Қырғыз Республикасының Конституциясы бойынша республиканы басқару жүйесі парламенттік-президенттік болып табылады. Конституцияда «Қырғыз Республикасында мемлекеттік билік бүкіл ел тарапынан сайланған Жоғарғы Кеңеш және Президент өкіл болған және қамтамасыз еткен халықтық биліктің үстемдігінің қағидаларына негізделеді» деп жазылған. Сондай-ақ Ата Заңда мемлекет басшысы президент екендігі белгіленген.
Қолданыстағы заңнамаларға сәйкес сайлау партияларды таңдау жолымен өтті. Сайлау науқаны басталғанда саяси додаға қатысудан 44 партия үмітті екенін жариялаған еді. Әйтсе де, сайлауға 16 партия ғана қатысты. «Бап шаба ма, бақ шаба ма?» дегендей, осы саяси аламанда қай партияның оқ бойы озық екені анық көрінді. Бір айлық үгіт-насихат кезінде сайлаушылардың көңілінен шыққандар жеңіске жетіп, бағы жанбағандар мәреге жете алмады. Бұлай дейтініміз, соңғылары (жалпы алғанда, он алтының көпшілігі) кейінгі бес-алты айда пайда болған партиялар болатын.
Сонымен, мәреден 4 партия сүрінбей өтті. Республиканың Орталық сайлау комиссиясының алдын ала, 5 қазан күнгі сағат таңғы 5-тегі мәліметіне қарағанда, «Биримдик» партиясы – 24,51%, «Мекеним Кыргызстан» – 23,88%, «Кыргызстан» – 8,75%, «Бүтүн Кыргызстан» 7,12% дауыс алған.
Жоғарғы Кеңеш 120 депутаттан тұрады. Демек, парламентте «Биримдик» – 46, «Мекеним Кыргызстан» – 45, «Кыргызстан» – 16, «Бүтүн Кыргызстан» 13 депутаттық мандатқа ие болмақшы.
Ескерте кетсек, бұл алдын ала берілген мәлімет. Жоғарғы Кеңешке өтудің 7% шектік межесіне 6,85%-бен өкшелеп қалған «Мекенчил» партиясы да депутаттық мандаттан үміт үзбей, соңғы нәтижені күтіп отыр.
Жаңадан сайланған Жоғарғы Кеңештің бірінші жиналысында Үкімет толық құрамда отставкаға кетеді. Бұл үкімет басшысы және үкімет мүшелерінің барлығы қызметінен кетеді деген сөз емес. Министрлік тізгінін кімдер ұстайды, жаңадан кімдер келеді, бұларды жаңадан жасақталған парламенттік көпшілік коалициясы шешетін болады. Парламентке өтетін 4 партияның біреуі «Бүтүн Кыргызстан» – оппозициялық партия. Оның лидері – он жылдан бері оппозицияда жүрген, белгілі мемлекет және қоғам қайраткері Адахан Мадумаров.
Мұның алдындағы Жоғарғы Кеңештің құрамында 3 қандасымыз болған еді. Үшеуі де осы сайлауға қатысқан-ды. Алайда олардың біреуінің ғана жолы болды. Ол – Гүлшат Асылбаева. Г.Асылбаева Қырғызстан эл ассамблеясының құрамына кіретін Қырғызстан қазақтары қауымдастығының төрайымы қызметін атқарады.
P.S. Кеше Бішкектегі «Алатау» алаңына парламентке өтпей қалған партиялардың бірқатары, атап айтқанда «Мекенчил», «Чон казат», «Реформа», «Мекен Ынтымагы», «Бир Бол», «Республика» және «Ата Мекен» партияларының өкілдері мен олардың жақтастары наразылық шеруіне шықты. Партия лидерлері жиналғандардың алдында сөз сөйлеп, Орталық сайлау комиссиясынан сайлаудың «алғашқы» делінген нәтижесін жоққа шығаруды, сайлауды қайтадан өткізуді, алдыңғы орындарды иеленген 3 партиядан жақында берілетін мандаттарынан бас тартуды талап етуде.
Назарбек БАЙЖІГІТОВ,
журналист, арнайы «Egemen Qazaqstan» үшін
Қырғыз Республикасы,
Бішкек қаласы
