Климаттық өзгерістер

Оған Қазақстанның өсімдік шаруашылығы қаншалықты дайын?

Климаттың жаһандық өзгеруі енді ғылыми пікір­та­лас тудырушы өзекті тақы­рып­тардың бірі болып табылмайды. Бүгінгі күні бұл әлем назарын өзіне аударған күн тәртібіндегі өзекті мәсе­лелердің бірі болып отыр. Ға­лымдардың зерттеуі көрсет­кендей, 1980 жылдан бастап ғаламшардағы орташа температура 0,8°С көтерілді. Егер зерделеп қарар болсақ, климаттағы 20 өзгерістің 19-ы 1980 жылдан кейінгі уақытқа тұспа-тұс келеді.

Оған Қазақстанның өсімдік шаруашылығы қаншалықты дайын?

Климаттың жаһандық өзгеруі енді ғылыми пікір­та­лас тудырушы өзекті тақы­рып­тардың бірі болып табылмайды. Бүгінгі күні бұл әлем назарын өзіне аударған күн тәртібіндегі өзекті мәсе­лелердің бірі болып отыр. Ға­лымдардың зерттеуі көрсет­кендей, 1980 жылдан бастап ғаламшардағы орташа температура 0,8°С көтерілді. Егер зерделеп қарар болсақ, климаттағы 20 өзгерістің 19-ы 1980 жылдан кейінгі уақытқа тұспа-тұс келеді.

Ғалымдар арасында климат­тың өзгеру барысы туралы ортақ пікірлер жоқтығына қарамастан, сарапшылардың жалпы пікірі климаттық өзгерістің салдары жағымсыз болуы мүмкін дегенге келіп саяды. Мысалы, 1980 жылдан 2011 жылға дейін Еуроодақ елдерінің экономикасына тигізген тасқынның жалпы шығынын саралаған сарапшылар келген зиян­ды 90 миллиард еуроға тең деп бағамдады.

Осыған байланысты әлемдік ғылымда зерттеудің басым ба­ғытын қоршаған орта климатына бейімдеуге назар аудару­ болып отыр. Ең бастысы, бұл басқа салаларға қарағанда, та­би­ғи-климаттық жағдайларға және азық-түлік қауіпсіздігін қам­тамасыз етуші ауыл шаруашы­лығына тікелей байланысты.

Халықаралық зерттеулер көрсеткіші бойынша, әлемнің кейбір аймақтары, сонымен қоса Орталық Азия, басқаларға қарағанда, климаттық өзгерістерге ұшырауы әбден ықтимал. Оның ішінде, Қазақстанның климатына әсер етіп, онсыз да толыққанды қолдауды қажет етіп отырған ауыл шаруашылығын күнкөріске айналдырған аймақтарға үлкен зиян келтіруі әбден мүмкін. Бұл аймақтардағы өнімнің босқа ысырап болуының 70 пайызы тікелей ауа райымен байланысты Ал, кейбір аймақтарда жағымсыз ауа райы салдарынан алынған өнімнің 50-70%-ға дейіні қолдануға жарамсыз болып қалып отыр.

БҰҰ ДБ мәліметі бойынша, Қа­зақстанда соңғы 50 жылда орта­ша ауа температурасы 1,5°С-қа өс­кен. Ауа температурасындағы өз­­герістердің дені ерте көктем мау­сымындағы жерасты ылғал­ды­лығымен байланысты болған. Үр­діс төңірегінде атмосфера шө­гуін жылдың жылы кезеңінде қыс­қар­ту, суық кезеңінде ұлғайту, сол­ арқылы топырақ ылғалының көк­темгі қорларының мерзімінен бұрын таусылуына және жазғы жауын-шашынның түсіңкі салымы­на алып келеді, бұл көбіне суа­рыл­майтын егін шаруашылығы аудан­­дарындағы өнімдермен бай­ла­нысты. Бұдан басқа, вегетация­ кезеңінде гидротермиялық жағдай­лар­дың өзгеруі егіншілік пен азық-түлік сапасын төмен­дететін жаңа зиян­датқыш ошақ­тар мен ауыл ша­руашылығы сала­сындағы әртүрлі аурулардың тууына әсер етеді.

Климаттық өзгерістің басқа жағымсыз салдары ол – жерлердің шөлге айналуы. Ғалымдардың мәліметі бойынша, Қазақстандағы шөлге айналу үдерісіне ұшыраған жерлер 66% болып табылады.­ Жердің құлдырау зардабы 960 млн. долларға бағаланып, егін­діктің мүжілу салдарынан кіріс шығыны 779 млн. теңгені құ­райды. Қарашірікті жоғалтудың жалпы шығынын сарапшылар 2,5 млрд. долларға бағалады. Бірақ климаттық өзгерістер ауыл­шаруашылық жерлерінің азуына алып келуші негізгі факторлар болып табылмағанымен, олар осы үдерістің негізі.

Бүгінде климаттың өзгеруіне ауыл шаруашылығын бейімдеу мәселесін әлемдегі барлық же­текші ауыл шаруашылығын зерттеу жүйелері мен зерттеу­ уни­верситеттері зерттеуде. Мысалы, Дэвистегі Кали­фор­ния университетінде ауыл­ шаруашылығын, экология­ жүйе­сін зерттеу бойынша әлемдік үз­дік­тердің бірі, орнықты ауыл­шаруашылық жүйесін дамыту жө­нінде бірден екі ауқымды бағ­дарлама іске асырылады. Авс­тралияда жетекші универси­тет­тер бұл саланы жүзеге асырса, Гриффит университеті негі­зінде тәртіп аралық зерт