«Жендет жасуша» әлі жеңілген жоқ (Жылына 35 мыңдай адамнан обыр анықталады)

Обырды дер кезінде асқын­дыр­май анықтау аса ма­ңыз­ды. Өйткені қатерлі ісік тек ал­ғашқы кезеңінде анықталса ғана толық емделуі мүмкін. Ал Қазақ­стан – онкологиялық ауруларды тегін анықтап, ақысыз емдейтін сау­сақ­пен санарлық елдің санатын­да.

Сонымен осы дертпен күре­су­де жетекші рөл атқаратын Қа­зақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты биыл 60 жылдығын атап өтуде. Соңғы мәліметтерге сәйкес, яғни 2019 жылы елімізде 185 547 науқас есепте тұр. Алдыңғы жыл­ға қа^­ра­ған­да науқастар саны 3 па­йыз­ға көбейген. Биылғы жағдай жыл соңында белгілі болады. Жыл сайын елімізде 35 мыңдай адамнан обыр анықталып, 15 мыңға жуық науқас көз жұмады.

Жыл сайын онкологиялық науқастарды емдеуге 36 млрд теңге бөлінеді. Бұған қоса 4 млрд теңге тұрғындар арасында тегін онкоскрининг жасауға жұм­­салады. Өкінішке қарай, обыр­ға шалдыққандардың басым бөлігі – Шығыс Қазақстан, Қара­ғанды, Түркістан облыс­та­ры мен Алматы қаласының тұр­ғын­­да­ры екенін атап өткен жөн. Елі­мізде онкологиялық кеселдің 9 түрі белең алып тұр: сүт безі обыры, тері, өкпе, асқазан, жатыр мойны обыры, қуықасты бе­зі­­нің қатерлі ісігі, тоқішек қа­тер­­лі ісігі, тік ішек қатерлі ісігі, гемабластоздар.

Осы орайда Үкіметіміз 2018 жылы Онкологиялық аурулармен күрестің 2018-2022 жылдарға ар­налған кешенді жоспарын қа­был­дағанын еске сала кету керек. Ендеше, осынау ауқымды жоспардың нендей нәтижесі бар? Атқарылып жатқан жұмыстар «Қазақстан онкологиясы. Кеше. Бүгін. Ертең» атты Халықаралық ғылыми-тәжірибелік онлайн-мәжілісте кеңінен баяндалды. Мерейтойлық мәжіліске отан­дық және шетелдік жетекші он­ко­лог-ғалымдар қатысып, қа­тер­­лі ісікті диагностикалау мен емдеудің заманауи технология­ла­ры, қатерлі ісікті дербес ем­деу­­дің инновациялық әдістері, сәулелік терапияның жоғары технологиялық әдістері және хирургия, таргеттік терапия, им­му­но­онкологияның қазіргі же­тіс­тік­тері туралы сөз қозғады.

Онлайн-режімде Аустралия, АҚШ, Испания, Швейцария, Гер­мания, Түркия, Ресей, Гру­зия, Беларусь, Корея, Италия, Өзбекстан және басқа да елдер­дің жетекші сарапшылары баяндамалар оқыды. Сондай-ақ пациенттерді оңалту және пал­лиативтік көмек көрсету, он­ко­логиялық көмекті ұйым­дас­тыру, ерте диагностикалау мә­се­ле­ле­рі талқыланды. Ең бас­ты­сы, COVID-19 пандемиясы жағ­дайында онкологиялық көмек көр­­сету мәселелері ұсынылады. Кон­­ференция аясында онкогине­ко­логия, маммология және онкоурология бойынша шеберлік сабақтары (life surgery) өткізілді.

Кеңес өкіметі тұсында құ­ры­лып, 60 жылды артқа тас­та­ған Қазақ онкология және ра­дио­логия ғылыми-зерттеу инс­­титутының бүгінгі тыныс-тір­­ші­лігіне де тоқтала кеткен жөн. Ин­ститут қызметкерлерінің ғы­­лы­­ми жетістіктері шетелде мо­­­йын­­далған. Мұны ҰҒА ака­де­мигі Саим Балмұхановтың 1997 жылы (Жапония) Нагай Такачи атындағы Халықаралық бей­біт­ші­лік сыйлығына ие болуы­мен ай­ғақтауға болады.

1964 жылдан бері институт базасында Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының халықаралық гистологиялық жіктеуді (орофарингиалды ісіктер, өңеш және асқазан ісіктері, жоғарғы тыныс алу жолдарының ісіктері) құру жө­ніндегі анықтамалық зерт­ха­налары, өңеш қатерлі ісігі жө­нін­дегі ұлттық орталық жұмыс іс­тейді. Институт қызметкерлері әзір­леген диагностика мен емдеу­дің озық әдістемелері КСРО, Үндістан, Швеция, Перу, Англия ел­дерінің жетекші онко­ло­гия­лық орталықтарында және Қа­зақ­­станның облыстық онко­ло­­­­гиялық диспансерлерінде ен­г­і­­­зілген. Барлық әзірленген техно­логиялар Қазақстанның Мем­ле­кет­тік патенттерімен қор­ғал­ған.

Қазіргі уақытта институтта 36 ұйымдастырушылық, диаг­нос­тикалық және клини­ка­лық ор­талық, бөлімшелер мен 670 қыз­меткер бар. Қазақ онкология және радиология ҒЗИ – онко­ло­гиялық кадрларды даярлайтын және қайта даярлайтын кли­никалық база. Институтта 5 кли­ни­калық кеңес жұмыс істейді: хирургиялық, радиологиялық, хи­мия­­терапиялық, диаг­нос­­ти­­калық, мейірбикелік. Кли­ни­ка 450 төсекке арналған, он­да жыл са­­йын 10 мыңнан аса науқас емделіп шығады, 2500-ден аса хирургиялық ота жа­салады. Медициналық көмек онкологиялық ауру­лар­­­дың барлық түрін қам­ти­ды. Онкопатологиясы бар науқастарды диагнос­тика жасау мен емдеуде орталық­тан­дырылған муль­ти­дис­цип­ли­нар­лық тәсіл қолданылады. Кли­­ника ісік процестерінің то­лық­қанды, тереңдетілген диаг­­нос­тикасын жүргізу үшін заманауи жабдықпен жаб­дық­тал­ған. Институт базасында им­му­но­гис­тохимиялық және мо­ле­­к­уляр­лық-генетикалық зерт­теу­­лердің референс-орталығы ашыл­ды. Телемедицина же­лі­сі рес­пуб­ли­каның барлық өңірі­мен қа­шық­тан кеңес беруге және кли­ни­ка­лық талдау жүргізуге мүм­кіндік бе­реді.

Институт – 6 сәулелі аппарат­пен, соның ішінде соңғы буын­ды желілік үдеткіштермен (True­Beam STX, Clinac2100) жаб­дық­талған радиациялық онко­логияның жетекші жоғары тех­нологиялық орталығы. Соны­мен қатар институтта қатер­лі ісік­терді мақсатты химия­лық және гормоналды препараттармен дәрілік емдеудің заманауи қағидаттары кеңінен қол­данылады. Жоғары дозалы хи­миятерапия, әртүрлі лока­ли­зациядағы ісіктерді эндо­ва­скулярлық химияэмболизациялау және тері мен жұмсақ тіндер ісіктеріне электрхимия­терапия жүргізіледі. Сүйек ке­мі­гінің гемопоэздік дің жасуша­ла­рын аутологиялық трансплант­тау енгізілді. Бұдан басқа Қаз­ОжРҒЗИ-да пост­кеңес­тік ке­ңіс­­тіктегі онко­ло­гия­лық нау­қас­­тарға стационар жағ­да­йын­да психологиялық-әлеу­мет­тік көмек көрсететін алғаш­қы қыз­мет ашылды.

Ал жоғарыда атап өткен «Онкологиялық аурулармен кү­рестің 2018-2022 жылдарға ар­нал­ған кешенді жоспары» қатерлі ісіктердің ауыртпалығын, зардабын азайтуды көздейді. Жоспар төрт бағытты қамтиды: тәуекел факторларының алдын алу және басқару, тиімділігі жоғары дәл­дік­тегі ерте диагностиканы да­мы­­ту, онкологиялық көмек көр­сетудің интеграцияланған мо­де­лін енгізу, кадрлық әлеу­ет пен ғылымды дамыту, халық­ара­лық стан­дарттарға сәйкес Ұлт­тық ғы­лыми онкологиялық орталық құ­руды қарастырады.

Қалай десек те, Алматыдағы Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институтының басқа онкологиялық мекемелерге қарағанда әлеуеті де, мүмкіндігі де жоғары. Сондықтан оған артылатын жауапкершілік те аз емес. Өйткені бұл – сан мыңдаған нау­қас­тың өмірі мен бала-шаға­сы­ның тағдыры.

АЛМАТЫ