрсетіледі. Жұмыс беруші өз жұмыскерлерінің тізімін ұсынады.
Бұл ретте, сізге төтенше жағдай режиміне байланысты табысыңыздан айырылғаныңыз туралы дәлелдеудің қажеті жоқ, мұны ешкім нақтылап тексермейді. Сіздің өтініміңізде бұл көрсетілген, сол негізге алынады. Өтінім электронды түрде тапсырылады.
«Бұл бүгін өте өзекті мәселе болды. Көптеген адамдар жүгініп: “бұл өтінімді беру қиын, ЭЦҚ қосу қиын, Egov жүктемейді” дейді. Біз бүгін сіздерге бірнеше техникалық шешімдерді ұсынамыз және күн сайын осы тетікті жеңілдететін жаңа шешімдерді ұсынатын боламыз», — деді еңбек министрі.
Бірінші — «Электронды үкімет» порталы.
Сервис арқылы әр адам өзінің мәліметтерін толтыруы қажет. Енді бұл өтінімге қандай да бір файлдарды қосу қажет емес. Маңыздысы — осы өтінімнің болуы. Оған ЭЦҚ арқылы қол қою қажет. Немесе SMS арқылы құпиясөз алумен қол қойылады.
Екінші. Арнайы сайт.
Бүгінде Egov жүктемесі тым көп, сондықтан Еңбек министрлігі BTS компаниясымен бірлесіп 42500 теңге көлеміндегі әлеуметтік төлем үшін арнайы сайт әзірледі.
«Біз оны ертең таңертең іске қосамыз. Онда сонымен қатар барлық азаматтар өтінім бере алады, өз мәліметтерін – толық аты-жөнін, ЖСН мен банктегі есебін көрсетеді. SMS арқылы құпиясөзді алған соң өзінің қолымен растайды. Ол жерде "42500 теңге төлеу" қызметін таңдау керек» — деп түсіндірді ведомство басшысы.
Сайтқа немесе Egov-қа кіру үшін компьютері жоқ адамдар бар. Ертең таңертеңнен бастап мобильді телефон арқылы Telegram-ботты пайдалану ұсынылады. Бұл қосымшаны жүктеп алып, оған өз мәліметтеріңді енгізу қажет.
«Осылайша, біз бәрін жеңілдетеміз, бұл шешімдерді ұсынамыз: қайда жүгіну керек, Telegram-бот қалай жұмыс істейді, біз бұл туралы барлық ақпаратты бүгін кешке Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің сайтында, Еңбек министрлігінің Facebook парақшасында жариялаймыз, барлық әлеуметтік желілерде таратамыз», — деді Б. Нұрымбетов.
Өтінімді қалай дұрыс беру керек?
«Біз сіздерден өз мәліметтеріңізді дұрыс енгізуді сұраймыз. Яғни, ЖСН, карта есебі және аты-жөндеріңізді. Ақша сіздің тегіңізбен, карта иесімен салыстырылады. Екінші талап бойынша соңғы 12 айда Әлеуметтік сақтандыру қорына ең болмаса бір әлеуметтік төлем немесе Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорына бір зейнетақы аударымы жасалуы тиіс еді. Бұл жағдайда мұндай талап қажет, себебі ақша кассадан беріле салмайды, ол Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры арқылы төленеді», — деп түсіндірді министр.
Алайда, көптеген адамдардың мұндай әлеуметтік аударымдары жоқ әрі болмаған. Бұл адамдар ресми емес жұмыс істейді, олардың еңбек келісімшарттары жоқ, салық та, ешқандай аударымдар да төлемеген, олар үшін де 42 500 теңге алу мүмкіндігі бар. Ол үшін өзінің статусын ресмилендіруі керек.
«Ол үшін сіз бірыңғай төлемді төлесеңіз болды — ол қалалықтар үшін 2651 теңге, ауыл тұрындары үшін 1325 теңге. Бір рет төлем жасаған соң сіз келесі күні ай сайын 42500 теңге алу мүмкіндігіне ие боласыз. Бұл ресми емес жұмыс істегендердің барлығына қатысты. Осылайша, сіздің статусыңыз ресмилендіріледі», — деді Б. Нұрымбетов.
Бірыңғай жиынтық төлемді (БЖТ) қала және ауыл тұрғындары қалай төлей алады?
Оның екі жолы бар.
Бірінші – Халық банк, Fortebank, Сбербанк, Jysan bank, Bank Center Credit, Каспи банктің мобильді қосымшаларында және «Қазпошта» бөлімшелерінде БЖТ төлеуге болатын мобильді қосымшалар бар.
Екінші – мұны SMS арқылы жасауға болады. Ол үшін өз телефоныңыздан 5505 нөміріне SMS жіберіп, қала тұрғындары үшін GORODESP ЖСН, ал ауыл тұрғындары үшін SELOESP ЖСН деп көрсету қажет. Бұл жағдайда қажетті сома шешіледі де, бұл сіз әлеуметтік аударымды төледіңіз, өз міндеттемеңізді орындадыңыз, сіздің статусыңыз ресмилендірілді және сіз ай сайын 42 500 теңге алатын боласыз дегенді білдіреді.
Жұмысынан босатылған немесе қысқартылған жалдамалы жұмыскерлер қанша төлем алады?
«Олар үшін Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорынан (ӘМСҚ) жұмыстан айырылған жағдайда берілетін төлем қарастырылған. Оны төлеу жұмыстан босатылу себептеріне, ТЖ-ға қатысты емес. Ол алты ай төленеді және оның мөлшері азамат жұмыстан босатылған кезде алған жалақысының 40%-нан бастап құрайды. Ол үшін Egov порталында жұмыссыз ретінде тіркелу қажет»,— деп түсіндірді еңбек министрі.
Ол үшін порталда «жұмысқа орналастыру» және «жұмыс іздеуші тұлға» сервисі таңдалады. Үш күннен кейін сіз автоматты түрде жұмыссыз ретінде тіркелесіз, сізге ӘМСҚ-дан жұмыстан айырылу бойынша алты айға әлеуметтік төлем тағайындалады.
«Мұнда да біз ережелерді өзгерттік. Тағайындау сіз жұмыссыз ретінде тіркелген күні жүзеге асырылады. Неліктен үш күн? Ол күндері біз заң бойынша жұмыспен қамту орталықтарында сізге сай келетін жұмысты табуға тырысамыз», — деді министр.
Тек наурыз айында жұмыспен қамту орталықтары арқылы 12 мыңнан астам адам қашықтан істеуге болатын жұмыс тапты. Сонымен қатар карантин жарияланған қалаларда 2331 адам өзіне қашықтан істейтін жұмыс тапқан.
«Бірақ егер сіз көптен бері жұмыс істемеген болсаңыз және сіздің әлеуметтік аударымдарыңыз болмаса, онда сіз төлемді ала алмайсыз, өйткені сіз әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушысы емессіз. Мұндай азаматтар азық-түлік жиынтығын ала алады», — деді ведомство басшысы.
«Азық-түлік жиынтығын» кім ала алады?
«Азық-түлік жиынтығы» төмендегілерге беріледі:
-
атаулы әлеуметтік көмек алатын отбасылардың барлық балалары, яғни көп балалы отбасыларды қоса алғанда, аз қамтылған отбасылар;
-
жасына қарамастан барлық үш санаттағы мүгедектігі бар барлық адамдар, сондай-ақ мүмкіндігі шектеулі балалар. Елімізде 995 000 адам тіркелген;
-
мүмкіндігі шектеулі балаларды күтіп отырған ата-аналар;
-
ресми тіркелген жұмыссыздар — елімізде осындай азаматтар шамамен 1,5 млн адам.
Іс жүзінде бұл шараны жергілікті жерлердегі әкімдер жүзеге асырады.
«Жұмыспен қамтудың жол картасы» қандай артықшылықтарды ұсына алады?
Мемлекет басшысы «Жұмыспен қамтудың жол картасының» маңыздылығын атап өтті.
«Бүгінде біз «Жұмыспен қамтудың жол картасын» әзірледік, оған 1 трлн теңге бөлінеді. 240 мыңнан астам жұмыс орнын құрумен 7 мыңнан астам жоба іске асырылады», — деп хабарлады еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі.
Сонымен қатар, Президент Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент сияқты ірі қалаларда жұмыс істеген көптеген жастардің бүгінде осы қалаларға кіре алмауы жағдайына назар аударды. Олар қала маңында, табыссыз қалып отыр.
«Сондықтан Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша, егер осы қалалардың төңірегінде жүрген біздің жастарымыз бүгінде Алматы, Шымкент немесе Нұр-Сұлтан қалаларына кіре алмаса, егер олар өз өңірлеріне оралып, “Жұмыспен қамтудың жол картасы” жобаларына қатысса, оларға жұмысқа кіріскен алғашқы күні 85 мың теңге көлемінде көтерме ақы төленеді. Бұл жалақы емес, бұл көтерме ақы. Осыдан кейін ай сайын ол өз еңбек ақысын алатын болады», — деп түсіндірді еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі.
«Жұмыспен қамтудың жол картасы» бойынша жалақы 85 мың теңгеден төмен болмайтынын айта кеткен жөн. Бұл үшін өңірлердің әкімдері рекрут пункттерін құрып, жұмыспен қамту орталықтары арқылы жұмысқа шақыратын болады.
«Бүгінде аталған қалаларда жұмысынан айырылған азаматтарды өз өңірлеріне қайта оралып, “Жұмыспен қамтудың жол картасына” қатысуға шақырамын», — деп түйіндеді Б. Нұрымбетов.
