Әйелдерге әлімжеттік жасау тыйылмай тұр

Әлемді жаулаған індеттен туын­даған мәселелердің бір ше­ті отбасына келіп тірелетіні түсі­нікті. Жұмыс орындарының жабылуы, мектептердің онлайн форматқа өтуімен байланысты көптеген мәселе пайда болды. Ең өкініштісі – бұл қиындықтар отбасының көңіл күйіне әсер етіп, тұрмыстық зорлық-зом­бы­лыққа алып келгені. Бұл туралы халықаралық қауымдастық пан­демияның басында-ақ дабыл қаға бастаған еді. Біріккен Ұлттар Ұйымы бүкіл әлемдегі тұрмыстық зорлық-зомбылықтың артуын COVID-19-бен қатар «көлеңкелі пандемия» деп атады.

Көптеген өңірлерден жиналған деректер мұндай жағдайлардың әсіресе халықтың маргиналданған топтары арасында айтарлықтай өскенін айғақтайды. Мысалға әйелдерді тұрмыстық зорлық-зомбылықтан қорғайтын заңдар аз Таяу Шығыс пен Солтүстік Африканы алуға болады. БҰҰ-ның Әйелдер қоры Палестина аумағында жүргізген есепте әйел­дерге жасалған әлімжеттіктің едәуір артқаны көрсетілген. Мек­сика, Бразилия секілді Латын Америкасындағы елдерде сәуір, мамыр айларында арнайы шұғыл желіге хабарласқан адамдар са­нының көбеюі елдегі мәселенің ушыққанын көрсетті. Біріккен Ұлт­тар Ұйымы және жергілікті прокурорлар Чили, Боливия ел­де­рінде ресми шағымдардың ­азаюын қатаң карантиндік шара­лардың салдарынан болуы мүмкін деген тоқтамға келген.

Қытайда Цзинчжоу қаласы­ның полицейлері осы жылдың ақпан айында 2019 жылмен са­лыстырғанда тұрмыстық зорлық-зомбылық туралы үш есе көп қоңырау алғанын айтады. Аустра­лия, Франция, Германия және АҚШ сияқты жоғары табыс­ты кейбір елдер де COVID-19 бас­талғаннан кейін тұрмыстық зор­лық-зомбылық туралы хабар­ла­малардың айтарлықтай өскенін хабарлаған.

Жалпы, отбасындағы зорлық-зомбылық пандемия бас­­талғанға дейін де жаһандық ­проб­лема бол­ғанын есте ұстаған жөн. Бірік­кен Ұлттар Ұйымы жи­наған мәліметтерге сәйкес соңғы он екі айда бүкіл әлемде 15-49 жас аралығындағы 243 миллион әйел мен қыз өз отбасында қысымға ұшыраған. Қауіпсіздік, денсаулық сақтау, қаржы және өзге де әлеуметтік мәселелер қыс­паққа алған сайын жағдай одан сайын қиындай түсуі мүмкін.

Карантиндік шаралар ен­гі­зіл­геннен бергі бүкіл әлемдегі де­­ректер көңіл көншітпейді. Мә­­­се­лен, 17 наурыздан бас­тап Фран­­ция­да отбасындағы әлім­жеттік 30 па­йыз өскен. Кипр мен Сингапур­дың шұғыл желілері­не келіп түс­кен қоңыраулар саны да тура осындай пайыз кө­­бей­ген. Ал Аргентина­да 20 нау­рыз­­дан бастап көмек сұ­рап теле­фон шалғандардың са­ны 25 па­йызға артқан. Канада, Испа­ния, Ұлыбритания елдері де отба­сын­дағы «таяқтан» бас сау­ғалап кеткендер көбейгенін хабарлапты.

Қазақстанда да жағдай осыған ұқсас. Жақында Мәжілістің жалпы отырысында Ішкі істер вице-министрі Алексей Калайчиди елімізде карантин кезінде отба­сындағы тұрмыстық зорлық-зом­былықтың артқанын айтқан еді. Елдегі есеп бойынша бұл көрсеткіш өткен жылдармен са­лыстырғанда 25 пайыз өскен.

Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылықтың әлеуметтік және эко­номикалық шығындары, жә­бірленушілерге көрсетілетін кө­мек пен қылмыстық сот төрелігі­не жауап беруге байланысты шы­ғындармен қоса алғанда орасан. Бұл шығындар әлемдік ішкі жалпы өнімнің шамамен 2 пайызына тең деп бағаланады немесе 1,5 трлн доллар. Бұл көрсеткіш қазіргі жағдайға сай өсіп, пандемия аяқталған соң да тенденция жалғаса беруі әбден мүмкін.

COVID-19 әлемдік экономи­ка­ға ғана әсер етіп қоймай, өмір­дің барлық саласына өзгерістер енгізіп жатыр. Алдағы жылдары мемлекеттер алдында соның салдарымен тиімді күрес жүргізу мін­деті тұр.