Ермек Бекмұхамедұлы СЕРКЕБАЕВ

Қазақ мәдениеті мен өнері ауыр қазаға ұшырады.

Кеңес Одағының халық әртісі, Қазақ­­­стан­­ның халық әртісі, КСРО және Қазақстан Мем­лекеттік сыйлық­тарының лауреаты, Социа­листік Еңбек Ері, әйгілі әнші Ермек Бек­­­­мұ­хамедұлы Серкебаев 2013 жылдың 16 қарашасында 88 жасқа қараған шағында дүниеден озды.

Ермек Серкебаев ұлт мәдениетінің, әсіресе, классикалық музыка өнерінің дамуына үлкен үлес қосты. Ол өнердегі жолын Құрманғазы атындағы Алматы мемлекеттік консерваториясында оқи жү­ріп, 1947 жылы Абай атындағы опера және ба­­­лет театрында қойылған А.Жұбанов пен Л.Ха­­­­­ми­дидің классикалық туындысы – «Абай» опе­ра­сындағы Абай партиясын орындаудан бастады.

Қазақ мәдениеті мен өнері ауыр қазаға ұшырады.

Кеңес Одағының халық әртісі, Қазақ­­­стан­­ның халық әртісі, КСРО және Қазақстан Мем­лекеттік сыйлық­тарының лауреаты, Социа­листік Еңбек Ері, әйгілі әнші Ермек Бек­­­­мұ­хамедұлы Серкебаев 2013 жылдың 16 қарашасында 88 жасқа қараған шағында дүниеден озды.

Ермек Серкебаев ұлт мәдениетінің, әсіресе, классикалық музыка өнерінің дамуына үлкен үлес қосты. Ол өнердегі жолын Құрманғазы атындағы Алматы мемлекеттік консерваториясында оқи жү­ріп, 1947 жылы Абай атындағы опера және ба­­­лет театрында қойылған А.Жұбанов пен Л.Ха­­­­­ми­дидің классикалық туындысы – «Абай» опе­ра­сындағы Абай партиясын орындаудан бастады.

Бұдан кейінгі жылдарда қазақ және әлемдік опералардағы: Қожағұл, Амангелді (М.Төлебаев, «Біржан-Сара» мен «Амангелді», соңғысы Е.Г.Бру­силовскиймен бірге), Тарғын, Артем (Брусиловский, «Ер Тарғын» мен «Дударай»), Алпамыс (Е.Рахмадиев, «Алпамыс»), Панфилов (Ғ.Жұбанова, «Жиырма сегіз»), Евгений Онегин, Мазепа (П.И.Чайковскийдің осы аттас опералары), Олег Кошевой, Владимир Ульянов (Ю.С.Мейтус, «Жас гвардия» мен «Ағайынды Ульяновтар»), Фигаро (Дж.Россини, «Севиль шаштаразы»), Дон Жуан (В.А.Моцарттың осы аттас операсы), Эскамильо (Ж.Бизе, «Кармен»), Жермон (Дж.Верди, «Травиата») т.б. партияларды зор шеберлікпен орындады.

Ермек Серкебаев камералық және эстрадалық әнші ретінде де кеңінен танылды. Оның репертуарын­да қазақтың халық әндерімен қатар, Кеңес Одағы және дүние жүзі компо­зиторларының таңдаулы туындылары кеңінен орын алды. Ол бірқатар фильмдерге («Біздің сүйікті дәрігер», «Ән қанатында», «Тақиялы періште»), т.б. түсті.

Ол көптеген халықаралық конкурстар мен дүниежүзілік фестивальдарға қатысып, жеңімпаз атанды. Қазақтың ән өнерін Еуропа мен Азияның көпте­ген мемлекеттерінде және АҚШ-та өткен қазақ мәдениетінің күндерінде кеңі­нен насихаттап, әлемдік биікке көтерді.

Е.Серкебаев – ұлағатты ұстаз, Құрманғазы атындағы ұлттық консер­ваторияның профессоры ретінде көп­теген шәкірт тәрбиелеп, өзіндік ән мектебін қалыптастырды.

Ол тәуелсіз Қазақстанның әрбір жетістігіне қуанып, Елбасына үнемі қолдау көрсетіп отырды. Астана қаласындағы «Қазақстан» Орталық концерт залының салтанатты ашылуында өнер көрсетіп, батасын берді.

Е.Серкебаев «Отан» орденімен, 2 рет Ленин орденімен, Октябрь Рево­люциясы және Еңбек Қызыл Ту ордендерімен, т.б. көптеген наградалар­мен марапатталды. КСРО және Қазақ­станның Жоғарғы Кеңесіне бірнеше мәрте депутат болып сайланды.

Лира шоқжұлдызының бір жұлдызы Е.Серке­баевтың есімімен аталған.

Қазақ өнерінің тарланы, көрнекті мәде­­ниет пен өнер қайраткері, абзал азамат, ұла­ғатты ұстаз, әлемге та­нылған әнші Ермек Сер­­кебаевтың есімі әрдайым ел жадында сақ­­талады.

Қазақстан Республикасының Үкіметі.

ҚОШ БОЛ, ЕЛДІҢ ЕРКЕСІ!

Көзін жұмды қазақтың шын дүлдүлі,

Ақжарқын, айқын бекзат, бұлбұл ұлы.

Әншілік аспанында бір жұлдыздың,

Әлемді таң қалдырған сөнді нұры.

Аты аңыз ел еркесі Ермек еді,

Тұлпардай сергек еді кермедегі.

Әрқашан қаз дауысы биік заулап,

Сағынтар көкке құлаш сермегені.

Ұлтымның ерен әнші көп баласы,

Солардың ғайып болды таңдамасы.

Абайдың әнін шырқап, боздатқанда,

Жазылып қалушы еді жан жарасы.

Найзағай дәл түскендей бүгін көктен,

Сұм ажал тез ұғындық сырыңды өктем.

Қазақтың Фигаросы ғайып болды,

Сахнаны Карузоша дүбірлеткен.

Күңіренді Көкшетау, Қызылжарың,

Сен едің мақтанышы, үздік дарын.

Ақша бұлт Алатауды алты айналып,

Азайтты көңіл айтып, мұңын қалың.

Ұқсаған шаң жұқпайтын сәйгүлікке,

Үлгі едің әсем, кербез сәнділікке.

Жан аға,

Топырағың торқа болсын,

Жол тартты атақ-даңқың мәңгілікке.

Кәкімбек САЛЫҚОВ.

ЕНДІ СІЗДЕЙ ӘНШІ ҚАЙДА...

Дүниедегі тағы бір ең асыл адамым­­­ды­ жоғалттым. Асқар таудай еңселі Ермек ағамыз енді жарқылдап, жаны қал­­­­­май жағдайымды сұрап, алдымнан шық­­­пай­тынын ойлағанда қайғыдан ішім құлазып, алай-дүлей күй кешіп, күйзел­­­­генімді қайтіп айтып жеткізерімді білмей қалдым. Бұл дүниеде мәңгі ештеңе жоқ қой, әрине. Өмірден ағып өтіп бара жатқан ғұмыр-көшке дауа бар ма? Бірақ...бірақ, «әттең-ай» деп қабырғаң қайысатын мұндай тұлғаның қазасына қазір қайғырмай қалған қазақ жоқ шығар, сірә.

Қайран, Ермек аға-ай! Енді сіздей өмірде ер туа ма десейші. Енді сіздей өнер­де ән туа ма десейші. Қазақтың дауы­сы қайда десе, Алатаудай асқақ өр тұл­ғаңызды көрсетер едік. Қазақ деген ха­лық қандай халық дегенде, алдымызға тағы да сізді тосып тұра қалған сәттердің әсері қандай еді, шіркін! Сыртқы келбет пен ішкі келбеттің кестелі сұлу бейнесі өзіңіз едіңіз-ау. Сол көркемдік бүгін көк­жиекке сіңіп ғайып болды. Сізсіз енді ма­ған сахна – жетім. Ағалы-қарындастай екеуміздің қаншама спектакльдерде жолымыз тоғысқан еді. «Алпамыс», «Тра­виа­та», «Севиль шаштаразы», «Дон Жуан», «Еңлік-Кебек» ...Құдай-ау, өткен күнге көз тіксең, қазақ операсының тарихы да, тағылымы да сіз жүріп өткен іздің өрнегінен құралады екен ғой. Бұл ғана емес, қазақтың халық әндерін өзіңіздей аялап асырған абзал азамат бар ма? «Көк­шетау» әнін сізден естігеннен кейін бас­қалардың орындауында қабылдай алмай қалғанмын. Сол әнді неге ұмытпай қалдым екен... Ән деген құдіреттің, бәлкім, сіз өзіне айналып кеттіңіз бе екен, аға.

Бибігүл ТӨЛЕГЕНОВА,

КСРО халық әртісі.

ҚАТАРЛАСЫМ, ҚАНАТТАСЫМ

Өзім қатты сырқаттанып ауруханада жатып, өнерде қос өрімдей болған қанаттасым Ермек Серкебаевтың дүниеден озғанын естіп қапалы күй кештім. Қазақтың музыка мәдениеті үшін орны толмас ауыр қаза екендігіне сөз бар ма. Операның қара шаңырағына бір уақытта қатар келдік, көптеген операларда сахнаға бірге шығып жүрдік. Аллаға тәубе, өмір-бақи Ермекпен достық, әріптестік қарым-қатынасымыз әуелгі риясыз ыстық қалпында сақталып қалды. Сағынышымыз да, саламатымыз да бір еді. Өнерде бірге дәурен сүрдік. Қатар жүріп, бірге қартайдық. Ол да, мен де әншілігімізге қоса тәлімгер ұстаз, консерватория­да профессор болдық. Сәті түскенде, егделігімізге қарамай сахнаға да шығып қоятын едік.

Ермектің жан-жүрегі жұм­­­сақ, кәусардай таза болатын. Бойында қыздарды сый­лай­тын, басқаның талантын бағалай білетін бекзаттық бар еді. Қасиетті ән өнерінің табал­дырығын аттаған жас шағынан-ақ солай-тын. 1958 жылы Мәс­кеуде өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігі кезінде біздің Ермек досымыздың жұлдызы айрықша жарқырады. Соның алдында ғана – 32 жасында «Қазақстанның халық әртісі» атағын алған-ды. Онкүндік қо­рытындысында оған «КСРО халық әртісі» атағы берілді. Сөйтіп, бір жылда екі бірдей ең жоғары атаққа қол жеткізу сирек кездесетін құбылыс еді. Мұндай шырқау биікке Ермек сияқты топжарған саңлақтар ғана самғап көтеріле алатын.

Осы жолғы онкүндікте мен де жаңағы жоғары марапат алғандардың қатарында болдым. Ермектің мен үшін риясыз қуанғаны, тілеулес болғаны, қолдап-қостағаны, жақтап пікір айтқаны есімде. Ермек Бекмұхамедұлының бір қасиеті, өнерді бағалағанда тек әділдікке жүгінетін, адалын айтатын, мынау жақыным еді, анау досым еді деп бұра тартпайтын. Сол себептен де, оның пікірі біз үшін әрқашан қымбат еді.

Кейіннен Ю.Мейтустың «Ағайынды Улья­новтар» опе­ра­сын­да ол қырықта болса да жас­өспірім Ульянов-Ле­нин­ді, ал мен Лениннің ана­сы­ның партиясын жұптасып бірге орын­дадық. Одан соң тағы да сол автордың «Жас гвардия» операсында Ермек Олег Кошевой, мен Ульяна Громова болып, басты рөл­­дерді бірлесе шырқадық. Сол жо­лы екеуміз тағы да бірге ма­ра­пат­талып, Мемлекеттік сый­лық ал­дық. Ол да бір дәурен екен!

Қатар құрбы, өнердегі тағ­дырласым Ермектің өмір дәурені өткенмен, өнерінің дәурені мәңгі жас қалпында халқының жүрегінде сақталып қалады. Қош, ән өнеріндегі аққудай қанаттасым!

Роза ЖАМАНОВА,

КСРО халық әртісі.

ӨНЕРДІҢ СЕРКЕСІ

Ол 60 жылдан астам уақыт бойы Абай атындағы академиялық опера және балет театрында жетекші әнші-солист болып жемісті еңбек етті. Осы жылдар ішінде Қазақстан композиторлары жазған опералардағы Абай, Ер Тарғын және әлемдік классикадан Жермон, Онегин, әсіресе, Фигаро бейнелері мен музыкалық партияларын кемеліне келтіріп, тартымды етіп орындады. Сонымен қатар, ол концерттік сахналарда қазақтың халық әндерінің інжу-маржандарын, Қазақстан және дүние жүзі композиторларының әндерін нақышына келтіріп шырқады.

Әсіресе, ол салған «Отаным менің», «Надо мной небо синее» және Фигароның каватинасы бүкіл әлемді шарлап кетті. Ермек – көптеген шетелдік гастрольдік сапарларда болып, өзіне тән орындаушылық шеберлігімен тыңдаушыларын ерекше тамсандырған әнші. Ол – ұзақ жылдар бойы Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясында әншілер даярлайтын арнайы жеке класс ашып, жастарға әншілік өнердің қыр-сырын үйретіп, ондаған дарынды шәкірттерді бау­лып шығарған ұлағатты ұстаз-профессор.

Ермек 80 жастан асып, егде тартқан шағында тағы да бір ерлік жасады. Ол Алматы мен Астанада, Мәскеу мен Петербургте екі сағатқа созылған жеке концерттік қойылым көрсетіп, талғампаз да кірпияз өнерсүйер қауымды дүр сілкіндіріп, тыңдаушыларының ыстық ықыласына бөленді. Мұндай құбылыс әншілер арасында өте сирек кездесетін жағдай. Осындай ғажаптар тек әншілік және сахналық өнердің қыр-сырын жетік меңгерген дара дарын иесінің ғана қолынан келетін дүние.

Ермек – өзінің әншілік өнерімен әрдайым қазақ халқының мәртебесін биіктетіп, бүкіл ғаламдық шартарапқа паш еткен өнер тарланы. Сондықтан да ол елінің еркесі, өнердің серкесі болды. Оның өнерін билік пен туған халқы жоғары бағалады.

Ермектің өнер жолын қуған екі ұлы бар. Олардың бірі Алмас көр­­­некті композитор. Екіншісі, Бай­­ға­ли әйгілі «А-Студио» эстрада ұжы­мы­ның жетекшісі. Ал қызы Ирина жақ­сы журналист, жазушы. Әке­сі ту­ралы тартымды кітап жазып шы­ғар­ды.

Қорыта айтқанда, Ермек Бек­­­мұ­хамедұлы Серкебаев – ғасырларда өмірге бір келетін ұлы әнші, ерекше тұлға. Оның есімі Қазақстан мәдениетінде, қазақтың музыка тарихында алтын әріппен жазылып, ерекше ою-өрнекпен көмкеріледі. Ермек Серкебаев сияқты қайталанбайтын біртуар әнші, өнер саңлағының аты қазақ халқының жадында әрқашан сақ­талады. Топырағың торқа, жатқан же­рің жайлы болсын, Алаштың ар­дақты перзенті!

Жексенбек ЕРКІНБЕКОВ,

Қазақстанның өнеріне еңбек сіңірген қайраткер,

1976-1987 жылдардағы Мәдениет министрі.

ХАЛҚЫНА ӨЛМЕС ӨНЕРІН ҚАЛДЫРДЫ

Біз Ермек екеуміз консерваторияда оқуды бірге бастап, қатар бітірдік. Ол үшінші курс­­­тан бастап опера театрына жеке әнші болып ор­наласты. Ал мен филармония әншілігіне қа­­был­дандым. Содан кейін біздің татулығымыз, жол­дастығымыз үзілген жоқ. Бірімізді біріміз әр уақытта іздеп тұрушы едік, үнемі қонаққа шақы­­­рысып, өмірде де, өнерде де тығыз араласып жүрдік.

Ол өзі жүрегі ашық, пейілі кең, керемет адам еді. Өзінің саналы ғұмырын бекзат өнерге арнап, артында елі ескерердей елеулі із қалдырды. Халқымыздың қадау-қадау тұлғаларының ішінде де Ермек досымның пешенелі жұлдызы ерекше жарқырап, ұлтымыздың мақтанышына айналғанына мен де талай мерейленгенмін.

Ермек Серкебаев опера сахнасында Батыстың, Еуропаның және қазақ композиторларының туын­дыларының баршасын дерлік орындап шық­­­ты. Еңбегіне қарай жақсы, сырлы да сұлу өмір сүрді. Лайықты марапаттарды еншілеп, өнер­сүйер халықтың ыстық ықыласына бөлене білді.

Енді, амал қанша, уақыт жетті де, ол бізді тастап, бақилық сапарға көшіп жүре берді. Халқына өлмес өнерін қалдырды. Марқұмның жатқан жері жарық, иманы жолдас болсын. Жасаған жақсы амалдары ескеріліп, жаны пейіште шалқысын деймін.

Бекен ЖЫЛЫСБАЕВ,

Қазақстанның халық әртісі, профессор.

КӨП ҚАЗЫНА ІШІНДЕ КЕТТІ

Ерекең, Ермек Серкебаев жөнінде жасы сексенге толғанша бірде-бір жөні түзу кітап жазылмағанын ескерді ме екен, марқұм Баққожа Мұқаев бірде күтпеген жерден: «Мен келістім, сұхбат жасауға рұқсат берді, соны өзіңіз қолға алсаңыз, әрі қарай жалғастыратын жағдай болса, бәлкім, түбі кітап етіп шығарармыз», деген соң, ұзамай ұлы әншінің үйіне барып әңгімелесудің сәті түсті. Ол жарық көрісімен, екінші, үшінші сұхбат жалғасып, жыл бойы ай сайын көл-көсір суреттермен бірнеше санда жарияланды. Солайша, «Парасат» журналында жарық көргені, көрмегені бар, қомақты кітап дүниеге келіп, Ерекеңнің сексен жылдық мерейтойына тарту етілді.

Кітапта тек ұлы әншінің өз аузынан айтылғандары ғана қамтылып, өзіне белгілі, өзі білетін тың, өзгелерге беймәлім оқиға, дерек, мәліметтер сөз болды. Әкесі Бекмұхамедтің Мағжан Жұмабаевпен бала кезден дос болып, Уфада бірге оқығаны, пьесалары сахналанып, «Белеет парус одинокий» және «Ташкент – город хлебный» деген романдарды қазақша сөйлеткені, сондай-ақ, советтік дәуірде қазақ өнерінің өсіп-өркендеп, әлемге танылғаны, өнердегі ұлы тұлғалар туралы өз білігі тұрғысынан талай-талай миятты әңгіме-сыр шертілді. Олар енді тарих, тәбәрік іспетті.

Ерекең қатты толқып, риза болып жүрді. Көкейінде әлі де айтылуы, жарыққа шығуы тиіс шежіре-хикаяттар тасып-төгіліп жатқанын өзі де, мен де сезіп, біліп жүрдік. Өкінішке қарай, екінші қайтара сұхбаттасудың жөні келмеді. Бірде олай, бірде бұлай дегендей себептермен. Қайтеміз, сол кітаптың әр екі жылда қайталап басылып, алты-жеті жылда үш рет жа­рық көр­генін, одан тыс, жеке та­рау­ла­рының мерзімдік басылымдарда сан рет басылғанын дәтке қуат етеміз де. Айтары мол еді. Көп қазына ішінде кетті...

Ұлы әншінің артында қалған бай мұрасы – өз орындауындағы халық әндерінен бастап, әлемдік классикалық ән, романс, ариялар болса, екінші олжа – аталмыш кітаптағы өз аузынан хатқа түс­кен естелік, ұсыныс, пікір, көз­­­­­қа­­­рас, азаматтық қырлары дер едік.

Бақұл бол, қайран Ереке! Асыл аға! Нұрың пейіште шалқысын!

Зәкір АСАБАЕВ,

Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі.