Тіпті көгілдір отын тұтыну жөнінен алдыңғы орында тұрған Алматы қаласы маңында да бұл мәселе толық шешімін тапқан жоқ. Яғни тұрғын үй секторы мен өндіріс орындарының әлі күнге дейін орталық газ желісіне қосылмауы қоршаған ортаның ластану қаупін жоғарылатып, әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан да сын болып тұр. Бұл жағдай мемлекет алдындағы өткір мәселенің бірі екені тағы анық. Осы жерде Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев бұған дейін Алматы облысы аумағындағы табиғи газбен қамту жұмысын сынға алып, тиісті ескерту жасағанын еске түсірген абзал. Қазір Президент тапсырмасынан туындаған міндеттер іркіліссіз жүзеге асып, аймақтағы жұмыс біршама ілгеріледі. Бірақ көгілдір отынға қосылу бағасының қымбат болуы жұрттың жаппай газ тұтынуға деген ынтасын басып отырған сияқты.
Дерекке жүгінсек, Алматы облысында 144 елді мекен газдандырылған екен. Яғни табиғи газға 1,1 млн адам немесе тұрғындардың 56 пайызы қол жеткізген. Саралап айтқанда, аймақтағы 5 ауданның тұрғындары үшін көгілдір отын әлі арман күйінде қалып отыр. Бірақ бұл бағыт бойынша жергілікті билік қол қусырып отырған жоқ. Қазір облыс әкімдігінде ұзындығы 224 шақырым болатын «Талдықорған-Үшарал» және ұзындығы 118 шақырым болатын «Шелек-Кеген» магистральды газ құбырының құрылысын қолға алудың қамы жасалып жатыр. Осы мақсатқа облыстық бюджеттен 149,1 млн теңге бөлініпті. Жоба іске асса, қазір газ құбыры жетпеген 5 аудандағы 91 елді мекеннің табиғи отынға қол жеткізу мүмкіндігі артады. Ал бұл дегеніңіз 300 мың тұрғын үй газға қосылады деген сөз.
Рас, бұл – болашақтың жоспары. Ал қазіргі міндет мегаполис маңындағы аудандардың тұрғындарын толықтай көгілдір отынмен қамту болып отыр. Мысалға, Іле ауданының тұрғындары үй іргесінде тұрған газ құбырына қосылудың құны қымбат екенін айтады. Газ тасымалдаушы компаниялардың қызметі үшін төлейтін артық ақша таппаған адамдар несие алуға мәжбүр болады. Ал Іле ауданы аумағындағы ауылдарда газ желісіне жалғау мен құжат рәсімдеу құны 300 мың теңгеден 450 мың теңгеге дейін барады-мыс. Мәселен, осы ауданның Байсерке ауылдық округіне қарасты Қоянқұс ауылында газға қосылу жұмысы 400 мың теңгеге бағаланған.
– Біздің ауылымыз қала шекарасынан 1 шақырым ғана қашықта орналасқан. Мұндағы тұрғын үйлер бау-бақшалық мақсаттағы жерге салынып жатыр. Аты айтып тұрғандай, бау-бақшалық мақсаттағы жерге жергілікті атқарушы билік тарапынан коммуникация жүргізу міндеттелмеген. Қол созым жерден газ магистралі өтіп жатыр. Осыдан 4 жыл бұрын тұрғындар ортақ ақша шығарып, газға қосылу үшін келісім алдық, көгілдір отын әр отбасына 400 мың теңгеге түсті. Қазір біздің қаржымызға тартылған желі «ҚазТрансГаздың» иелігіне өтті. Ал көбіміз сол үшін алған несиемізді әлі төлеп отырмыз, – дейді «Қоянқұс» бау-бақша серіктестігінің төрайымы Гүлжиян Нұрғалиева.
Айтпақшы, Алматы облысында халықтың әлеуметтік әлжуаз топтарына қолдау көрсету мақсатында абоненттерді газбен жабдықтауға қосу қызметтерінің құнын арзандату бойынша «Талдықорған қаласы мен Алматы облысының елді мекендеріндегі тұрғын үйлерді газдандырудың» қаржылық-экономикалық негіздемесі әзірленген. Бұл бағдарламаның негізгі мақсаты біз айтып отырған мәселені шешу екен. Яғни газбен жабдықтау жүйесіне абоненттерді қолжетімді бағамен және бөліп төлеу мүмкіндігін қолдана отырып қосу жайы шешімін таппақ. Осы шаруа үшін облыстық бюджеттен 500 млн теңге көлемінде қаражат та бөлінген. Істі жүргізуді, басқаша айтқанда бөлінген қаржыға иелік ету «Жетісу-ОблГаз» компаниясына жүктелген. Қазір бұл мекеме абоненттерді газға қосу жұмысын жүргізетін серіктестіктермен консорциум жасау үстінде. Осы консорциумға сәйкес бір абонентті толық қосу құны орташа есеппен 250-300 мың теңге болады. Бұл ретте құрылыс материалдары мен жабдықтарының барлық түрлері абоненттерге 8 ай мерзімге пайызсыз бөліп төлеу арқылы беріледі екен.
Алайда бұл жобадан біз Іле ауданының тұрғындарына келіп кетерлік пайда жоқ екен. Ащыбұлақ ауылдық округіне қарасты Төле би ауылының тұрғындары газға қосылу құнының қымбат екенін айтып, ауыл, аудан әкімдерінің табалдырығын тоздырып болғанын айтады. Ауыл тұрғыны атынан бізге хабарласқан көпбалалы ана Дина Достыбаева халықтың әлеуметтік әлжуаз топтарына қолдау көрсету мақсатында бөлінген қаржыға кімдердің қол жеткізе алатынын түсіндіретін билік өкілін таппай жүргенін айтады.
– Біз «Жетісу» телеарнасының жаңалықтарынан облыстағы көпбалалы отбасылардың үйін газға жеңілдікпен қосу мақсатында үлкен қаржы бөлінгенін естідік. Бірақ оның игілігі кімге бұйыратынын білмейміз. Мен өзім көпбалалы анамын. Жанармай құю бекетінде оператор болып жұмыс істеп жүрмін. Бұл жерде жұмыс кезекпен, аса қиын емес. Ал күйеуімнің тұрақты жұмысы болмағандықтан атаулы әлеуметтік көмек алуға өтініш беріп үлгермедік. Соған қарамастан ешкімге алақан жайып отырған жоқпыз. Жерді несиеге алып, үй салдық. Енді газға қосылуды армандап жүрміз. Оның құны 350 мың теңге шамасында. Мұндай қаржыны бізге банк те бермейді. Енді көпбалалы отбасыларға жеңілдік болады деген соң, ауыл әкіміне барсам, нақты жауап жоқ. Газ тартатын компаниялардың телефонын беріп, «Өздерің сөйлесіп, жағдайларыңды айтып, жеңілдік сұраңдар...» деп шығарып салды, – дейді көпбалалы ана Дина Достыбаева.
Осы жерде газ желісіне қосылудың құнын нарықтағы сұраныстың белгілейтінін ескеру керек. Өйткені мегаполиспен шектесетін аймақтардағы жаңа елді мекендердің жылдам бой көтеруі тұрғындардың көгілдір отынға деген сұранысын жыл сайын арттырып келеді. Мысалы, қазір қала маңы аудандарының есебіне кіретін 187 елді мекенде 993,8 мың тұрғын бар. 134 ауыл ғана табиғи газға қосылған. Көрсеткіш 71,6 пайыз шамасында екен.
– Алматы қаласы маңындағы аудандарда да газдандыру жұмысы жалғасып жатқанын айтуымыз керек. Ал тұрғын үйлерді толықтай табиғи отынмен қамту ісі Іле ауданында да жүзеге асуда. Аудандағы 29 елді мекеннің 27-і табиғи отынға қосылған. Күн тәртібінде Жетіген ауылдық округі аумағын газдандыру тұр. Бұл үшін 6,5 шақырым газ құбырын тартуға 1,1 млрд теңге қаржы қарастырылыпты. Нәтижесінде, тағы 41 елді мекен газға қол жеткізбек, – дейді облыстық энергетика және ТҮКШ басқармасының басшысы Бағлан Тәнекенов.
Алматы облысы
