Бұл, әсіресе мемлекеттер да­муын­дағы стратегиялық бағыт­тардың ұлт­тық қалыпқа оралуына жол ашатын тиімді мүмкін­дік ретінде бағалануы керек. Оның ішінде жеңіл өнеркәсіп пен фар­мацевтика өндірісіне бірінші кезекте көңіл бөлінуі тиіс. Анығында, коронавирус пандемиясының салдарынан туын­даған бұл талаптар ұлт­тық экономиканы модельдеу мен ин­дустрияландыру бағыты бо­йынша отандық фармацевтикаға ерек­ше назар аудару керек еке­нін еске салғандай. Өйткені соңғы аптада Қазақстанда дәрі-дәрмек тапшылығы анық сезіліп, денсаулық сақтау сала­сының жұ­мысы ақсап қалғанын жасы­руға болмас. Демек дәрі-дәрмек өн­дірісін өркендету үшін қолдан кел­геннің бәрін жасау – міндет.

Қазақстан үшін фармацевтика өндірісі таңсық емес. Яғни, елімізде дәрі-дәрмек шығаруға мүмкіндік бар әрі оған барлық жағдай да жасалған. Ендігі жер­де бұл саланың дамуына жо­ғарғы деңгейде бақылау орнап, қар­жылай қолдаудың нәтижесін талап ету тетігі күшеюі қажет сияқ­ты. Өйткені қазір отандық на­рыққа қажет дәрі-дәрмектің 87 пайызы шетелден тасымалданады. Ал қалған 13 пайыз үлес­ке ие қазақстандық өнімнің өзі медицина саласы мен халық ден­саулығына қажет өнім түрін шығаруға қол жеткізе алмай отыр. Отандық фар­мацевтика­ның бұл мәселесіне Қо­ғам­дық се­нім кеңесінің үшінші оты­ры­­сында Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев баса назар ауда­рып, саланы дамытуға қатысты түбегейлі реформа жасау қажет екенін айтқан болатын. Яғни Президент фармацевтика саласындағы жаңа сая­сат ішкі нарықтағы сұранысты қам­тамасыз етуге, өндіріске озық технология үлгісін тартуға және импортты алмастыруға бағытталатын өткір шара туралы атап өтті.

«Өкінішке қарай, елімізді дәрі-дәрмекпен және медициналық өнім­дермен қамтамасыз ету ісінің олқы­лықтары анықталды. Біз – импортқа тәуелдіміз. Шетелден келетін дәрі­лердің нарықтағы үлесі 88 пайызға жуық. Соған қарамастан, отандық ғылымның фармакологиялық зерттеулер жүр­гізу үшін тәжірибесі жет­кілікті. Ғылыми база да, білікті мамандар да бар. Сондықтан үкі­мет дәрі-дәрмек өндірісінің бір­тұтас жүйесін құруы қажет», деді Қасым-Жомарт Тоқаев.

Қазір еліміздің фармацевтика өнді­рісінде 168 нысан жұмыс істеуде. Олар­дың үшеуі қуатты кәсіпорын са­натына кіретін болса, 11 өндіріс орны­ның жұмыс қуаты орташа және 154 мекеме шағын өнеркәсіп қата­рында аталады. Сондай-ақ бұл салада 16 мыңнан аса адам жұмыспен қамтылған екен. Ал 2010 жыл мен 2018 жыл аралығындағы кезеңде фармацевтиканы дамытуға арналған 30 жоба мақұлданып, оған 45 млрд теңге қаржы бағытталған. Әрі дәрі-дәрмек өндірісіне инвестиция тарту жұмысы да жанданған. Қазір Қазақстанда Түркия, Поль­ша, Қытай және Ресей елінің қар­жысына салынған зауыттар өнім шығаруда. Осы мақсатқа құйылған инвестиция көлемі – 28,8 млрд теңге шамасында.

Сондай өндірістің бірі – 2014 жылы іргесі бекіген «Kelun-Kaz­pharm» фармацевтика зауыты. Алматы облысы­ның Қарасай ауда­нындағы Елтай ауылында ор­наласқан өндіріс – Hong Kong Sunlight International Tra­ting Co., Limited, Kelun Interna­tional Development Co., Limited корпо­ра­циясының Қазақстандағы ірі инвес­тициялық жобасы. Өнді­ріске 7,5 млрд теңге инвестиция салынған. Қазір «Kelun-Kaz­pharm» фармацевтикалық зауы­ты өз өндірісін екі бағытта дамы­­тып отыр. Бұл зауыт дү­ние жү­зін­дегі медициналық пре­параттар өндірі­сінің сапасын қадағалайтын GMP талабына толықтай сай келе­тін алғашқы кәсіпорынның бірі. Өндірістің бір бағыты инфузиялық ерітінді дайындауға арналып жабдық­талған. Алынған өнім жоғары сапа мен қауіпсіздік талаптары­на сәй­кес полипропиленді құ­тыларға құйы­лады. Бұл препарат отандық медицинада ғана емес, әлемдік нарықта жоғары сұ­ранысқа ие болып отыр. Ал дәрі-дәрмек өндірісінің екінші бағыты инекциялық сұйықтық шы­ға­руға арнайы жабдықталған. Шы­ны ампулаларға құйылған өнімнің сапасы мен медициналық талап өлшемі әлемдік стандарттар тұрғы­сынан жоғары баға алған. Қазір зауыт үшінші бағыттағы өндірісті іске қосуға кірісіп жатыр. Жоба сәтті жүзеге асса, «Ke­lun-Kazpharm» елі­міз­де ал­ғаш­қы болып жоғары тех­но­ло­гиялық әдісте дайындалатын лио­­филизинді ұнтақ дәрі жасау өн­ді­рісін жолға қоймақ.

– Бүгінде зауытта 380 адам жұ­мыс істеуде. Біз төтенше жағдай кезін­де де өндірісті ақсатқан жоқпыз. Са­нитарлық талап өте жоғары деңгейде сақталады. Жұ­мысшылардың да жағ­дайы жасалған. Болашақта жұ­мыс орнын 450 қызметкерге дейін жет­кізу жоспарда тұр. Зауыттың да­йын өнімі еліміздің барлық қала­сына жөнелтіледі. Көршілес Ре­сей, Өзбекстан, Қырғызстан және Тәжік­стан елінің медицинасы да біздің өнім­ге мұқтаж, – дейді фармацевтика зауытының атқарушы директоры Мерей Сламұлы.

Тоқетерін айтқанда, дәрі-дәрмек өндірісін дамытып, елімізді отандық өніммен толық қамтуға мүмкіндік бар. Әрі осы саладан түсетін табыстың да жоғары екені дәлелденген. Мысалы, 2010-2018 жылдар арасында отандық дәрі өндірісінің жылдық табысы 4 есеге дейін ұлғайып, 19,9 млрд теңгеден 78,8 млрд теңгеге дейін өскен. Және бұл сома айналымдағы 13 пайыздық үлестен түскен пайда болса керек. Ал ішкі нарыққа кірген импортқа жұмсалатын қар­жы миллиондаған АҚШ долларын құрайды. Демек, бұл дәрі-дәрмек дағдарысының отандық фармацевтиканы оңалту мен одан әрі дамытуға оң әсері болатыны анық.

Алматы облысы