Әлемді алқымынан қысқан коронавирус пандемиясының құрсауында отырғанда амалсыз өткен замандағы осыған ұқсас індет жайлаған шақ және онымен күрес көз алдымызға келеді. Денсаулық сақтау халық комиссариатының 1924 жылғы мамырдың 24-дегі бұйрығымен алқа мүшесі Халел Досмұхамедұлы оба індетіне қарсы күресу Орталық комиссиясының төрағалығына тағайындалған.

Ел адамдарының айтуына сүйенсек, Халел бұл аса жауапты да қатерлі тапсырманы орындауда батыл шешімді болғанға ұқсайды. Оба ауруы кезінде ауыл мен ауылды бір-біріне қатыстырмай, карантин жасатқызған. Ауру шығып, кісісі өлген қыстақтарды бөлек бақылауда ұстап, дәрігерлік көмек көрсетіп отырған, қора-қопсысын өртетіп, тышқандарды аулатып, құртқызып, кеселдің одан әрі жаппай жайылуына тосқауыл қойғызған. Тайсойған құмында өртелген қыстаулар орындары сол бір алыста қалған обыр жылдардың ескерткіштеріндей томпайып әлі жатыр. Бұл төмпешіктерге халық «Үш оба», «Бес оба» деп атау берген. Ерекше елегізетін бір жайт, бұдан жүз жылдан астам бұрынғы оба ауруының зардапты ізі бүгінге дейін жойылмай отырғаны. Тек соңғы 30-40 жылдың ішінде Атырау облысының Қызылқоға ауданында екі-үш дүркін оба ауруы қылаң беріп, елді үрейлендіріп, әбігер астында қалдырды. Қазіргі үрейлену құдайға шүкір, техника мен медицина арқылы шапшаң сейіледі ғой. Ал жүз жылдан астам бұрынғы үрейленуді көз алдыңа әкелетін жыр жолдарын оқығанда төбе шашың тік тұрады. Сондай ұзақ толғаудың бірі біздің қолымызда. Оны маған Миялыдағы Нәсіп Кенжиева есімді әжей берді. Ол – Халелдің жиені Сарман Ғапуриннің әйелі. Толғау бір дәптерге бөлек жазылған. Сыртында «Оба» деген жазу бар. Өкінішке қарай, сірә, алашордашыға байланысты деп қорыққандықтан болар, жазған кісінің, яғни автордың кім екені көрсетілмеген. Дәптердің бірінші бетіне «1913 жылы Калмыков қаласы Есім төбесінен оба ауруы шыққанда ішінде болған адам айтқан сөзі екен» делінген.
Дәптердің сыртында осылай делінуіне қарағанда жазған емес, айтқан кісінікі. Олай дейтініміз, Халелдің жеке архивінде бұл толғау сақталмаған. Осы пікірді ғалымның әдебиетшілігін зерттеп, ғылыми түйін жасаған филология ғылымдарының докторы Риза Әлмұқанова да қоштайды. Сонымен қатар толғаудың жазылуында Халелмен шығармашылық бірлестікте болған ақын Ығылман Шөрекұлына тән өзіндік өрнектер, стильдік ерекшеліктер, жиырмасыншы жылдарға дейінгі өлеңді ауызша шығарудан жазуға ауысқандағы төселмеген қолтаңбасы байқалады. Қалай болғанда да бұл дәрігер Халел Досмұхамедұлының өмірі мен қызметінің елеулі бір парағы.
Оба туралы осы жан түршіктіретін жыр-дерек әлемді коронавирус індеті жайлап, пандемия алқымнан қысқанда ойға еріксіз қайта оралды. Оба да коронавирус сияқты шапшаң жұққыш, тез тарайтын қасіретті кеселдің өзі. Екеуінің ұқсастығы, пәле-жаласы бірдей, халыққа қырғидай тиеді. Ол кезде өлеңде айтылғандай «...Көреміз көз алдыңда ойран үйді//Ызбырай, зілмәңкесін-бәрін жағып//Қарайтып керегесін қойған үйді// Көбі өліп, азы қалды осы дерттен//Кем емес үшбу апат жанған өрттен//Секілді қара сия жұққыштығы//Ақыры себеппенен дағдыр жеткен//Хал білген, бата оқыған адамдардың// Бәрі де үлес алды келіп-кеткен...» болып, елге қасірет-қайғы әкелген. Егер коронавируспен дер кезінде күреспесек сондай күйкі көріністің кебін кимесімізге кім кепіл. Сондықтан карантин жариялап, жұртқа «Үйде болайық», «Жақыныңа жанашыр бол» деп ескертпелер беріп, орынсыз кезбелікке салынуға жол бермеудің алдын алу орынды-ақ. Бұдан бір ғасыр және жеті жыл бұрынғы эпидемия тұсында әлі де болса медицина дамымаған уақыт болатын. Сол себепті де шығын көп болды. Қазір шүкір, бетперде, үстіге киетін киім, қолғап, көзілдірік тәрізді сақтану құралдары пайда болды. Әсіресе, коронавирус жұқтырғандардың қақ ортасында жүрген медицина қызметкерлері оны оңтайлы пайдалана бастады.
Әділін айту керек, індеттің жолын кесу шаралары жаман емес. Ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтан бастап бүкіл халық болып онымен мігірсіз күресіп жатқаны қуантады, алғашқы кезеңде жіберілген кемшіліктерді, білместіктерді жою жұмыстары өріс алды.
«Оба» атты өлеңде «Сау бөлек, ауру бөлек, өлген бөлек//Айнала қарауыл тұр дөп-дөңгелек//Араннан қарғып өткен сұр киіктей// Қатысқан қаза тапты елден бөлек» дегеніндей жағдай бүгіндері де қайталанып отыр. Адамдар ауруды бір-біріне жұқтырады, білгеннің тілін алмайды. Садақаға барады, той тойлайды. Оқыған, тоқыған жақсылар мен жайсаңдардың өздері көңіл қимастықпен қайтыс болғандарды соңғы сапарға шығарып салуға барып, арандап қалып, коронавирус, пневмония (өкпе қабынуын) кеселдерін жұқтырып, арты қайғылы жағдайға ұласып жатқан жайт жетерлік.
Бір жақсысы, өңірімізде індеттің жаппай етек алуына жол бермеу жолдары қарастырылып жатыр. Карантин, кеселге шалдыққандарды бөлектеп емдеу, күдікке іліккендерді оқшаулау, көшеде жүруге, той-топырға шектеу қою, жаңа емдеу орындары құрылыстарын қысқа мерзімде тұрғызу және тағы басқа шаралар көңілге медеу береді. Өкінішке қарай, осындай қат-қабат жұмыстарды көрмей босқа даурығушылық, түймедей кем-кетікті түйедей етіп жариялау барып тұрған оңбағандық. Ел ішіне іріткі салуға неге үйірміз?! Мұндай кер ауыздарға тосқауыл қоймауға болмайды. Әлеуметтік желідегі ауыздарына не келсе соны айтатындар, әншейінде екі сөздің басын құрай алмайтын, бүгінде көсемсіп, «білгірге айналғандар» көбейіп барады. Оның есесіне бәріміз, бүкіл адамзат болып індетпен жұмыла күресуіміз қажет-ақ. «Үйде бол» десе үйде болайық, «Қыдырма» десе қыдырмайық. «Садақаға барудан тыйыл» десе тыйылайық. Шыдайық! Жаугершілікті де, ашаршылықты да, қуғын-сүргінді де, бодандықты да бастан өткеріп, жеме-жемде жеңе білген қазақ халқы бұл тығырықтан да шығары кәміл. Соған имандай сенейік. Біз біргеміз, әлеумет!
Төлеген ЖАҢАБАЙҰЛЫ,
Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі, Қызылқоға ауданының құрметті азаматы
АТЫРАУ
Қасым-Жомарт Тоқаев Реформалар жөніндегі жоғары кеңестің кезекті отырысын өткізді
Президент • Бүгін, 22:10
Аймақтар • Бүгін, 21:45
Атырауда 33 медицина қызметкері марапатталды
Аймақтар • Бүгін, 21:20
Нұрсұлтан Назарбаев Қоры қайырымды да батыл отандастарымызды марапаттады
Аймақтар • Бүгін, 20:50
Қазақстан тарихы: 7 томдық академиялық еңбек әзірленеді
Қоғам • Бүгін, 20:32
Жамбыл мұрасы – ұлт руханиятының айнасы
Аймақтар • Бүгін, 20:10
Корабльдерді күзету мен қорғау бойынша оқу-жаттығу өтті
Аймақтар • Бүгін, 20:05
Шымкент қаласы ішкі саясат және жастар істері жөніндегі басқармасының басшысы тағайындалды
Аймақтар • Бүгін, 19:36
ШҚО-да алты мекеме қару сақтау тәртібін бұзған
Аймақтар • Бүгін, 19:25
Петропавлда ұландықтар өртенген үйден үш адамды алып шықты
Оқиға • Бүгін, 18:57
Бас прокуратура әлеуметтік желілерде митингке шақыруға байланысты үндеу жариялады
Қоғам • Бүгін, 18:41
Жамбыл Жабаевтың 175 жылдық мерейтойы басталды
Фотогалерея • Бүгін, 18:35
Қасым-Жомарт Тоқаев Түркия Президентіне құттықтау жеделхатын жолдады
Президент • Бүгін, 18:33
Алматыда Терісбұлақ өзені кәріз суларынан тазартылды
Аймақтар • Бүгін, 18:27
Ауа райына байланысты бірнеше облыста ескерту жарияланды
Ауа райы • Бүгін, 18:24
Мемлекет басшысының Жарлықтарымен бірқатар лауазым өкілі тағайындалды
Президент • Бүгін, 18:21
Қазақстанның АӨСШК-ге төрағалығы бірқатар елге гуманитарлық көмек берді
Қазақстан • Бүгін, 18:10
Ақмола облысында 3 мың адамға жеткілікті дәрі-дәрмек қоры бар
Медицина • Бүгін, 18:03
Қызылордада карантин талаптарын сақтамаған түнгі клуб анықталды
Аймақтар • Бүгін, 17:56
Атырауда полицияға 840 әйелден шағым түскен
Аймақтар • Бүгін, 17:46
Тарбағатай ауданында кен байыту комбинаты салынады
Аймақтар • Бүгін, 17:40
Елордада жексенбіде СОО-лардың жұмыс істеуіне рұқсат берілді
Қоғам • Бүгін, 17:29
Нұр-Сұлтанда «Тәуелсіздіктің төл құрдастары» жобасы іске қосылды
Елорда • Бүгін, 17:25
Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі қымбатшылықтың себебін түсіндірді
Экономика • Бүгін, 17:21
Грек-рим күресінен ел біріншілігі аяқталды
Күрес • Бүгін, 17:20
Илон Маск бір тәулікте біраз байлығынан айырылды
Әлем • Бүгін, 17:20
Жандарбек Бекшин алматылықтарға үндеу жолдады
Аймақтар • Бүгін, 17:17
Футзал: Беларуське қарсы ойнаймыз
Спорт • Бүгін, 17:03
Биыл 8 мың алматылықты баспанамен қамту жоспарлануда
Аймақтар • Бүгін, 16:59
Нұр-Сұлтанда жастарды жұмыспен қамтуға арналған меморандум жасалды
Қоғам • Бүгін, 16:56
«Астана» велокомандасы Франциядағы жарысқа қатысатын спортшылар тізімін бекітті
Спорт • Бүгін, 16:52
Түркістанда «Кәсіпкерлік қырандары» жобасы бастау алды
Аймақтар • Бүгін, 16:51
Дзюдодан Қазақстан әйелдер құрамасы «Grand Slam» турниріне қатысады
Спорт • Бүгін, 16:15
Қарағанды облысында құлағы үсіген ер адам ауруханаға түсті
Қоғам • Бүгін, 16:14
Шымкенттегі медицина қызметкерлерінің еңбекақысы өсті
Аймақтар • Бүгін, 16:14
Қазақстандықтардың несиесі 7,6 трлн теңгеге жетті
Қаржы • Бүгін, 16:13
Атырауда қоршаған ортаға 1 млрд теңгенің залалы келгені анықталды
Аймақтар • Бүгін, 15:57
Түркістанда құдалық өткізгендер жауапқа тартылды
Аймақтар • Бүгін, 15:52
Шымкенттен шалғай орналасқан ауруханаға КТ аппараты орнатылды
Аймақтар • Бүгін, 15:50
Алматыда қосымша жұмыс орындары ашылады
Аймақтар • Бүгін, 15:44
Әлеуметтік-еңбек саласындағы қызметтердің 91%-ы цифрландырылды
Қоғам • Бүгін, 15:36
Жаттықтырушылардың кәсіби мерекесі 7 сәуірде атап өтілуі мүмкін
Спорт • Бүгін, 15:30
«Теңізшевройлдан» экологиялық заңнаманы бұзғаны үшін айыппұл өндірілді
Аймақтар • Бүгін, 15:23
Бір тәулік ішінде қар құрсауында қалған 132 адам құтқарылды
Қоғам • Бүгін, 15:18
Қазақстанда мүгедектігі бар адамдарға көмек көрсету үшін арнайы орталықтар ашылады
Қоғам • Бүгін, 15:08
Қазақстанда көші-қон саясатының жаңа тұжырымдамасы әзірленеді
Қоғам • Бүгін, 15:01
Шымкентте 1 сәуірден бастап оқушылар мен студенттер үшін қолма-қол төлем 100 теңге болады
Аймақтар • Бүгін, 15:01
Аймақтар • Бүгін, 14:56
Вакцинациядан кейінгі иммунитет, электронды паспорт жайлы не білеміз?
Аймақтар • Бүгін, 14:56
Аймақтар • Бүгін, 14:52
Алматылық студенттің ғылыми жобасы халықаралық байқауда бағаланды
Аймақтар • Бүгін, 14:41
Алматыда халықаралық форум өтті
Аймақтар • Бүгін, 14:27
Азаматтарға арналған үкімет өзінің кадрлар резервін жасақтайды
Аймақтар • Бүгін, 14:25
Сенат Үкімет сағатының қорытындысы бойынша 20-дан астам ұсыныс дайындады
Қазақстан • Бүгін, 14:09
Мемлекеттік хатшы Жамбыл ескерткішіне гүл шоғын қойды
Фотогалерея • Бүгін, 14:05
Батыс Қазақстанда жол апатынан 4 адам қаза тапты
Аймақтар • Бүгін, 14:00
Екі қазақстандық дзюдошы әлемнің үздік ондығына енді
Спорт • Бүгін, 13:40
ШҚО ауыл шарушылығы бойынша алдыңғы қатарда
Аймақтар • Бүгін, 13:21
Шығыс Қазақстанда 2100 орындық 3 мектеп салынып жатыр
Білім • Бүгін, 12:58
Экология вице-министрі жұмыс сапарымен Қызылорда облысында болды
Экология • Бүгін, 12:49
Сайын Мұратбетковтың әңгімелері ағылшын тіліне аударылды
Әдебиет • Бүгін, 12:41
Сенаторлар көлік қауіпсіздігі деңгейін төмен деп санайды
Парламент • Бүгін, 12:40
Елорда әкімі оңалту орталықтарын кеңейту туралы айтты
Қоғам • Бүгін, 12:28
2020 жылы 13 мың этникалық қазақ көшіп келді
Қоғам • Бүгін, 12:24
«Antiparacraft-2021»: Студенттер жемқорлыққа қарсы квест өткізді
Аймақтар • Бүгін, 12:14
Алматыда армиялық қоян-қолтық ұрысынан Қарулы Күштердің чемпионаты аяқталды
Спорт • Бүгін, 12:04
Ұқсас жаңалықтар