Ежелден ән-жырдың алтын бесігі атанған Көкшетау топырағында дәстүрлі өнер жанашырларының бірі, ән сүйген қауымға табиғи талантымен, көркем мінезімен, ажарлы азаматтығымен танылған өнерпаздың бірі – Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының түлегі, облыстық филармонияның әншісі Сәрсенбай Хасенов. Ел егемендігін алып, ақ түйенің қарны жарылған шақта солтүстік өңір рухани нәрге сусаулы еді. Жергілікті ұлт өкілдері сирек қоныстанған солтүстікте алғаш отбасылық ансамбльдер құрылып, өнерлерімен тәмам жұртты тәнті еткен тұста Хасеновтер отбасылық ансамблі төл өнерлерімен он бесінде толған айдай жарқырап көрінді. Әнін тыңдаған жұрт аса бір разылықпен сүйсіне айтып отыратын. Сәрсенбайдың әкесі Оразалы, анасы Айман, інісі Нұрқасым, қарындасы Сымбат та айтулы әншілер. Бесігінде әсем ән тербетіп, самал үнді ата-ананың тәрбиесінде өскен Сәрсенбайдың дәстүрлі әннің жоқшысы болмауға хақысы жоқтай.
Өткен жылы өз қалауымен ел аралаған. Солтүстік Қазақстан облысының Ақжар, Уәлиханов, Ақмола облысының Біржан сал, Зеренді тәрізді бірнеше аудандарында болып, дәстүрлі әнге аңсары ауып отырған ауыл тұрғындарына тегін концерт қойған.
– Ел ішіне бұрынғыдай концерттік бригадалар бара бермейтіндіктен бе екен, әнге сусап отырған жайы бар, – дейді Сәрсенбай Оразалыұлы, – ықыластары керемет болды. Мен де бойымдағы барымды аяп қалған жоқпын. Әнмен бірге ән тарихын, Көкшедегі әннің туын көтерген, рухани әлемімізге мәңгі өлмес байлық сыйлаған Ақан сері, Біржан сал, Үкілі Ыбырай, Орта жүздің ішінде алдына ақын салмаған Орынбай тәрізді тұлғалардың ертегідей сұлу, ғажайып өмірлерін, мол мұрасын тілім жеткенше айтып бердім. Ән сапары басталған Біржан сал елінде дүлдүл композитордың «Жанбота», «Адасқақ», «Теміртас», «Айтпай» тәрізді әндерін шырқадым. Қариялар көздеріне жас алып отырды. Тойда емес, топта айтатын әннің асылы ғой, шіркін. Әсіресе «Теміртасты» күңірене салғанымда, толғанбайтын жан қалмайды. Мен соған қуандым. Ән тыңдайтын орта бар екен, ел еркесін ұмытпапты.
Әншінің өз сөзіне қарағанда, бір ауылда түстеніп, бір ауылда қонып, бағзы заманның сал-серілері тәрізді жалпақ жұртты әнімен сусындатқан. Жол шығыны өзінен, жақсылығы туған елге жұғысты. Құлақтанған жұрт құшақ жая қарсы алады. Бар болса ауылдық клубта, жоқ болса далада шырқаған. Біржан әнін беріліп салғанда, Жөкей көлі де ақбас толқындары аспанға атып, тебірене толқығандай болыпты.
Келесі бір сапарында ел ішінде қалған қазынаның көмбесін ақтарыпты. Ән жинаған. «Ел іші – өнер кешіні» деген сөз тегін айтылмаған ғой, өнерлі жастармен жүздесіп, ән әлеміндегі ажарлы сипатты, дәстүрлі өнердің сабақтасуы жайлы әңгіме қозғаған. Өнерлі елдің өресінде де мұрты бұзылмаған қазынаның жатқаны анық. Бір сапарында сонау Қызылтудан аспандағы аққуға үнін қосқан Үкілі Ыбырайдың «Гәккуінің» өзгеше бір нұсқасын тауыпты. Құқық қорғау саласында қызмет еткен, ұлттық өнердің үлкен жанашыры, марқұм Тақау Сейітов ақсақалдың шаңырағынан. 1970 жылы дыбыс таспасына жазылған ән екен. Алғашқыда таңырқаған, бұрын естіп көрмеген жосығы бөлек туынды. «Гәккуді» өзі де айтып жүр ғой. Талай мықтының орындауында тыңдаған. Ал мына нұсқа тіпті өзгеше. Тағы бір олжаға кенеліпті, Жаяу Мұсаның «Ақ моншағын» тапқан. Ат басындай алтын тауып алған жанша қуанған. Әншіге бұдан асқан олжа бар ма?! Зеренді ауданындағы Қызылсая ауылының тұрғыны Ендіөлмес Қарерұлынан халық әні «Бес саусақты» жазып алыпты. Нобайы Үкілі Ыбырайдың ән сорабына келгенімен, әлі де анықтайтын жері, санамен салмақтап, ой елегінен өткізетін тұсы бар көрінеді.
Жаман тұмау жан алқымынан алған кезде де ұлт мұратын көздеген Сәрсенбай қарап отырған жоқ. Үш жинақ шығарды. Алғашқысы әр жылдары Көкшетау топырағында ауыздыға сөз бермеген айтыс ақындарының мәтіндері жинақталған «Айтыс керуені» кітабы. Екінші жинағы «Сұраған саған аманат» деп аталатын Үкілі Ыбырайдың өмірі мен шығармашылығы хақындағы жинақ. Ал Ақан серінің қилы-қилы тағдырын, шығармашылығының шыңын арқау ететін «Жігіттің падишасы» жинағы ұлтымыздың рухани әлеміне ойып тұрып олжа салған туынды.
Осы жинақтарды облыстық филармониядан алатын жарытымсыз жалақысына шығарған төрт баланың әкесі Сәрсенбай Хасеновтің бетінен қалқып қана айтқан жанашырлығын ұлтымыздың рухани әлеміне сіңірген еселі еңбегі деп айтсақ, әбден жараспай ма?!
Ақмола облысы
