Оқиға • 11 Желтоқсан, 2020

Тарихшылар конгресі өтті

634 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде Тарихшылардың ұлттық конгресі Әбу Насыр әл-Фарабидің 1150 жылдық, Абай Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойлары және «Ұлық Ұлыс» – Алтын Орданың 750 жылдығы аясында «Отандық тарих ғылымындағы тұлға: жаңа зерттеулер мен ұстанымдар» тақырыбында кезекті VIII отырысын өткізді.

Тарихшылар конгресі өтті

Суретті түсірген Ерлан Омар, EQ

Ресми жиын басталмай тұрып университет қабырғасындағы «Күлтегін» атриумында бірқатар іс-шараларға куә болдық. Ең алдымен «Абай академиясы» ғылы­ми-зерттеу институты әзірлеген «Абай» интерактивті кешені таныс­тырылды. Әмбебап кешен ар­қылы кез келген көрермен Абай әлеміне саяхат жасай алады. Екінші бір іс-шара Алтын Орда мемлекетінің 750 жыл­дығы қарсаңында Халық­ара­­лық Түркі академиясы әзір­леген кітаптардың таныстырылымына арналды. «Ұлық Ұлыс (Алтын Орда), Шағатай ұлысы, Моғолстан мемлекеті. Құжаттар жинағы», «Моңғолдың құпия шежіресі. Түпнұсқадан ғылыми аударма және сөздігі», «Алтын орда: та­рих, мемлекеттілік, мә­де­ни мұра», «Жошы хан», «За­фар­нама. Та­рих-и-Жахангир», «Ша­ғатай ұлы­сы. Хайду мемле­кеті. Мо­ғол­стан», «Берке – моң­ғол тағын­дағы мұсылман» сынды тарих ғылымы үшін зор олжа саналатын кітаптардың тұсауы кесіліп, оқырманға жол тартты. Үшінші бір мәнді іс-шара – Тарихшылардың ұлттық конгресінің мүшелерін марапаттау мен жаңа мүшелерді қабылдау салтанаты болды.

 Конгресс отырысын Еуразия Ұлттық университетінің ректоры Ерлан Сыдықов жүргізді әрі жиындағы алғашқы баяндаманы жасады. Ол өз баяндамасын­да тарих ғылымындағы тұл­ға­тану бағытына қатысты көз­қарас­тарымен бөлісті. «Ғылыми әде­биетте жалған тарих жасаудың негізі­нен үш түрі аталады. Оның бірі кездейсоқ дәйектік қате­лер­ден тұрады. Мұндай бұрма­лау­шылық көбіне кәсіби білік­сіздіктен туындайды. Жалған тарих жасаудың екінші түрі – тарихи ақиқаттың бір бөлігін жабық тақырыпқа айналдыру, ол туралы қасақана үндемеу. Оның мысалы Отан тарихындағы «ақтаңдақ» тақырыптардың болуы. Жалған тарих жасаудың үшінші түрі – тарихты ашықтан-ашық бұрмалау. Ол – ойластырылған, саналы бұрмалау, түпнұсқаны, шындықты жалғанмен алмастыру. Тарихи танымда әлдеқандай мақсат көздеген жеке тарихшылардың мақсатты әрекеті ретінде бұл фактор зиянды сипат алады. Кеңестік тарихнамадағы жеке тұлғалардың тарихтағы орнын айқындауда соңғы фактордың ықпалы қатты сезілді, оның салдары қазіргі кезде де жойыла қойған жоқ», деді Е.Сыдықов. 

 «Қазақстан Республикасы­ның Тұңғыш Президенті – Елба­сы кітап­ханасы» мемлекеттік меке­­месінің директоры, саяси ғылым­­дар докторы, профессор Әмір­­хан Рахымжановтың баян­дама­сы «Н.Назарбаевтың қазақ халқы­­ның ұлттық мұрасын сақтау кон­цеп­­циясы» деп аталды. Ол Елба­­сы­­ның «Болашаққа бағдар: руха­ни жаңғыру», «Ұлы даланың жеті қыры» мақалаларындағы ұлт­­тық біріздендіру, ұлттық сана мә­селелері төңірегінде ой қоз­ға­ды. Жаңа заманда ұлттық кел­­бет­ті сақтаудың өзектілігіне на­зар аудартқан мақалаларды интел­­лек­­туалдық, мәдени және ағарту­­шы­лық платформа ретінде атап өтті.

Халықаралық Түркі академия­сының президенті Дархан Қыдырәлі тұлғатануға қатысты бірқатар түйткілді мәсе­лелерді атады. «Әл-Фараби мен Абайды зерттеуде тарихшылар тыс қалып келеді. Бұл орайда қос алып тұлғаны зерттеуде филологтар, әдебиетшілер мен журналистер қауымының еңбектерін атап өткен жөн», деген академик жекелеген тұлғаларды зерттеуде олқылықтар бар екенін жеткізді. Соған сай тұлғалардың болмысы көбіне әдеби зерттеулермен шектеліп, оның соңы кейде әсіре дәріптеуге, мифтендіруге ұласып жатқан жағдайлардың да бар екеніне тоқталды. Ол сондай-ақ 2018 жылы Халықаралық Түркі академиясы түркі халықтарына ортақ, адамзат өркениетіне айрықша үлес қосқан екі жүзге жуық тұл­ға­ны іріктеп, «Түркі әлемінің тұ­ғы­р­лы тұлғалары» деген жобаны қолға алғанын, ол келер жылы үш том боп жарық көретінін айтып өтті.

Жалпы, жиын барысында жұртқа танымал, бірқатар тарихшы ғалымдардың тұлғатану бағытында түрлі мәселелерді қамты­ған баяндамалары тыңдал­ды. Олардың ішінде Қарағанды облысындағы Ұлытау ауданының әкімі, ғалым Берік Әбдіғалиұлы, Зиябек Қабыл­динов, Жамбыл Артықбаев, Еркін Әбіл, Әбілсейіт Мұхтар, Бүркіт­бай Аяған сынды тарих ғылым­дары­ның докторы, профессор дәре­же­сіндегі ғалымдар болды.

 Конгресс соңында ғалымдар қарар қабылдап, Білім және ғы­лым министрлігі мен білім беру сала­сындағы мемлекеттік билік ор­ган­дарына, Мәдениет және спорт министрлігіне, қалалар мен облыстардың әкімдік­теріне ұсы­ныстар жасады. Ол ұсы­ныстар­да тұлғатану бағытындағы зерт­теу­лерді жолға қою, ол үшін мем­лекет­т­ік тапсырыс беру, ЖОО-лар мен колледждерде, орта мектептерде тұлғатануды таңдау пәндері қатарына енгізу, оларды танымал ету мақсатында бір­қатар іс-шараларды жүзеге асыру мәселелері қамтылды.