Тіс ауруы
1998 жылы Мишель Дранкур бастаған Экс-Марсель университетінің (Франция) ғалымдары төрт жүз жылдық зиратта жерленген адамдардың тістерінен оба қоздырғышының ДНҚ-ын тапқан. Зерттеушілер тіс целлюлозасынан Yersinia pestis бактериясының геномының бөліктерін анықтапты. Осылайша XVI ғасырдың соңында Францияның осы ажалды ауру жайлағаны расталған.
Өлгеннен кейін дене сыртқы ортаның, жерлеу рәсімдерінің және топырақ микробтарының әсерінен ыдырайды. Егер мумия болмаса, жұмсақ тіндер уақыт өте келе толығымен жоғалады. Сүйектер де бұзылады. Ал дененің ең күшті бөлігі - тіс. Тіс қуысындағы микробтардың жасуша қалдықтарымен бірге тіс целлюлозасы үш жүз мың жылға дейін сақталады.
Француз генетиктері қазба табылғаннан кейінгі жиырма жыл ішінде тіс целлюлозасы арқылы ежелгі адамдардан патогендік бактериялар мен бір вирусты анықтаған. Олардың ішінде — сальмонелла, алапес, туберкулез, стафилококк та бар.
Зерттеу барысындағы ең жемісті нәтиже - оба қоздырғышының табылуы болыпты. Обаның ең ежелгі түрі 3800 жыл бұрын қола дәуірінде қайтыс болған және қазіргі РФ, Самара облысы аумағында жерленген екі адамның тіс целлюлозасынан анықталды. Нәтижесінде, ғалымдар бұл инфекцияның адам популяциясына енуі мыңдаған жылдардың еншісінде деген тоқтамға келді.
Окоп бактериясы
Сондай-ақ, ғалым Дранкурәріптестерімен тағы бір жаңалық ашты. Ол адам биттерінен тарайтын қатерлі ауру - Bartonella quintana бактериясының ДНҚ-ын анықтаған. Бірінші дүниежүзілік соғыста миллиондаған адамның өмірін қиған Волынь (немесе траншея) безгегінің эпидемиясын тудырған.
Бұл жолы пульпа Франциядағы Безансон қаласының Рим қорымында жерленген екі мың жастағы 5 қаңқадан табылған. Оларда қан жасушалары-эритроциттер өте жақсы сақталған. Бұл түрдің ең ежелгі бактериясы Францияның оңтүстік-шығысындағы тіс целлюлозасынан анықталған. Олардың жасы шамамен төрт мың жыл. Демек траншея безгегін туберкулезбен қатар ежелгі инфекциялардың бірідеп санауға толық негіз бар. Бұлшауру осыдан 5400 жыл бұрын қайтыс болған мысырлықтан да табылған
Ең көне оба және гепатит
Ежелгі патогендердің геномикасы осы саладағы жетекші зерттеушілердің бірі Тюбинген университетінің (Германия) жаңа ғылыми бағыты Иоганн Краузе деп аталады. Ол әр түрлі ғасырлардағы қалдықтардан оқшауланған оба қоздырғыштарының ДНҚ-ны салыстыра отырып, микробтың эволюциясын қалпына келтіріп, ата-бабаларымыздың көші-қон жолдарын нақтылапты. 2011 жылы Краузе әріптестерімен бірге ежелгі оба геномын ашты. Бұл ауру Еуропада жоғалып кеткенімен әлемнің кейбір аймақтарында, мысалы, Моңғолия әлі де бар.
2015 жылы халықаралық ғалымдар тобы, соның ішінде Краузе, Альпі тауларынан табылған 5300 жастағы мұзды мумия деп аталатын Тирольдік адамның микробиомасын талдады. Ғалымдар асқазан-ішек тіндерінің үлгілерін алып, микробтардың бөліктерін анықтау үшін бірнеше талдау жасаған. Сонда ғалымдар Helicobacter pylori ДНҚ-сын анықтапты. Бұл микроб адамдардың 90 пайызының асқазанында кездеседі. Ал әрбір оныншы адамда асқазан жарасы мен асқазан обырын тудырады. Ғалымдар осы тұжырымдаса аясында асқазан обыры да мыңдаған жылдар бұрын пайда болған ежелгі ауру деген тоқтамға келді.
Тюбинген ғалымдары Швейцария мен Польшадағы әріптестерімен бірге Германия мұражайларында сақталған 119 мысырлық мумияның тіндері мен тістерінің үлгілерін зерттеді. Айта кетерлігі, мумиялардың ең көнесінің жасы екі мың жылдан асады. Олардың бірінде, Abusir1630 деп аталған, алапес бактериялары табылған. Антропологиялық мәліметтерге сәйкес, бұл 30-40 жастағы ер адам.
