Әдебиет • 26 Мамыр, 2020

Пулитцер сөресіндегі үш кітап

326 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Жуырда журналистика мен әдебиеттегі, музыка мен театрдағы айтулы сыйлықтардың бірі – Пулитцер сыйлығының лауреаттары марапатталды. Өзекті әлеуметтік тақырыптарды көтерген, саяси айла-амалдардың астарын дәйекті деректермен нақтылаған терең зерттеулер мен қоғам келбетін айшықтаған әдеби шығармалар жүлделі орыннан көрінді. Осы орайда жанрлық сипаты мен көркемдік-идеялық ізденістері үшін әр жылдары Пулитцер сыйлығының иегері атанған үздік топтаманы назарға ұсынамыз. Тақырып аясы әрқилы әрі тартысты сипатымен ерекшеленетін бұл туындылар кімді болсын бейжай қалдырмасы анық.

Пулитцер сөресіндегі үш кітап

Колсон Уайтхед,

«Жерасты темір­жолы», 2017 жыл

Әлемнің бірнеше беделді марапа­тына ие болған роман бірқатар әде­биет­танушылар мен белгілі қоғам қай­раткерлерін таңғалдырған туынды болды. Романда Америкадағы құл­дық­қа қарсы күрес туралы баяндалады. Жазу­шы қиялды натурализммен, тарихи шындықты сол фантастикалық көркем әде­биетпен үйлестіреді. Ал тарихи деректер кең көлемді мысал түрінде берілген. Көркем туын­дыға Джорджиядағы мақта плантациясынан «Жерасты темір­жолы» арқылы солтүстікке қашатын Коре есім­ді қара нәсілді құлдың жанкешті тағ­дыры арқау болған. Бұл «Жерасты темір­жолы» – XVIII ғасыр­дың соңында Аме­рикада құлдарды құтқару және оларды оң­түстіктен бос штаттарға немесе Кана­даға шығару үшін жасалған құпия жолдар мен баспана жүйесі деп аталды. Шын­туай­тында бұл ешқандай жерасты да, темір жол да емес, метафоралық сипатта қол­да­нылған жал­пылама атау. Осылайша көз­ден таса жасырын жол арқылы сапарлаушылар бекеттер арасында «кондукторлар» деп аталатын көлікпен тасымалданады. Жан ұшыра қашқан Кора да осы бір бостандыққа апарар азапты темір жол бойында басын тәуекелге тігеді, өйт­кені артында құлдықтың қа­мыты мен өлім өкшелей қуып келе жатыр еді. Ал әйгілі «Ай жа­рығы» мен «Қымбатты ақ адамдар» сериа­лының режиссері Барри Джен­кинс жуық арада шы­ғарманы Amazon үшін экра­ни­зациялауға уәде берген болатын.

 

Вьет Тан Нгуен,

«Жан­ашыр»,  2016 жыл

2

Вьетнамдық профессордың бұл дебюті 2016 жылдың ең көп талқыланған романына айналды. Жиырмадан астам беделді басылымда «Жыл басылымы» болып танылып, халықаралық сыйлықтардың жеңімпазы атанды. Автор романды Сайгонның құлауының (соғыстың аяқ­талғанын білдіреді) қырық жылдығында жариялануы тегін емес. Өйткені Вьет­нам соғысының тарихына ресми, әдеттегі жаттанды көзқарас тұр­­ғысынан қараған болар деп ой­ласаңыз қателескен болар едіңіз. Көркем шығарманың өзегі болған кейіпкерлер галереясы алуан образға бай, мысалы, соңғы ұшақпен Америкаға қашып барып, Лос-Анджелесте аяқ суы­татын вьетнамдық генерал­дар­дың қайшылықты кезеңін алыңыз. Араларында өзінің кімге жақтасатынын ойлаған коммунистік шпион және бар. Адам мен қоғам арасындағы тартыс пен сабақтастықты тарихи фантастика арқылы суреттеген роман батыс өркение­тінің игіліктеріне тартылып жат­қан, дейтұрғанмен Шы­ғыс соғы­сы­ның қасіретін де ұмыт­паған «қос саналы» адам жайында сөз қозғайды. Өз кезегінде New York Times «Тамаша дебют! Бұл – трил­лер әрі әлеуметтік сатира», деп жазды.

 

Мэрилин Робинсон,

«Га­лаад», 2016 жыл

2

Американың бүгінгі жазу­шыларының арасындағы қа­дірлісі – Мэрилин Робинсон. Тың образдар тудырған жазушы бүгінге дейін төрт роман ұсынды, алғашқысы «Үй ша­руашылығы» болса, екіншісі осы «Галаад». Аттай 24 жыл өтсе де жа­зу­шы­ның жаңа мазмұнға лайық кө­терген тақырыптары тұғырынан тайған жоқ, жазу­шының қағаз бетіндегі тілегі мен аңсары тереңдікті із­деумен, тыныш өмір сүру­мен, ха­қиқат жарығымен ас­тасып жатты. Қарапайым адамдар тағ­дыры мен кіш­кентай қалалар Робинсон шы­ғарма­шылығын екпінді, тұтас жанды қозғалысқа толықтырды.

Романның бас кейіпкері Джон Эймс жаңа әлем­нің табал­дырығында тұр­ған жеті жасар ұлы­на ғасырлар то­ғы­сындағы әңгімені баян етеді. Бала­сы­ның ержеткенін көрмейтінін ойлап, өмірдің түрлі сынақтарында қол­дау көр­сете алмайтынын түсі­ніп, ұлына хат жазады. Үлкен жазушының қаламынан шық­қан бейнелер көрнекілігімен көз тартады, ішкі тол­ғаныстары арқы­лы шер­тілген өмір тыны­сын терең, жан-жақты сурет­тейтін шы­ғар­мада тұрақтылық, махаббат пен үміт сал­танат құрады.