Коронавирустың Қазақстан Республикасында және әлемде таралуына қарсы қатаң күрес осы жылдың соңына дейін елдің тауар айналымы айтарлықтай төмендеуге алып келуі мүмкін.
Бұл болжамды Қазақстан Қаржыгерлер қауымдастығының жетекші сарапшысы Рамазан Досов бүгін Алматыда өткен вебинар жиында айтты. Макроэкономикалық зерттеулер және болжау орталығының жетекші ғылыми қызметкері Мадияр Кенжеболат онымен сырттай келіседі: 2020-2024 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамымен салыстырғанда 2020 жылдың аяғында сауда балансы 2 еседен астамға қысқаруы мүмкін.
«Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің мәліметтері елдің тауар айналымы мен профицитінің біршама төмендегенін көрсетеді», деп атап өтті Рамазан Досов.
2020 жылдың қаңтар-ақпан айларының қорытындылары бойынша Қазақстанның сыртқы сауда айналымы 13,7 млрд долларды құрады, бұл 2019 жылғы ұқсас көрсеткіштен (14,4 млрд доллар) 4,4% төмен.
«Осыған орай, сауда профициті 4,4 миллиард долларға дейін төмендеді, бұл 2019 жылғы қаңтар-ақпандағы 5,4 миллиард долларға (-1 миллиард доллар) сәйкес келеді», - деді Қазақстан Қаржыгерлер қауымдастығының жетекші сарапшысы Р. Досов.
Р. Досов наурызда енгізілген қатаң шаралар COVID-19 ел ішінде де, одан тыс жерлерде де сауда алдағы айларда айтарлықтай төмендейтінін, кәсіпорындардың басым көпшілігі жұмыс істемей тұрғандықтан, сұраныстың да төмендейтінін айтып өтті.
«ОПЕК + келісімі бойынша мұнай өндіруді тәулігіне 0,4 млн баррельге қысқартуға келістік. Бұл 2020 жылдың экспорттық және импорттық көрсеткіштеріне кері әсер етеді» деді Рамазан Досов.
Макроэкономикалық зерттеулер және болжау орталығының (CMIP) бағалауы бойынша, 2020 жылы сауда балансы жағымды болуы мүмкін, бірақ ол 2019 жылмен салыстырғанда айтарлықтай төмендейді.
«Егер өткен жылы сауда балансының сальдосы 19,1 млрд долларды құраса, қазіргі уақытта профицит 8,4 млрд. Әлеуметтік-экономикалық даму болжамында бұл жылдағы қалдық 17,3 млрд доллар деңгейінде болады деп болжанған», деді Халықаралық экономикалық қатынастар орталығының талдаушысы Мадияр Кенжеболат.
Оның пайымдауынша, экспорт ең көп түседі. Мұнайдың барреліне 55 доллардың орташа бағасы 51,4 миллиард долларды құрайды. «Қазіргі уақытта экспорт 35,1 млрд долларды құрайды деп болжайды, бұл күткенмен салыстырғанда 16,3 млрд долларға төмендеді - бұл өте үлкен айырмашылық, деп толықтырды Мадияр Кенжеболат.
Салыстыру үшін: 2019 жылы экспорт 57,8 млрд долларға жеткен.
«Біздің болжамымыз бойынша импорт та құлдырайды. Егер бастапқыда тауар импорты 34,1 миллиард долларды құрайды деп болжанған болса, онда жаңартылған болжам 26,6 миллиард долларды құрайды. Сәйкесінше, сауда балансы оң болады, бірақ осы жылғы болжаммен салыстырғанда 2 еседен астамға төмендейді. Мен бұл деректерге түзетулер енгізгім келеді, өйткені әсер етпейтін бірнеше фактор бар», - деді сарапшы.
Біріншіден, қазақстандық экспорт жеткілікті түрде әртараптандырылмаған, оның негізгі өнімі минералды өнімдер мен металдар болып табылады, олардың құны сыртқы валюта платформаларында қалыптасады.
«ОПЕК + келісімі мұнай бағасын қолдауы керек, ал екінші жағынан, Қазақстан осы жылдың мамыр айында өзінің өндірісін 23% -ға, яғни ширек пайызға дерлік қысқарту туралы маңызды міндеттемелер қабылдады» дейді сарапшы.
Әзірге біздің Энергетика министрлігіміз 2020 жылға қарай 84,5 млн тонна мұнай өндіруді болжап отыр. Яғни, жылдың басында министрлік 2020 жылы өндіріс 90 миллион тонна, содан кейін 86 миллион тонна болады. «Біздің бағалауымыз бойынша, егер біз барлық OPEC ++ келісімдерін сақтасақ, өндіріс одан да төмендеуі мүмкін, яғни 84,5 млн тоннаның өзі оптимистік сценарий », деді Мадияр Кенжеболат.
Сарапшы осы ретте болат өнімдерінің бағасы да төмендеп жатқанын да ескертіп өтті. Мыс, алюминий, мырыш үшін - шамамен 20% арзандады. Бірақ негізгі эскпортер ел Қытайға экспорт пандемияға қарамастан жыл басынан бері іс жүзінде төмендеген жоқ еді. Бірақ соңғы наурыз айының көрсеткіші бойынша Қытай бағытындағы экспорт та төмендеп кеткен.
«Біздің экспорттық көрсеткішіміз сауда серіктестері болып табылатын Еуропалық Одаққа мүше елдерде карантиннің мерзімінің аяқталуына байланысты. Егер, ЕО сәуірдің аяғында карантинді шектеп, шекарасын ашса, тауарларымызды тұтынуды бастайды, ал егер карантин шараларының созылуы экономика үшін ең қиын нұсқа», деді Мадияр Кенжеболат.
Қазақстанның негізгі сауда серіктесі Италия экономикасы әлемдік катаклизмнен көп зардап шекті. Шекарасының қай уақытта ашылары әлі күнге дейін белгісіз.
«Сондықтан, мұнай бағасы қанша төмен болса да, Италия біздің көмірсутек шикізатын сатып ала алмайды. Бұл сауда балансына кері әсер етеді» деп қорытындылады Мадияр Кенжеболат.
