БӨГЕТТЕРДІҢ БЕРІКТІГІ ҚАНДАЙ?

Еліміздегі су қоймаларының бақылаусыз қалуының соңы өкінішті жағдайға соқтыратыны көпшілікке мәлім болды. Әсі­ре­се, Қызылағаштағы жағдай ма­ңызы бар нысандарды жеке мен­шік қолға берудің қауіпті­лігін тағы бір көрсетті. Шаруа қожалығының иелеріне өткізіл­ген су қоймалары көбіне күтім­сіз қалады. Өйткені, олар оны тек пайда табудың көзіне ай­налдырып, ал оның қауіпсіздік мәселесін екінші кезекке сырып тастайды. Қоймаға неғұрлым су көп жиналса, соғұрлым табыс та арта түседі. Бірақ әр қойма о баста белгілі бір текше метр суға шақталады. Одан асса оның техникалық қорғау қондыр­ғылары істен шығады. Бұл су тас­қынын тудырады. Бұдан бы­лай Қызылағаштағы секілді жағдай өзге жерде қайталан­басына кім кепілдік бере алады? Осы тұрғыдан алғанда еліміз ай­мағында орналасқан су қойма­ларының қазіргі жай-күйі қалай? Міне, осы мәселенің анық-қанығын нақты айқындау үшін еліміздің Бас прокуратурасы республикамыздағы бірқатар су қоймаларындағы қорғау қон­дырғыларының жай-күйіне тексеріс жүргізді. Сөйтсе, жағдай көңіл көншітерлік емес екен. Мәселен, олардың тексерісіне қа­рағанда, тек Шығыс Қазақ­стан облысында ғана гидротех­никалық нысандардың жарты­сы­нан астамы жөндеуді қажет етеді. Бұл дәл қазіргідей су тас­қыны қаупі төніп тұрған кезде ғана емес, жалпы қай уақытта да төзгісіз жағдай. Ендеше бұған нақты кінәлі жандардың да бар екендігі сөзсіз. Олар алдын ала жауапқа тартылмай кемшілік түзеледі дегенге ешкім сенбейді. Өйткені, Қызылағаштағы су қоймасы бұзылуының негізгі себебі неде десек, оны пайда­ла­нуда өрескел заң бұзушылықтар жіберілген. Ортақ тәртіпке мойынсұнбай жеке бастың мүд­десін көздеу соңы талай жанның тағдырын қиды. Тексеру бары­сында гидротехникалық нысан­дарды жөндеу жұмыстарын бел­гіленген уақытта жүргізбеу, су шаруашылығы объектілерін заңсыз орнату, су деңгейіне бақылау жасайтын бекеттердің, сондай-ақ су өлшеуіш құрал­дары­ның болмағандығы анық­талып отыр. Қызылағаш су қоймасы бұрынырақта салынған болса, кейінгі кездері су бөгет­терін шаруа қожалық жетек­шілерінің өз бетінше тұрғызуы етек алған. Соның бірі Алматы облысында бір шаруа қожалы­ғының басшысы “Жармұхамбет” бұлағына өз бетінше бетоннан құйып бөгет салған. Ал “Ақеш­кі” су қоймасында судың дең­гейін бақылайтын гидроқон­дырғылар мүлде жоқ болып шықты. Арықтардағы таратушы тораптарға да су өлшеуіш құрал­дары орнатылмаған. Мұндай аса қауіп төндіретін кемшіліктер көптеген жасанды су қойма­ларында анықталыпты. Жоғарыда айтылғандардың иелері бар болса, иесі жоқ су қоймалары тіптен алаңдаушы­лық туғызады. Неге бұлай деп сұрайтын ешкім жоқ. Мәселен, Жамбыл облысындағы “Дар­база” су қоймасының техника­лық қауіпсіздігіне жауап беретін жан табылмады. Ал мұндағы бөгетке 30 жылдан астам уақыт бойы күрделі жөндеу жүргізіл­меген. Енді бұл мәселені про­куратура органдары анықтаған соң ғана оны уәкілетті мем­лекеттік органдар бақылауға алды. Қазір еліміздің көптеген су шаруашылығы нысандарына тексеру жұмыстары әлі жал­ғасып жатыр. Александр ТАСБОЛАТОВ.