Бір сөзбен айтқанда «отыз күн ойыны мен қырық күн тойы тарқамаған» қазақ тойына реформа қажет пе деген сұрақ туындайды. Дәл осы ой бұл күнде біразымыздың санамызды меңдеп жүр.
Әрине қазақ ежелден, сауықшыл, тойшыл, думаншыл халық. Қадыр ақынның сөзімен айтсақ: «Ойлай да білген адамға, тойлай да білген лайық». Бұл халқымыздың көне дәстүрімен, болмысымен сабақтасып жатқан дүние. Кеңдігіміздің бір көрінісі. Дей тұрғанмен, соңғы он шақты жылдың бедерінде дәл осы тұрғыдан келгенде сәл дарақыланып кеттік пе деймін. Үстел үсті майысардай аста-төк дастархан жайып әсіре ысырапшылдыққа жол бердік. Жағдайы барлар той арқылы бір-бірімен бәсекеге түсіп, қарапайым халық бір күндік той үшін банктерден жоғары пайыздық мөлшерлемемен несие алатын болды. Бұл өз кезегінде халық арасына әлеуметтік жік түсіріп жатыр. Мұның түбі жақсы емес.
Мамыражай кезде той жасама деуден аулақпыз. Әркімнің өмірде бір болатын қуанышы. Алайда, дәулетіңе сай әрекет қылып, көрпеңе қарай көсілу деген болады. Осыны ұмытпасақ игі. Мәселен, өзбек ағайындар ең үлкен тойларының өзіне ары кетсе 100-150 адам шақырады. Тамақты да кісі басына шақтап қояды. Алғашқы дастарханға қойылған тағамдар желініп болғаннан кейін ғана келесі тамақ әкелінеді. Зерделеп қарасақ, бұл да мәдениет. Шариғатымызда: «Жеңдер, ішіңдер, бірақ ысырапқа жол бермеңдер» демей ме? Құдайдың сыйын үнемдеу керек. Батыс елдерінде де дәл солай. Отбасыңдағы қуанышты жақын-жұрағатыңмен шағындап атап өтсең қандай жақсы. Мәселен ары кетсе 100 адам. Ал біздің кейбір тойларда жарты миллион адам жиналады. Ізгішуақ тілектер төгілетін отбасылық мерекелер концертке ұласып, арзан әңгіме, әжуа әзілдер айтылып жататын кездер де көп. Мұны да өз жолымен жүйелеу керек секілді.
Қазақты лайым тойдан ажыратпасын. Дегенмен дарақылық, даңғазалық, ысырапшылдықтан арылып, үнемшілдікке ықшамдылыққа бейімделсек деген тілегім бар.
Сәбит ОРАЗБАЕВ,
Қазақстанның халық әртісі,
Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты
АЛМАТЫ
