Неге бұлай? Расында тәртіп сақшысы болу жеккөрінішті қызмет пе? Сымдай тартылған сымбатты тұлғасына көрікті формасы, формасына көркем пагоны жарасып, жан-жағына батылдығымен, әділдігімен, қайраттылығымен үлгі болуы тиіс сақшылар мұндай күйге қалай түсті? Кішкентай балаларға «өскенде кім боласың?» дегенде «полицей боламын!» деп ойланбай-ақ жауап беретін бұл қызмет, бұл мамандық тап-таза бала қиялдың қызығушылығына ие еді...
Негізі полицей де, полицейлік қызмет те жаман емес – олар қоғамдық қауіпсіздікті қадағалаушылар, тәртіпті қамтамасыз етуші күш. Зәбір көрген мен жапа шеккеннің шағым айтып барар қорғаны, аққа жақ болып әділдікке араша түсер орын. Бірақ полицейлер дәл осы үдеден көріне алып жүр ме? Қоғам арасындағы әңгіме де, туындап тұрған мәселе де – осы жерде.
Бірақ елде лаңкестер лаң салған қиын кездерде елді аман сақтау үшін ең алдымен кеудесін оққа тосқан – полицейлер, өз өмірін өзі тәрк етіп көпірден не биік үйден секірмек болып бел буғандардың жанынан табылып, өз басын қатерге тігетін – полицейлер, ақжал толқынмен алысып суға батып бара жатқан адамды байқаса теңізге, алапат өртті көрсе жалынға қойып кететін – полицейлер. Көшедегі ұры-қарыны ауыздықтап, күні-түні көше бойлап тәртіпті талап етіп жүретін де – солар. Жол сақшылары қадағалап тұрмаса ерсілі-қарсылы ағылған көліктер арасында қандай бассыздықтар болатынын елестетіп көріңіз, себебі мыңдаған көліктердің тізгініндегілердің кімдер екенін ешкім білмейді...
Полицейлер арасында біреуді құтқарамын деп өзі ажал құшқан боздақтар аз емес. Тірісінде полицей болғаны үшін жер-жебіріне жететін халқы қайғылы кезде аянышпен қарап, азалы сөзін арнайды. Түсініксіз. Азаматтың көзі тірісінде қадірі жоқ, өлген соң бағалы. Сонда «полицей тек қызмет бабында қаза болса ғана құрметті бола ма?» деп ойлайсың.
Ел пікіріне сүйенсек, олар полицейлерге көбіне парақорлық үшін ренжиді екен. Жол бойында – ақша, қылмысты істі тергеу-ашу үшін – ақша, кез келген ісі түсіп барған адамның тағдырын, ісін пара шешеді деп қынжылады тұрғындар. Өкініштісі, парақорлық, сыбайластық барлық салада бар. Егер бұл жаман әрекет дендеп кетпесе мемлекетте сыбайластыққа қарсы күресетін білдей орган құрылып, білек сыбанып, белсене іске кірісер ме еді?! Алайда осылай ренжитіндер біржақты пікірге сүйенеді, себебі полицейдің бәрі парақор емес. Өз ісін адал атқарып, ел-жұртының ықыласына бөленген, қайырымдылық істерімен елін сүйсінткен, қарапайым бауырға көмек қолын созып жүрген сақшылар аз емес. Жол бойында көлік қозғалысы ережесін бұзып өтіп параны өзі ұсынатын жүргізушілер де бар. «Алтын көрсе періште жолдан таяр» дегендей, тек полицей емес, оңай жерден түсіп тұрған олжадан, ойда жоқта сап ете қалған сыйдан бас тарту көп адамның қолынан келе бермейтін тірлік! Жол ережесін бұзбаған, ешқандай кінәсі жоқ жүргізуші-жолаушыдан қызмет бабын пайдаланып «темекіге ақша» сұраған полицей – өз қызметінің мәнін түсіне алмай, алдына келгеннен алу керек деген ойдан әрі аса алмай қалған жартыкеш жауаптылықтағы жандар, полицейлік қызмет ондайлардың орны болмауы қажет.
Ал қазақ тәмсілінде айтылатын «Бір қарын майды шірітетін бір құмалақты» өзге салалардан да кездестіруге болады. Бір қызығы кеше жұмыссыз кезінде пара алатындарды сынап-мінеп отыратындардың әлдеқалай «бармақ жалататыны бар» жұмысқа орналасса – жалап-жұқтауды қалай тез меңгеріп кететіне таңғаласың. Осыған қарап қызметті, тіпті жаман да болса пара алуды сынайтындардың арасында адалдық, әділдікке араша болушы шынайы жандармен бірге, көре алмаушылықтан, қызғаныштан, пайдакүнемдіктен асыра сөз айтып, күйіне ызаланатындар да бар деуге болады.
Жуырда Маңғыстауда тәртіп сақшыларының қызметіне сын болып, абыройларына дақ салатындай оқиға тіркелді. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Маңғыстау облысы бойынша департаменті облыстық прокуратурамен бірлесіп, Маңғыстау облысы Полиция департаментінің лауазымды тұлғаларының заңсыз әрекетін әшкереледі. Яғни, олар Ақтау қаласында карантин кезінде «жұмыс істеуді» жалғастырған жезөкшелер ордасының заңсыз әрекетіне полицияның «қамқорлық» жасағанын анықтады.
Бұл туралы Маңғыстау облысының Қоғамдық коммуникациялар орталығында өткен брифингте Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Маңғыстау облысы бойынша департаменті Тергеу басқармасының басшысы Бауыржан Баймырза мәлімдеді.
Бауыржан Серікұлының айтуынша, облыс аумағында карантин жарияланғанына қарамастан полиция қызметкерлері құқықбұзушылық әрекеттерді тоқтату шарасын қолға алмаған. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет тәртіп сақшылары коронавирус инфекциясын жұқтырған адамның жезөкшелікпен айналысатын шетел азаматшаларымен байланыста болғаны туралы ақпаратты жасырып қалған деп тұжырымдап, полиция осы туралы мәліметті «құпияда ұстады» деп жариялады.
– Аталған мәліметтерге сай, пара алу, қызметтік өкілеттіктерін асыра пайдалану, жезөкшелікпен айналысуға арналған орындарды ұйымдастыру және оларды жасыру, адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін жағдайларды жасырып қалу фактілері бойынша сотқа дейінгі тергеу амалдары жүргізілуде, – деді ол.
Сақшыға жараспайтын өрескел әрекет, өздері қызмет ететін, қорғап-сүйенетін заңға қарама-қарсы тірлік. Бірақ сол үшін бүкіл полицейге күйе жаға алмайсың, мысалы, бір мұғалімнің, бір жолсеріктің, бір дәрігердің немесе кез келген бір адамның әрекеті бүкіл ұжымының, әріптестерінің айнасы емес, бір журналистің пікір-пайымы барша журналистер қауымының уәжі емес.
Осылайша қызметін орынсыз, тіпті теріс бағытта пайдаланғандардың кесірінен онсыз да халық арасында беделі көтерілмей келе жатқан тәртіп сақшыларының қызметі сынға ілікті. Кінәлілер жазаланатыны анық, алайда олардың қателігінің «қолтаңбасы» сақшыларға деген сенімді сұйылта бере ме деген ой туындайды. Елімізде төтенше жағдай енгізіліп, карантиннің шектеу-шаралары күшейген шақта қызметтері бірнеше есеге артқан, індеттен бұрын да кездескен қиындықтарда да саптан жоғалмаған сақшылардың өзіндік орны бар. Жол жиегінде қызмет атқарып тұрған полицейлерді көлікпен қағып өту, оны «челленджге айналдырса» деп келеке ету – өрескелдік. Полицей де – адам, отбасын асырау үшін нәпақа тауып, мемлекетке қызмет етіп жүрген азамат. Полицейлерге деген құрметсіздік, анайы сөздер мен тілдеулер олардың да жүйкесін жұқартып, «күні-түні тыным таппаса да басынан сөз кетпейтін» қызметтен өз еркімен кетуіне мәжбүр етеді.
Өз бауыры түгіл басқаны «Өкпеге қиса да өлімге қимайтын» халқымыз сақшыларды сынаса да сыйлағаны жөн, ал олардың өміріне қауіп төндіруге ешкімнің хақы жоқ! Халықтың сыны – тәртіпсізді тезге салар қалып, бірақ тек орынды болса. Қазақтың даулар мен әртүрлі мәселелерді шешетін би-шешендерге қазыларға, ақсақалдарға жүгінуі елдің үнін тыңдау, жұртшылық сотын мойындауы жөн-ақ, бірақ бүгінде әлеуметтік желіде отырып орынды-орынсыз пікірлерді жаудыру – батырлық-билік, азаматтық емес екені белгілі. Мінді түзету үшін сынның өзі орынды, терең толғаныстан туындаған көшелі уәждерден құрылатын философиялық шешім болуы тиіс. Сондай-ақ сақшылар да жөнсіз әрекеті өзінің ғана емес, тұтас саланың, барша әріптестің абыройын аяқасты етер істерден сақ, аттарына кір келтіретін істерден аулақ болып, ел-жұртына сүйкімін кетірмесе екен!
Маңғыстау облысы
