Негізінде, жаңа ұлттық валютаны енгізу туралы шешім 1992 жылы қабылданып, жоғары дәрежелі мамандардан құралған арнайы комиссия жаңа валютаны әзірлеу жұмысына кірісіп кеткен еді. Ел тарихындағы ерекше жаңалық – ұлттық валюта кескінін дайындау жұмыстары Алматы қаласында аса құпия жағдайда жүргізілді. Жалпы, бұл оқиғадан комиссия мүшелерінен басқа биліктегі санаулы шенеунік қана хабардар болды.
Иә, төл теңгеміз – тәуелсіздігіміздің басты нышандарының бірі. Егемендігімізді алған кезімізде Ресейдің кейбір саясаткерлері Қазақстанды рубльдік аймақтан шығарып тастауға әрекеттенді. Соның салдарынан Қазақстан өз ақшасын шығарғанша Ресейдің 1 рублін 65%-бен сатып алуға тура келді. Экономикалық жағынан өте тиімсіз жағдайды көп уақыт созу мүмкін емес еді. Сол кезде инфляцияға ұшырап жатқан Ресейден 1 триллион ақша алып келетін болса, көрші ел оның 650 миллиардын Қазақстаннан кетіп жатқан қазба байлық есебінен алып қалып отырды. Сондықтан Елбасы шұғыл түрде өз ақшамызды шығаруға тапсырма берді. Кезінде Ұлыбритания фунт стерлингін алты жылда, Германия маркасын екі жылда жасаса, біздің жеті банкнотымыз шебер ұйымдастырудың, үлкен еңбектің нәтижесінде өте жоғары сапамен, бар-жоғы алты ай көлемінде басылып, Қазақстанға жеткізілді. Төл теңгеміз сапасы мен дизайны жағынан әлемдік деңгейде алғашқы ондықтың ішіне кірді. Банкноттарымыздың сапасының жоғарылығы, дизайны және екі мемлекеттің арасын экономикалық тұрғыдан жақындатқаны үшін теңгемізді басып шығарған «Харрисон және оның ұлдары» фирмасына Ұлыбритания патшайымының «Алтын белгісі» табысталды.
Төл теңгемізді дайындап, оның халық игілігіне айналғанына дейінгі аралықта атқарылған қыруар жұмыс – тәуелсіздік шежіресінің, тарихымыздың ажырамас бөлігі. Сол себепті ұлттық валютамызды алғаш қолданысқа енгізу барысында еңсерілген міндеттер, оған атсалысқан тұлғалар жөнінде әрдайым айтып жүргеніміз дұрыс. Осы орайда, дәлірегі 15 қараша – Ұлттық валюта күні қарсаңында тұңғыш теңге авторларының бірі, суретші-дизайнер, төл теңгеміздің жарыққа шығуына бірден-бір ұйытқы болған мамандардың бірі Хайролла Ғабжәлелов жөнінде аз-кем сөз қозғағанды жөн көрдік. Осы жерде Х.Ғабжәлелов сынды азаматтардың арқасында төл теңгеміз тез дайындалып, соның нәтижесінде экономикалық қиын кезеңде мемлекетіміздің жүздеген триллион ақшасы үнемделгенін де айта кеткен артық болмас.
Тәуелсіз Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі алғаш құрылып жатқан тұста аталған банк төрағасы Ғалым Байназаровтың қабылдауына белгілі суретші-дизайнерлер Тимур Сүлейменов пен Хайролла Ғабжәлелов екеуі болашақта жарыққа шығатын ақшамыздың дизайнын көрсетуге кіреді. Ұлттық банк төрағасы дизайнерлердің ұсынысын, болашақ банкноттардың нобайын жақсы қабылдап, құптаған соң, ұлттық валюта эскизін жасауға төрт адамнан құралған топ кіріседі. Алайда нақты жұмысқа кірісетін уақытта бір суретші науқастанып, ол комиссия құрамында жұмысқа қатыса алмайды. Ал Тимур Сүлейменов сол кезде Жоғарғы Кеңес депутаты болғандықтан, тәуелсіз елдің заңдарын қабылдау ісіне біржола кіріскен-ді. Сонымен Ұлттық банкпен келісімшартқа отырған Қазақстан дизайн орталығының бас директоры Хайролла Ғабжәлелов пен Меңдібай Әлин екеуі жұмыс тобында қалып, теңгемен жұмыс істеуді әрі қарай жалғастырады. Осылайша, ұлттық валюта дизайнының авторлығы соңғы қос дизайнерге тиесілі.
Бұлқынып жатқан сыр, әр адамның ішкі жан дүниесіндегі әлдебір рухани аңсар, ұмтылыс, жарқын әлемге деген құштарлық болса керек. Ол рухани аңсар, құштарлық – адам болмысының туған жерге, өз ұлтына, өскен ортасына деген шексіз сүйіспеншілігі мен сарқылмас сағынышы. Өмір өнегесі адамның жүрген жолы, сіңірген еңбегі, арқалаған аманатымен өлшенсе, сол өркенді өмірді жасаушы тылсым дүниеден сыр аңдаған, елдің ертеңін ойлаған азаматтар екені сөзсіз. Бұл ретте бүгінде «Алаш» тарихи-зерттеулер орталығының президенті, сәулетші, тарих ғылымдарының кандидаты, қазақтың алғашқы төл ұлттық валютасы – теңгенің авторы Х.Ғабжәлелов сол санаттан көрінетін азамат.
Х.Ғабжәлелов талмай іздену арқылы өзіне тән өмір арнасын тауып, Қазақстанның болашағы үшін шабыттана еңбек етіп, өзінің маңдай терімен ел тәуелсіздігін нығайтуға үлесін қосып келеді. Ол өзі дизайнын жасаған ұлттық валюта – теңгенің жарыққа шығуымен еңбегі елге кеңінен танылды. Алғашқы теңгелердің дизайнында Шығыстың ұлы ғұламасы, әлемнің «Екінші ұстазы» атанған әл-Фараби бейнесінің орын алуы күллі мұсылман дүниесінің орны мен беделін асқақтата түсті. Мұндай тарихи маңызы бар іске өз үлесін қосқан азаматтың өнегесі құптауға тұрарлық.
«Қазақ, меніңше, өзіне ғана тән табиғаты, тілі, діні, салт-дәстүрі, әдет-ғұрпы бар, болмысы бөлек ерекше жаратылған ел екенін мақтанышпен айту керек. Біздің ұлтымыз аталы сөзге тоқтаған, барын бардай, жоғын жоқтай айта білген. Ұлын нарға, қызын арға балаған. Елімізден құт-береке қашпасын деп, жердің шетін жау баспасын деп, найзаға үкі таққан ел. Қазақ – ешбір дұшпан басынбаған, достықты сақтай білген, дәм-тұзды ақтай білген, басынан сөз асырмаған, үйіне құлып салмаған, кең пейілді жомарт, дос көңілді, даласындай дарқан ел. Қазақ – баршаның баласын бауырына басып, кеудесінен итермей, маңдайынан шертпей отырған халық. Ол – бәрінің басын біріктіруші негізгі омыртқалы ұлт. Қазақ халқы өзгеге ешқашан өктемдік көрсетпеген. Қазір жадымыз жаңғырып, санамыз сілкінді емес пе?! Олай болса, ақиқаты қазақ – данышпан халық», дейді Хайролла Мағауияұлы.
Шын мәнінде, теңгенің шығуымен Қазақстанның тәуелсіздігі де нығая түсті. Ал Х.Ғабжәлелов ұлттық валюта – теңгеміздің авторларының бірі ғана емес, оны жарыққа шығаруды ұйымдастырушы да бола білді. Өзінің маңдай терімен тапқан қаржысымен еліміздің тәуелсіздігін нығайтуға, баянды етуге белсенді үлесін қосып жүрген азамат. Тәуелсіз еліміздің одан әрі нығая түсуі үшін, халықтың рухани-мәдени әлеуетін көтеру мақсатында 2003 жылы өз қаржысына «Алаш» тарихи-зерттеулер орталығын құрды. Қазақ халқының шынайы тарихын зерттеу мақсатында алғашқы ру, тайпалар тарихынан бастап жүздеген ғылыми зерттеу негізінде кітап жазылды. «Алаш» тарихи-зерттеу орталығының тұсаукесеріндегі Елбасының батасында «Орталық ұлттың қалыптасуына зор рөл атқаратын болады» делінген еді.
Иә, Х.Ғабжәлелов – қолға алған ісін аяғына дейін жеткізетін азамат. Елге, ұлтқа аса қажетті деген түрлі салалардағы жобалармен айналысты. Архитектор ретінде де Алматыдағы көптеген ғимаратта өзіндік қолтаңба қалдырды. Кеңес өкіметінің маңызды объектісі болған Жамбыл облысындағы Жаңатас қаласының құрылысын бастан-аяқ жүргізді.
Еуразия жүрегінде, өркениеттердің ұштасқан орталығында талай ұлт пен ұлыстың қызырлы мекеніне айналған Ұлы далада азат елдің азаматы атанғаннан асқан бақыт жоқ шығар. Тәуелсіздіктің тал бесігінде тербеліп, қыран құсы қалықтаған көк аспанымыздың астында баянды да бақытты ғұмыр кешудеміз. Біз бүгінде тәуелсіздіктің арқасында тарихы біте қайнасқан, тағдыры ортақ тұтас халыққа айналдық. Тірлігі жарасқан, бірлігі бақ ашқан елміз. Бұл ретте Хайролла Мағауияұлы сынды азаматтар қазақ елінің атын төрткүл дүниеге танытып, көк байрағын биікке желбірете берері анық.
