Тест-жүйе Ғылым комитетіне қарасты Өсімдіктердің биологиясы және биотехнологиясы институтының молекулалық биология зертханасында жасалды. Бұл ғылыми жаңалық Қазақстанда алғаш рет ашылды. Мұның ел экономикасына тигізер пайдасы көп. Себебі аталған институттың директоры Қабыл Жапарұлы айтқандай, көршілес Қытай немесе Өзбекстаннан сатып алынатын алма ағашының көшеттерінде вирус бары жеміс салғаннан кейін ғана анықталып жатады.
«Шеттен әкелінетін жеміс көшеттерін сатып аларда, әлбетте тапсырысты орындаушы тарап өнімінің таза, сапалы екенін айтады. Алайда фермерлер онда вирустың бар екенін жеміс піскенде ғана біліп жатады. Міне, осыдан кейін барлық жеміс бағы құрдымға кетеді, ал фермер шығынға ұшырайды. Осындай проблеманың алдын алуға біздің ғалымдар әзірлеген тест-жүйенің пайдасы зор. Бұл тест-жүйе алма ағаштарында болатын жапырақатардағы хлоротикалық дақтары вирусы, ізбедерлі вирусы, мозаика вирусы, шұңқырлық вирусын анықтай алады. Қазірдің өзінде фермерлер тарапынан шағын тапсырыстар түсіп жатыр. Өйткені біз ғылыми жаңалығымызды патенттедік», дейді Қ.Жапарұлы.
Ғылыми мекеме басшысының айтуынша, аталған тест-жүйені әзірлеуге 3 жылға жуық уақыт кеткен. Себебі ғалымдар ауылдардағы ферма қожалықтарын аралап, алдымен вирусты тапқан. Содан кейін барып сол вирус түрлерін анықтауға қауқарлы тест-жүйе жасады. Дайын өнімнің тиімділігі тексеріліп, сезімталдығының жоғары екені толығымен дәлелденген соң, патент алуға жіберілді. Патенттеудің өзі біршама уақыт алатыны бар. Осындай кезеңде әбден сыналған тест-жүйені Ауыл шаруашылығы министрлігінің фитосанитариялық бақылау бөлімі пайдалануы мүмкін. Ал Үкіметтен, жеке сектор өкілдерінен көлемді тапсырыс түссе, институт ғалымдары көптеп шығаруға әзір.
